Inteligencja i jej typy – dowiedz się więcej

Do niedawna inteligencja uważana była za cechę wrodzoną i niemożliwą do nabycia. Sądzono, że człowiek rodzi się inteligentny lub nie i niemożliwa jest zmiana tego stanu poprzez naukę. Uważano także, że osoba inteligentna przejawia wybitne cechy we wszystkich dziedzinach życia.

Howard Gardner poddał te założenia w wątpliwość i stworzył teorię inteligencji wielorakiej (1983), według której istnieją różne typy inteligencji możliwe do rozwinięcia przy użyciu inteligencji emocjonalnej.

Inteligencja nie oznacza perfekcji

Gardner definiuje inteligencję jako zdolność do rozwiązywania problemów lub wytwarzania produktów wartościowych dla jednej lub wielu kultur. Jego zdaniem istnieje zespół inteligencji wielorakich, które są od siebie niezależne. Definicja jest zatem szeroka. Zgodnie z nią, błyskotliwość naukowca w pracy nie musi przekładać się na wszystkie aspekty jego życia. 

Sukces finansowy, negocjacyjny, sportowy czy naukowy wymaga inteligencji, ale w każdym obszarze konieczny jest jej specyficzny typ. Czasami potrzebujemy więcej niż jednego jej rodzaju, ale wszystkie są równowartościowe. 

Stephen Hawking nie jest ani bardziej ani mniej inteligentny niż Don Juan czy sprzedawca z warzywniaka, którego kochają klienci; Einstein nie jest bardziej inteligentny niż Lionel Messi ani Bill Gates niż Picasso. Po prostu przejawiają różne odmiany inteligencji.

Jeśli inteligencja definiowana jest jako zdolność, sugeruje sposób konstruowania świata, wytyczania ścieżek, patrzenia na rzeczywistość. Koncentrowania uwagi na pewnych aspektach odpowiednich dla danego typu inteligencji.

“Nie mamy jednej, jedynej inteligencji. Każdy z nas posiada ich unikalną kombinację”.

-Howard Gardner-

Osiem typów inteligencji

Każdy człowiek poznaje świat na osiem sposobów. Ludzie różnie uczą się i różnie stosują wiedzę w praktyce. Zdaniem Gardnera każdy jest w stanie rozwijać swoją inteligencję.

Różnice te wskazują skłonność do obierania różnorodnych kierunków i stanowią wyzwanie dla sytemu edukacji, który opiera się na założeniu, że wszyscy uczą się tak samo. Przyjrzyjmy się zatem typom inteligencji.

Inteligencja językowa

Inteligencja językowa to cecha przywódców politycznych, poetów, redaktorów itp. Dotyczy obu półkul i angażuje je w przetwarzanie i rozumienie języka:

• Lewa półkula przetwarza znaczenie prozodii, czyli brzmienia mowy, jej rytmu, tonu i akcentów.
• Prawa półkula przetwarza emocje komunikowane przez prozodię. Umożliwia rozumienie porządku i znaczenia wyrazów podczas czytania, pisania, mówienia i słuchania.

Ośrodek Broki w mózgu uczestniczy w przetwarzaniu gramatyki i produkcji poprawnych gramatycznie wyrażeń, a ośrodek Wernickiego odpowiada za rozumienie mowy.

Inteligencja logiczno-matematyczna

Ten rodzaj inteligencji uważano niegdyś za jedyny słuszny. Umożliwia on rozwiązywanie problemów matematycznych i logicznych.

Dominuje w nim lewa półkula. Ten typ inteligencji charakteryzuje naukowców, inżynierów, ekonomistów itp., gdyż umożliwia dedukcję, usystematyzowane konstruowanie hipotez i ich ewaluację oraz przetwarzanie informacji o wielu zmiennych.

W testach mentalnych badających IQ ocenia się inteligencję logiczno-matematyczną oraz językową, gdyż ta pierwsza jest bardziej abstrakcyjna.

Inteligencja przestrzenna

Inteligencja tego typu polega na tworzeniu mentalnych modeli w trzech wymiarach. Cechują się nią artyści, a szczególnie rzeźbiarze, architekci, marynarze, inżynierowie, chirurdzy, dekoratorzy, fotografowie, projektanci, publicyści i inni.

Prawa półkula odpowiada za obliczenia przestrzenne. W przypadku urazu w tylnej części prawej półkuli traci się orientację i zdolność do rozpoznawania twarzy i otoczenia.

Rozwiązywanie problemów przestrzennych to zdolność wykorzystywana na przykład w nawigacji, czytaniu map, graniu w szachy i sztukach wizualnych. Pozwala na kreowanie mentalnych obrazów i odzwierciedlanie idei poprzez ich reprezentację graficzną. Uwaga jest wówczas skupiona na detalach wizualnych.

Inteligencja muzyczna

Ten rodzaj inteligencji umożliwia wyrażanie się muzykom, wokalistom, tancerzom, kompozytorom, krytykom muzycznym itp. Pozwala pisać, tworzyć i analizować muzykę oraz daje zdolność tańczenia, śpiewania, słuchania i grania na instrumentach.

W prawej półkuli znajdują się nie do końca dokładnie zlokalizowane obszary odpowiedzialne za percepcję i tworzenie muzyki. U dzieci istnieje naturalna zdolność percepcji słuchowej. Pozwala ona na naukę dźwięków i tonów.

Inteligencja ruchowa

Inteligencja ruchowa to zdolność do wyrażania się poprzez ciało oraz wykonywania czynności wymagających siły, koordynacji, równowagi, szybkości i elastyczności oraz przeprowadzania napraw czy prac manualnych itp. Cechuje ona rzemieślników, sportowców, chirurgów, artystów rzeźbiarzy, aktorów, modeli, tancerzy itp.

Kontrola ruchu i panowanie nad własnym ciałem zlokalizowane jest w korze motorycznej: każda z półkul odpowiada za przeciwną część ciała.

Ewolucja specyficznych ruchów ciała ma duże znaczenie dla rozwoju gatunku ludzkiego, gdyż ma związek z koordynacją oraz korzystaniem z narzędzi.

Istnieje oczywiście znaczna różnica pomiędzy poruszaniem się w celu rozwiązania danego zadania a ruchem w ramach uprawiania sportu lub wyrażaniem emocji poprzez taniec. W pierwszym przypadku konieczna jest domieszka inteligencji logiczno-matematycznej, w reszcie dochodzi do głosu intuicja.

Inteligencja intrapersonalna

Ten rodzaj inteligencji pozwala na poznawanie i rozumienie samego siebie. Umożliwia to introspekcję, poznanie własnej tożsamości, dotarcie do emocji, interpretowanie własnych działań, dokonywanie refleksji nad własnymi przekonaniami. W skrócie – wchodzenie w swój wewnętrzny świat.

Płaty czołowe odpowiadają za analizę i krytykę siebie samego, a przedczołowe związane są z wartościami moralnymi, którymi się kierujemy.

Inteligencja intrapersonalna to zdolność stawiania sobie celów, uświadamiania sobie własnych możliwości i orientowanie ich na osiągnięcie założeń. Umożliwia ona dokonywanie refleksji nad sobą samym, poznawanie siebie i zmienianie się na lepsze. Innymi słowy, pozwala na pracę nad sobą samym.

Zasadniczo analiza i refleksja nad sobą samym stanowią fundament tożsamości, która jest kluczem do znajdowania sobie miejsca w systemach.

Inteligencja interpersonalna

Inteligencja interpersonalna pozwala nam na rozumienie innych osób, pracę z nimi oraz pomoc im i identyfikowanie ich problemów. Cechę tą mają zwykle skuteczni sprzedawcy, przywódcy polityczni i religijni, profesorowie i terapeuci.

To zdolność rozpoznawania nastrojów, cech osobowości, oczekiwań i intencji innych. Umożliwia ona owocne interakcje z ludźmi, odczytywanie ukrytych znaczeń oraz niewypowiedzianych treści i empatyzowania z innymi.

Odpowiedzialne za ten rodzaj inteligencji są płaty czołowe i przedczołowe. Ludzie jako gatunek dążą do interakcji społecznych, współpracy, solidarności, wzajemnej pomocy, spójności i harmonii.

Inteligencja naturalistyczna

Ten typ inteligencji to zdolność do obserwowania i studiowania natury celem poznawania jej, klasyfikowania i porządkowania. Charakteryzuje ona biologów i botaników, którzy opisują grupy istot lub przedmiotów.

Gardner twierdzi, że ten rodzaj inteligencji ma swoje korzenie w potrzebach prymitywnych ludzi. Musieli oni bowiem odróżniać gatunki bezpieczne od niejadalnych, polować oraz przystosowywać się do klimatu i jego zmian, by chronić się przed niebezpieczeństwem.

Naturaliści mają zdolność obserwacji, identyfikacji i klasyfikacji członków grupy czy gatunku oraz kreowania nowych typologii. Rozpoznają faunę i florę, ale potrafią też zastosować swoją inteligencję w innych polach, na przykład w obszarze kultury czy nauki, gdyż chętnie zajmują się badaniami i systematyką.

Uruchamiamy ten typ inteligencji zajmując się roślinami, zwierzętami, zmianami klimatycznymi itp. W kolejnej pracy Gardnera (1986) został on usunięty z listy inteligencji wielorakich, dlatego obecnie klasyfikacja liczy 8 pozycji.

Człowiek inteligentny czyli świadomy tego, kim jest

“Inteligencja i postrzeganie jej zmienia się na przestrzeni czasu. To nie substancja w głowie podobna olejowi silnikowemu. To odmiany potencjału, które się uzupełniają”.

-Howard Gardner-

Zapewne czytając opisy poszczególnych typów inteligencji zidentyfikowałeś się z niektórymi z nich. To normalne i pożyteczne. Świadomość tego, jaki typ inteligencji nas cechuje, daje nam możliwość rozpoznania własnych ograniczeń i zdolności.

Pielęgnowanie własnej inteligencji i uzupełnianie deficytów to dobry sposób pracy nad sobą i naszymi relacjami z innymi.

Inteligencja to zatem nie tylko zdolności matematyczne, umiejętność klasyfikacji gatunków, tworzenia misternych rzeźb czy pisania dobrego CV. W realnym życiu oznacza ona o wiele więcej.