Iluzja prawdy - dlaczego wierzysz, że coś jest prawdą?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gema Sánchez Cuevas.

Ostatnia aktualizacja: 26 lutego, 2020

Iluzja prawdy to mechanizm, dzięki któremu osoba zaczyna wierzyć, że coś jest prawdziwe, gdy tak nie jest. W rzeczywistości nie tylko wierzy w to, ale również broni tego z całych sił. Poza tym, zamyka się na możliwość, że może się mylić.

Iluzja prawdy, zwana też iluzorycznym efektem prawdy, ma miejsce, ponieważ przetwarzanie rzeczywistości zawiera jeden defekt. Jako ludzie mamy tendencję do mówienia, że znajome ​​rzeczy są prawdziwe.

W 1977 r. przeprowadzono badanie w tym zakresie. Grupa ochotników dostała 60 założeń. Poproszono ich o udzielenie opinii czy są one prawdziwe, czy fałszywe.

Zadanie powtórzono jeszcze raz później. Naukowcy zauważyli, że te osoby uznały założenia, które już wcześniej przeczytały za prawdziwe, niezależnie od tego, jak prawdopodobne były.

Iluzja prawdy i pamięć ukryta

Wygląda na to, że ten mechanizm funkcjonuje z powodu “ukrytej pamięci”. W wyżej opisanym badaniu uczestnicy uznali stwierdzenia, które już wcześniej widzieli za prawdziwe – pomimo faktu, że wyraźnie powiedziano im, że są fałszywe.

Krótko mówiąc, jeśli jakieś stwierdzenia wydawały się być “znajome”, wydawały się również prawdziwe.

Iluzja prawdy występuje bez zaangażowania pamięci jawnej i świadomej. Jest to bezpośredni rezultat pamięci ukrytej – rodzaju pamięci, która do wykonywania zadań wykorzystuje poprzednie doświadczenia. Jest to strategia, którą umysł wykorzystuje w celu oszczędzania energii.

Pamięć ukryta ma miejsce, na przykład, gdy zawiązujesz swoje buty. Najpierw dowiadujesz się, jak to się robi. Później wykonujesz to zadanie automatycznie, bez zastanawiania się.

Jeśli musisz zawiązać coś innego niż buty, prawdopodobnie użyjesz tej samej techniki, nawet jeśli nie nadaje się najlepiej do tego zadania. Innymi słowy, masz skłonność do tworzenia modeli, które będziesz mógł zastosować w różnych sytuacjach.

Ta strategia umysłowa jest również stosowana, gdy chodzi o rzeczy bardziej abstrakcyjne, takie jak idee. To prowadzi do iluzorycznego efektu prawdy.

Oznacza to, że chętniej uwierzysz w założenie lub sposób myślenia, jeśli wydaje się znajomy oraz zbiega się z wcześniejszym doświadczeniem. I właśnie w tym kryje się ryzyko podejmowania nierozważnych decyzji.

Iluzja prawdy i manipulacja

Iluzja prawdy ma wiele skutków ubocznych. Jak kiedyś mówili naziści: “Kłamstwo powtórzone wiele razy staje się prawdą”. Często powtarzane założenie wydaje się być postrzegane jako prawdziwe, nawet jeśli jest fałszywe.

Większość ludzi nie jest na tyle zainteresowana lub nie ma zasobów, aby zweryfikować, czy coś jest zgodne z prawdą, czy nie.

W rzeczywistości iluzoryczny efekt prawdy jest skrótem, który umysł wykorzystuje, aby uniknąć większego wysiłku niż tego wymaga pewna sytuacja. Gdybyśmy analizowali wszystko, o czym myślimy i co robimy, czulibyśmy się wyczerpani w mniej niż godzinę.

Dlaczego lepiej spać  w nocy niż  w ciągu dnia? Czy należy zjeść śniadanie, czy nie jeść nic na początku dnia? Czy to, co jemy na śniadanie, jest dobre czy jemy to tylko z przyzwyczajenia?

Nie da się ocenić wszystkiego w poszukiwaniu prawdy. Oto dlaczego ludzki mózg jest tak pomocny i wybiera po prostu porządkowanie informacji w oparciu o to, czego się już nauczył. Jest to strategia, która ma Ci pomóc w życiu.

Iluzja prawdy nie odsuwa na bok logiki

Ważnym aspektem iluzorycznego efektu prawdy jest to, że bez względu na to, jak potężny może być, nie pozbawia nas logicznego rozumowania. Oznacza to, że zawsze możesz użyć procesów myślowych, które pozwolą Ci zrozumieć, co jest prawdą, a co fałszem.

To również znaczy, że nasza możliwość manipulowania umysłem jest ograniczona. To tylko jeszcze bardziej uwięzi Cię w istniejącej iluzji, gdy podejmiesz decyzję, aby nie stosować najwyższych zdolności rozumowania. Jeśli zdecydujesz się na to, efekt będzie rozcieńczony.

Jak widać, kwestionowanie najważniejszych aspektów rzeczywistości może być interesujące. Powinieneś zadać sobie pytanie, dlaczego wierzysz w to, co robisz.

Czy uważasz coś za prawdziwe po prostu dlatego, że słyszałeś to wielokrotnie? A może jest to prawdą dlatego, że masz wystarczająco dowodów, aby w to uwierzyć?