Entomofobia, czyli strach przed owadami
Ile razy natknąłeś się na muchę w kuchni? Nie jest to przyjemne, ale da się z tym żyć. Wyobraź sobie jednak, że niektórych takie sytuacje całkowicie paraliżują i doprowadzają na skraj paniki. Ich ciało reaguje jak na spotkanie z lwem, chociaż mowa tylko o niewielkim stworzeniu. To entomofobia, czyli strach przed owadami.
Chociaż przypadłość ta jest rzadka, może wyraźnie wpłynąć na jakość życia danej osoby. Dlatego warto wiedzieć, jakie są objawy i przyczyny tej fobii i umieć zareagować w skuteczny sposób.
Definicja fobii
Fobia to zaburzenie lękowe powodujące silny, irracjonalny strach przed rzeczami i sytuacjami, które nie są realnie niebezpiecznie. Wiele tego typu zaburzeń pojawia się w dzieciństwie i przenosi na dorosłe życie. Istnieje kilka modeli wyjaśniających reakcje organizmu osoby z fobią. Przyjrzyjmy się trzem fazom strachu przed owadami:
- Pierwsza faza: dochodzi do uruchomienia negatywnej reakcji emocjonalnej na dany bodziec. Nie ma jednak reakcji obronnej.
- Druga faza: do głosu dochodzi paraliż i koncentracja uwagi na bodźcu.
- Trzecia faza: uaktywnia się mechanizm obronny – walka lub ucieczka w odpowiedzi na bodziec.
Warto zaznaczyć, że chodzi tu o reakcje fizyczne i psychiczne. Do reakcji fizycznych zalicza się:
- Odpowiedź układu krążenia: obkurczenie naczyń krwionośnych peryferyjnego układu nerwowego i przyspieszenie akcji serca.
- Reakcja elektrodermalna: pocenie się oraz wzmożona wrażliwość skóry.
- Odruchy obronne: uaktywnienie się odruchów takich jak defensywne mruganie, skok adrenaliny i zmiany w oddychaniu.
Entomofobia – strach przed owadami
Istnieje wiele klasyfikacji fobii. Jedna z najpopularniejszych dzieli je na trzy grupy: społeczne, agorafobię i fobie proste oraz fobie specyficzne. Przyjrzyjmy się tej ostatniej grupie, do której należy strach przed owadami.
Oto cechy entomofobii:
- Nieproporcjonalna reakcja na sytuację, w której bierze udział bodziec.
- Brak racjonalnego wyjaśnienia ze strony jednostki.
- Brak kontroli nad reakcją.
- Unikanie podobnych sytuacji.
- Długotrwały charakter lęku.
Osoba cierpiąca na tego typu fobię może mieć różne przekonania na temat owadów, co dodatkowo utrudnia przeciwstawienie się sytuacji.
Co więcej, może przesadnie interpretować objawy fizyczne jakich doświadcza w kontakcie z bodźcem.
W przypadku strachu przed zwierzętami fobia dotyczy zwykle konkretnego typu, na przykład owadów. Strach osiąga maksymalną intensywność, gdy znajdują się one w ruchu. Intensywność rośnie szybciej, gdy brak jest możliwości ucieczki.
Jak zachowuje się mózg osoby z entomofobią?
Udowodniono, że mózg wykazuje zmienioną aktywność w kontakcie z danym bodźcem. W tym przypadku w kontakcie z insektami. Najnowsze badania korzystają z obrazów strukturalnych i funkcjonalnych mózgu. Na nich wyróżniają się głównie trzy części:
- Ciało migdałowate. To część mózgu odpowiedzialny za odpowiedź emocjonalną i obronną. Odpowiada też za reakcje na zagrożenie oraz łączy bodźce z odruchami. Przy entomofobii struktura ta jest nadaktywna, co powoduje nieproporcjonalną odpowiedź fizyczną i psychiczną. Co więcej, uaktywnia części mózgu odpowiedzialne za czujność.
- Wyspa. Ten element mózgu jest również nadmiernie pobudzony u osób z fobią. Jego funkcją jest przetwarzanie wrażeń interoceptywnych, szczególnie w negatywnych sytuacjach, oraz antycypacja wrogich bodźców.
Jak zwalczać strach przed owadami?
Istnieje wiele sposobów walki z fobią taką jak entomofobia. Skoncentrujemy się na głównych strategiach psychologicznych. Dają one zadowalające wyniki zarówno na poziomie behawioralnym jak i na poziomie aktywności mózgu.
Pierwszym sposobem jest desensybilizacja. Polega ona na treningu skupionym wokół danego bodźca i jej celem jest osiągnięcie relaksu. Osobę cierpiącą na fobię stopniowo oswaja się z kontaktem z owadami aż strach spadnie do niskiego poziomu. Przy entomofobii stosuje się wyobraźnię, zdjęcia, wirtualną rzeczywistość lub realne egzemplarze.
Co więcej, istnieją techniki ekspozycji. Polegają one na kontakcie z żywymi owadami, wyobrażaniu sobie ich lub zastosowaniu wirtualnej rzeczywistości. Wprowadza się go stopniowo, by generował mniej lęku niż wcześniej. Zawsze zaczyna się zatem od sytuacji, które dana osoba uważa za najmniej straszne.
Do tego dochodzi terapia poznawczo-behawioralna. Jej celem jest zmiana wzorców myślenia o owadach. Chodzi więc o identyfikowanie mało realistycznych wizji i zastępowanie ich realnymi.
Techniki te powinny być stosowane pod nadzorem specjalistów. Wyjaśniliśmy działanie fobii w prosty sposób (za przykład posłużyła nam entomofobia), ale istnieje też wiele potencjalnych komplikacji, których rozwiązanie wymaga doświadczenia ekspertów.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Bonet, J. I. C. (2001). Tratamientos psicológicos eficaces para las fobias específicas. Psicothema, 13(3), 447-452.
- Navarro, J. P. S., & Selva, J. M. M. (2009). Reactividad fisiológica periférica y actividad cerebral en las fobias específicas. Escritos de Psicología, 3(1), 43-54.
- Reyes, A. C. D. (2019). Miedo, fobias y sus tratamientos. Revista Electrónica de Psicología Iztacala, 22(2), 36.