Efekt bycia w centrum uwagi, czyli jak robić z igły widły

Efekt bycia w centrum uwagi polega ogólnie rzecz biorąc na tym, że ludzie na niego cierpiący przeceniają swoje wady lub defekty. Niezależnie od tego jak małe i nieistotne mogą one być. Ofiary tego zjawiska czują się tak, jakby wszyscy dookoła niezwykle uważnie obserwowali każdy ich gest i krok. Myślą one, że inni ludzie ocenią także surowo ich nawet najmniejsze błędy.

I chociaż efekt bycia w centrum uwagi jest bardziej powszechnie spotykany u nastolatków, to jednak cierpi na niego także wiele osób dorosłych.

Osoba, którą dopadł efekt bycia w centrum uwagi, będzie przerażona na przykład zwyczajnym widokiem krosty na twarzy. Pomyśli sobie ona wtedy, że wszyscy wokół zauważą tę małą niedoskonałość i będą się z niej naśmiewać. Analogicznie rzecz biorąc będzie ona także sobie wyobrażać, że inni ludzie będą obgadywać ją za ich plecami, krytykując ją i wytykając jej wady i niedociągnięcia.

W umysłach tych ludzi występują jednocześnie dwie zupełnie sprzeczne ze sobą postawy. Z jednej strony mają bardzo niskie poczucie własnej wartości. Z drugiej strony czują się tak, jakby byli centrum wszechświata.

Reklamodawcy wiedzą doskonale na temat wad i zalet, z jakimi wiąże się efekt bycia w centrum uwagi. Dlatego właśnie istnieją na rynku niezliczone reklamy, w których wszyscy wytykają palcami różne osoby za to, że nie używają określonego produktu.

Na przykład niektóre reklamy pokazują osoby pokazujące palcem lub wykluczające ze swego grona kogoś, kto nie korzysta z określonej marki produktów lub nie wykonuje określonych rodzajów aktywności. Oczywiście ludzie, którzy mają swoistą obsesję na punkcie opinii innych, są w tym przypadku łatwym łupem dla reklamodawców.

Na czym tak naprawdę polega efekt bycia w centrum uwagi

Efekt bycia w centrum uwagi (oryg. The Spotlight Effect) to ogólnie rzecz biorąc tendencja do przeceniania własnych cech lub osobistych zachowań oraz ich znaczenia w oczach innych ludzi.

W szczególności dzieje się tak, ponieważ dana osoba uważa, że ​​którakolwiek z jej wad lub błędów będzie bardzo interesującą pożywką i obiektem krytyki ze strony innych ludzi. Nie zdaje sobie ona jednak sprawy, że większość ludzi tak naprawdę zupełnie nie zwraca uwagi na Twoją poplamioną koszulę lub brudne buty.

Ludzie cierpiący na efekt bycia w centrum uwagi czują się tak, jakby nie mogli mieć żadnych widocznych defektów lub też popełniać jakichkolwiek błędów, ponieważ czują, że wszyscy ich nieustannie oceniają.

Można w pewnym uproszczeniu powiedzieć, że efekt bycia w centrum uwagi to jedna z wielu licznych odmian paranoi. Osoba o cechach paranoicznych czuje się wyjątkowa, inna i wręcz wybrana. Ale to nie wynika z nadmiernego narcyzmu. Raczej czuje się winna z powodu czegoś, czego obecności tak naprawdę nie jest świadoma.

W ten sposób rzutuje swoje poczucie winy na innych ludzi. Z tego właśnie powodu uważa ona, że wszyscy ludzie wokół niej nieustannie ją oceniają i szukają tylko okazji do skrytykowania. Jednocześnie poczucie winy u takiej osoby zostaje wyrównane poprzez jej poczucie wyższości nad innymi.

Ludzie cierpiący na ten efekt bycia w centrum uwagi utrzymują wizerunek w stanie wręcz nieskazitelnym. Uważają w ten sposób, że są lepsi, niż wszyscy inni. Dlatego też stają się także niezwykle zależni od opinii innych ludzi. Z jednej strony muszą w jakiś sposób przyciągnąć uwagę innych osób. Z drugiej jednak strony boją się także innych ludzi, ponieważ ich zdaniem inni są niczym więcej, jak tylko bezlitosnymi sędziami.

Eksperyment otwierający wszystkim oczy

Grupa naukowców z Uniwersytetu Cornella (oryg. Cornell University) przeprowadzili eksperyment mający bliżej zbadać efekt bycia w centrum uwagi. Eksperyment ten polegał na zebraniu grupy ochotników i poproszeniu ich o wybranie koszulki, którą uważali za wyjątkowo paskudną. Następnie musieli ją nosić przez jeden cały dzień i uważnie policzyć, ile osób zwróciło na nią uwagę.

Po zakończeniu pierwszej części eksperymentu badacze zapytali każdą osobę o liczbę takich osób, które zauważyły ją podczas noszenia tej zawstydzającej koszulki. Następnie przeprowadzili ankietę wśród potencjalnych obserwatorów, aby porównać swoje odpowiedzi z wynikami podanymi przez wolontariuszy.

Rezultaty okazały się być o wiele bardziej interesujące, niż tylko zaskakujące. Otóż przeważająca większość obserwatorów nie zwróciła w ogóle uwagi na osoby w paskudnych koszulkach. Wartości bezwzględne wykazały niezbicie, że mniej niż połowa zgłoszonych przez noszących zawstydzające koszulki obserwatorów w rzeczywistości zauważyła tę koszulkę. A to oznacza, że ludzie w koszulkach znacząco przeceniali ich efekt na ludzi w swoim otoczeniu.

Jak można pokonać efekt bycia w centrum uwagi?

Aby przezwyciężyć trudności, jakie efekt bycia w centrum uwagi generuje w Twojej podświadomości, eksperci zalecili swoim pacjentom poddanie się odpowiednio ukierunkowanej terapii psychologicznej. Istnieją jednak inne środki i metody, które możesz zastosować w okresie krótkoterminowym. One także okazują się być nad wyraz skuteczne. Należą do nich między innymi następujące rozwiązania:

• Sprawdź poprawność swoich założeń. Warto spróbować odtworzyć eksperyment przeprowadzony na Uniwersytecie Cornell University na osobistą skalę. Możesz spróbować zapytać innych, czy zauważyli, kiedy popełniłeś jakiś błąd lub zrobiłeś coś, co uważasz za raczej głupie.
• Przeanalizuj powody, dla których czujesz się tym czymś zawstydzony. Dobrze jest pomyśleć o tym, dlaczego uważasz, że Twoje błędy lub wady są tak poważne w oczach innych. Co jest w nich takiego okropnego? Dlaczego inni ludzie mieliby wobec nich wykazywać aż taką nietolerancję? I dlaczego w ogóle mieliby zwrócić na to uwagę?
• Pomyśl o czymś pozytywnym. Aby zwalczyć wszystkie te negatywne uczucia, możesz spróbować myśleć o czymś bardziej pozytywnym. Co czyni Cię wartościową osobą? Dlaczego pryszcz na twarzy lub plama na koszulce mają sprawiać, że staniesz się automatycznie wartościowy?

Ponadto warto zastanowić się też nad tym, dlaczego w ogóle czujesz się niepewnie. A także nad tym, kim jesteś w życiu codziennym. Efekt bycia w centrum uwagi objawia się przede wszystkim u tych ludzi, którzy nie byli w stanie zaakceptować samych siebie.