Efekt kameleona – czy wiesz, na czym on polega?

Czym tak naprawdę jest efekt kameleona? Ogólnie rzecz biorąc jest to pewnego rodzaju mechanizm społeczny zdefiniowany w dziedzinie psychologii naśladownictwa. I to właśnie nim zajmiemy się bliżej w naszym dzisiejszym artykule.

W psychologii istnieje wiele różnych syndromów, chorób i efektów. Wiele z nich wykorzystuje interesujące metafory i odniesienia w swoich nazwach. Niektóre przykłady to syndrom Piotrusia Pana, syndrom jerozolimski, zespół Otella, efekt wyświadczonej przysługi (zwany także efektem Benjamina Franklina), efekt Mandeli itp. Ale jeśli musimy wybrać z nich jeden szczególnie interesujący, to nasz palec wskaże tak zwany efekt kameleona.

Tak, każdy z nas doskonale zapewne wie, że kameleony to małe, pokryte łuskami gady o wielkich kolorowych oczach i wysuwanych językach. Jeśli jest jakaś charakterystyczna ich cecha, którą każdy może wymienić, to zdolność tych zwierząt do zmiany koloru swojej skóry. Jednak popularna koncepcja dotycząca tego, że kameleony zmieniają swoje kolory, aby się lepiej zakamuflować w otoczeniu, nie jest do końca prawdziwa i precyzyjna.

Podobnie ma się sprawa w psychologii. Coś, co określamy jako efekt kameleona nie dotyczy tego, jak ludzie zmieniają swoje kolory, ale raczej jak zmieniają samych siebie pod wpływem różnych czynników.

Efekt kameleona – coś więcej, niż tylko sama zmiana koloru

Tylko niektóre gatunki kameleonów mają zdolność do zmiany swojego koloru. Zwierzęta te nie są bezbarwne, jak się potocznie sądzi. A ich zmiany koloru skóry nie zawsze występują w zależności od otoczenia. Większość zmian barw ciała tego zwierzęcia spowodowane jest zmianami jego stanu fizjologicznego. Kameleony reagują na przykład na zmiany temperatury i pory dnia oraz warunków oświetlenia.

Ich kolor zmienia się również z zupełnie innych powodów. Przede wszystkim ze względu na czynniki psychologiczne. Na przykład, gdy w bezpośrednim sąsiedztwie kameleona znajdzie się potencjalny rywal lub wręcz przeciwnie – osobnik dobrze mu znany.

Zwierzęta te zmieniają także kolor zawsze, gdy walczą z innymi kameleonami. Kolor danego osobnika wskazuje wtedy innym, czy jest on przerażony, czy też rozwścieczony i potencjalnie niebezpieczny. Dlatego zmiana koloru jest czasami także formą komunikacji między kameleonami.

No dobrze, ale jaki związek może mieć efekt kameleona z nami? O tym porozmawiamy już za chwilę.

Ludzie zmieniający barwę

Bardzo ciekawa postać pojawia się w jednym z bardziej znanych dzieł Woody’ego Allena, zatytułowanym “Zelig”. Wyreżyserowany przez samego Woody’ego Allena, film przedstawia historię głównego bohatera, jakim jest zagrany także przez Allena Leonard Zelig. Pojawia się on w różnych miejscach i kontaktuje oraz współpracuje z różnymi ludźmi. W tym aspekcie wszystko wydaje się być zupełnie normalne.

Jednak najciekawsze z tego wszystkiego jest to, że Leonard Zelig za każdym razem wygląda całkiem inaczej. Podczas rozmowy z ciemnoskórymi ludźmi zmienia się kolor jego skóry i głos. Rozmawiając z Żydami, Zelig nosi zarost w postaci gęstej brody, ma też pejsy. Z kolei jego waga rośnie w miarę, gdy Zelig rozmawia z ludźmi otyłymi.

Dr Eudora Fletcher, grana przez Mię Farrow, bada ten dziwny przypadek. Lekarka ostatecznie odkrywa, że Leonard Zelig cierpi na skrajny brak poczucia bezpieczeństwa, który prowadzi go do kamuflowania się wśród ludzi, dostosowując jego wygląd do powszechnie akceptowanego przez środowisko, w którym się znajduje.

Leonard Zelig ma nadprzyrodzoną zdolność do zmiany wyglądu poprzez przystosowanie się do środowiska, w którym się rozwija, dlatego jest znany jako człowiek wykorzystujący w praktyce efekt kameleona.

Po przeczytaniu książki zatytułowanej “Moby Dick” Leonard Zelig stwierdza, że aby poczuć się częścią świata, będzie potrzebował jego akceptacji. To właśnie doprowadza go go do nieustannej transformacji fizycznej i psychicznej.

“Każdy z nas w swoim życiu jest po trochu kameleonem”.
-Melanie Chisholm-

Efekt kameleona – na czym on polega?

Efekt kameleona definiuje rzeczywistość, w której w pewien sposób wszyscy funkcjonujemy tak, jakbyśmy byli lustrem dla innych ludzi. Naśladujemy emocje innych osób lub przynajmniej te emocje, które nieświadomie uważamy za przejawione przez innych.

Ale ten efekt kameleona nie kończy się tylko na tym. Bardzo często, i do tego także nieświadomie, naśladujemy postawy i mimikę twarzy, język, ton, akcent innych osób z naszego otoczenia. Niekiedy nawet także charakterystyczne słownictwo (slang lub żargon).

Chcesz poznać doskonały przykład tego, na czym polega efekt kameleona? Proszę bardzo. Twoją naturalną reakcją, gdy ujrzysz kogoś śmiejącego się do łez, jest także śmiech. Kiedy otaczają Cię ludzie, których akcent jest inny od Twojego, zwykle nie trwa zbyt długo, zanim także zaczniesz go sobie przyswajać. Jeśli siedzisz z kimś, kto krzyżuje nogi, możesz złapać się na tym, że także siedzisz w ten sam sposób.

I chociaż efekt ten nie zawsze występuje, to jednak zdarza się on przy wielu okazjach. Zarówno świadomie, jak i nieświadomie. Jeśli chcesz, możesz zacząć go obserwować u siebie. Zdziwisz się, jak często będziesz mieć z nim do czynienia.

Funkcja, jaką spełnia efekt kameleona

Funkcja efektu kameleona z perspektywy ewolucyjnej została odczytana i zdefiniowana przez Karola Darwina. Częściowo polega on na tym, że gesty, które wykonujesz, określają Twoje samopoczucie. W ten sam sposób wpłyną na Ciebie sygnały, które przekazują Ci inni ludzie w Twoim otoczeniu.

To z kolei sprawia, że poziom Twojego ​dobrego samopoczucia się podnosi, a Tobie się zaczyna wydawać, że doskonale pasujesz do danej grupy. Nie zdajesz sobie nawet z tego sprawy, że wszystkie te niewielkie i pozornie nieistotne sygnały pochodzące od innych osób mówią Ci, jak masz się zachowywać, a Twoje neurony lustrzane sprawiają, że ich słuchasz.

Może każdy z nas ma w środku swojego małego Leonarda Zeliga. Kiedy przebywamy z innymi ludźmi, przystosowujemy się do tego samego stanu emocjonalnego. Emocje są jak wirusy, rozprzestrzeniają się wokół nas. Jesteśmy zaprogramowani do infekowania i rozprzestrzeniania emocji już od momentu urodzenia.

Jeśli masz w sobie pozytywne emocje, inni też je poczują. Jeśli natomiast odczuwasz negatywne emocje, inni też je zaczną odczuwać. I chociaż proces ten jest realizowany w dużej mierze w sferze podświadomości, możesz zrobić pierwszy krok, aby pokazać innym swoje pozytywne emocje.

“Jestem jak kameleon, pod wpływem tego, co się dzieje. Jeśli Elvis może to zrobić, ja też mogę to samo zrobić. Jeśli Everly Brothers to coś potrafią, ja i Paul też możemy. To samo tyczy się Boba Dylana”.
-John Lennon-