Asymetryczna wzajemność: przeszkoda w relacjach międzyludzkich

Zapewne czytając tytuł naszego dzisiejszego artykułu zacząłeś zastanawiać się, czym w ogólne jest asymetryczna wzajemność? I co kryje się pod tym pojęciem? Zanim jednak przejdziemy do wyjaśnienia, musimy najpierw omówić inny temat – jest nim kwestia równowagi w relacjach między dwiema osobami.

Odpowiednia równowaga jest zazwyczaj kluczowym elementem stanowiącym fundament większości naszych relacji z innymi. Z drugiej jednak strony wszyscy wiemy doskonale o tym, że zachowanie całkowitej równowagi jest praktycznie niemożliwa. Nigdy nie jest możliwe osiągnięcie stanu idealnej równowagi między tym, co ludzie dają i otrzymują.

Kiedy przychodzi moment na podjęcie przez nas jakiejś decyzji, zwykle wybieramy osobę, która otrzymuje od nas najwięcej, albo na to zasługuje, albo też najbardziej tego czegoś potrzebuje. Jednakże, gdy istnieje wyraźna asymetryczna wzajemność w związku między dwiema osobami, na ogół prowadzi to do pogorszenia tej kluczowej zależności.

Wszyscy znamy jedną lub więcej osób, które dają wszystko innym, które dzielą się wszystkim, co mają, z innymi. Czasami trudno jest odwdzięczyć się w ten sam sposób. Prawdą jest również to, że niemożliwe jest ustalenie całkowitej równowagi pomiędzy tym, co każda osoba wnosi do danego związku. Całkowita równowaga nie jest nawet pożądana w takim przypadku. A wszystko dlatego, że sprawiłaby ona z kolei to, że taki związek opierałby się bardziej na obliczeniach niż na spontaniczności.

Z drugiej strony pojęcie “dawania” jest bardzo szerokie. Oznacza ono przekazanie drugiej osobie rzeczy materialnej lub wsparcia w formie duchowej. Mogą to być na przykład uczucie, poświęcenie czasu, wysłuchanie, itp.

Jeśli natomiast w związku lub w relacji przyjacielskiej występuje asymetryczna wzajemność, zwykle dzieje się tak, że jedna strona czuje się komfortowo przyjmując te dary lub wsparcie. Ale nie czyni następnie żadnego wysiłku, by się zrewanżować. Taka roszczeniowa postawa może zniszczyć cały związek.

“Zezwolenie na niesprawiedliwość oznacza otwarcie drogi dla wszystkich tych, którzy za nią podążają.”
–Willy Brandt–

Asymetryczna wzajemność i jej główne przyczyny

Warto zadać sobie pytanie, dlaczego czasami związki pozwalają sobie, aby zagościła w nich asymetryczna wzajemność. Najczęstszą przyczyną tego zjawiska są dwa rodzaje sytuacji. W każdej z nich podstawią jest koncepcja, że jedna osoba w danym związku ma szersze możliwości lub większe powinności wobec drugiej strony.

Pierwsza sytuacja ma miejsce wtedy, gdy dana osoba ma jakąś szczególną siłę lub umiejętności. Na przykład, może ma lepsze zdolności do rozwiązywania problemów lub jest w czymś bardziej kompetentna niż ta druga osoba. A może po prostu jest silniejsza i stabilniejsza emocjonalnie niż ludzie z jej otoczenia.

Druga osoba tworząca związek oczekuje w takim przypadku, aby ta pierwsza osoba rozwiązywała wszystkie problemy lub pomagała jej w wielu sytuacjach bez żadnej rekompensaty za jej wkład i starania.

Ten typ sytuacji czasami rozciąga się nawet na sfery rządzące krajami. Tak, mówimy tutaj o dobrobycie. Opiera się on na założeniu, że osoba, która ma pewien rodzaj braków lub niedociągnięć, nie musi pasować do tego, co oferuje jej ta druga osoba. I chociaż niektóre sytuacje uzasadniają to zjawisko, jakim jest asymetryczna wzajemność, to jednak dotyczy ono jedynie bardzo szczególnych okoliczności i zwykle tylko tymczasowo.

Kiedy nawet osoba najbardziej podatna na ataki jest zmuszona dawać coś od siebie

Druga sytuacja, w której występuje asymetryczna wzajemność, jest wręcz przeciwna do opisanej w poprzednim punkcie. Dzieje się tak wtedy, gdy jedna ze stron zostaje pozbawiona swojej godności.

Istnieje w związku z tym szczególna koncepcja. Głosi ona, że osoba taka została zobowiązana do oddania wszystkiego, co ma w zamian za bardzo mało zysków. Wszystko dlatego, że w taki czy inny sposób, jej potrzeby są mniej ważne niż potrzeby innych ludzi z jej otoczenia.

Tak stało się w historii z ludźmi, którzy utracili wolność osobistą. Wiele osób na świecie miało lub wciąż żywi z gruntu rzeczy fałszywe przekonania, że niektórzy ludzie nie mają żadnych praw z powodu ich koloru skóry. Albo dlatego, że należą do określonej kultury. W tych przypadkach według nich przedmiot ich prześladowań musi dać z siebie wszystko. A jednocześnie nie ma przy tym prawa do oczekiwania czegokolwiek w zamian.

Dzieje się tak również w wielu związkach. Szczególnie widoczna jest ta sytuacja w relacjach rodzinnych lub parach. Dość popularna jest wtedy inna koncepcja. Głosi ona, że najbardziej wrażliwa i podatna strona ma o wiele więcej obowiązków niż druga osoba lub grupa ludzi. Na przykład osoba, która nie wyuczyła się określonego zawodu, powinna służyć osobom, które to zrobiły. Albo też osoby najbardziej wrażliwe powinny się podporządkować innym, aby uzyskać ich akceptację.

Efekty, jakie daje asymetryczna wzajemność

I chociaż zawsze istnieje asymetryczna wzajemność w stosunkach międzyludzkich, to jednak gdy ta wzajemność staje się skrajnie nieproporcjonalna, powoduje ona bardzo szkodliwe skutki dla wszystkich zaangażowanych w nią stron. Ostatecznie tworzy ona niesprawiedliwe i zupełnie niezdrowe warunki.

To mocno niesprawiedliwa sytuacja z uwagi na to, że jedna osoba staje się w takim przypadku jedynie instrumentem w rękach drugiej. Układ taki jest niezdrowy, ponieważ taka asymetryczna wzajemność w tym przypadku może stanowić ukrytą formę nadużyć, która również powoduje przemoc.

We wszystkich przypadkach wykorzystywaną stroną jest ta osoba, która jest zmuszana do dawania bez otrzymywania niczego w zamian. Taka relacja może być względnie stabilna przez pewien czas. Ale raczej wcześniej niż później będzie wywoływać rosnące niezadowolenie i frustrację. A taka sytuacja często kończy się po prostu zerwaniem stanu fałszywej równowagi.

Dla tych wszystkich, którzy dominują w swoich związkach, asymetryczna wzajemność może wydawać się czymś, co nie ma większego znaczenia. Masz swoją własną moc oraz siłę. Możesz w efekcie polegać na innych ludziach. Ale to także pogarsza Twoją pracę i może czasami sprawić, że poczujesz się bezużyteczny.

W końcu Ty też możesz kiedyś być w potrzebie. Asymetryczna wzajemność może sprawić, że Ty też będziesz kiedyś musiał polegać na drugiej osobie. Co stanie się z mistrzem bez jego niewolnika? Co pozostanie z partii dominującej, kiedy nie ma już słabszego partnera po stronie opozycji?