Amnezja dysocjacyjna to utrata wspomnień dotyczących wydarzeń o wysoce negatywnym znaczeniu. W psychologii określa się to także jako amnezję psychogenną lub amnezję funkcjonalną.
W tym przypadku utrata pamięci nie jest spowodowana żadną możliwą do zidentyfikowania patologią fizyczną. Odzyskanie zapomnianych informacji może nastąpić naturalnie lub dzięki psychoterapii.
Pewne traumatyczne doświadczenia mogą zostawić w nas ślad na całe życie. Mogą przez to zmienić kilka aspektów naszego życia i relacji.
Intensywne cierpienie wywiera silny wpływ, przed którym umysł stara się nas chronić, sprawiając, że traumatyczne zdarzenie lub pewne cechy związane z nim zostają zapisane w pamięci jako wspomnienia nie do odzyskania. Na tym właśnie polega amnezja dysocjacyjna.
Istnieją pewne populacje i konkretne sytuacje, w których amnezja dysocjacyjna występuje bardzo często. Przykładem mogą być żołnierze biorący udział w wojnie, osoby, które w dzieciństwie doświadczyły molestowania seksualnego oraz ofiary przemocy domowej, klęsk żywiołowych czy aktów terrorystycznych.
Fuga dysocjacyjna: utrata tożsamości ze względu na stres
Utrata pamięci dotyczy nie tylko konkretnego wydarzenia. Może wystąpić także utrata tożsamości.
Ludzie narażeni na bardzo negatywne zdarzenia mogą się zgubić we własnym miejscu zamieszkania, porzucając swoje miasta i rodziny. Taki stan może trwać od kilku godzin do nawet kilku lat. Gdy fuga dysocjacyjna trwa wyjątkowo długo, osoba może nawet stworzyć nową tożsamość, rodzinę i pracę.
W niektórych przypadkach może objawiać się to jako skryte pragnienie „uniknięcia” niekorzystnej sytuacji. Pamiętaj, nie jest to choroba, ale utrata informacji dotyczących własnej tożsamości w reakcji na bardzo stresującą sytuację.
Co więcej osoba podczas fugi dysocjacyjnej może wyglądać i zachowywać się całkowicie normalnie.
Kiedy fuga dobiegnie końca, osoba nagle orientuje się, że jest w nieznanym miejscu, nie mając pojęcia, jak tam dotarła. Zwykle nie pamięta, co stało się podczas fugi, chociaż zaczyna przypominać sobie, co wydarzyło się przed tym zajściem.
Czasami odzyskanie poprzedniej tożsamości następuje stopniowo, chociaż istnieją pewne szczegóły, które mogą nigdy nie zostać odzyskane.
Amnezja dysocjacyjna typowa dla danej sytuacji
Amnezja dysocjacyjna jest związana z konkretnymi wydarzeniami, które są doświadczane jako traumatyczne i które mogły mieć poważny wpływ na daną osobę.
Choć osoba nie pamięta wydarzenia, ono nadal wpływa na jej zachowanie. Na przykład kobieta, która doświadczyła przemocy seksualnej w windzie, nie pamięta samego epizodu. Mimo to unika korzystania z windy, a sama myśl o skorzystaniu z windy wywiera na nią bardzo zły wpływ.
Wspomnienia o wydarzeniu zazwyczaj są możliwe do odzyskania, chociaż trudno jest określić, ile odzyskanych informacji jest prawdziwych, a ile jest zmieszanych z fałszywymi informacjami.
Utrata pamięci spowodowana przez traumę może przybierać różne formy.
- Amnezja zlokalizowana: zapominane jest konkretne wydarzenie, zwykle traumatyczne.
- Amnezja ciągła: zapominane jest wszystko, co nastąpiło po traumatycznym wydarzeniu.
- Amnezja całościowa: osoba nie pamięta żadnych informacji dotyczących swojej tożsamości, ani kim jest, ani gdzie mieszka. Ten rodzaj amnezji występuje w bardzo ekstremalnych przypadkach i nie jest zbyt powszechny.
- Amnezja selektywna: osoba pamięta tylko niektóre rzeczy związane z wydarzeniem.
- Amnezja usystematyzowana: osoba nie pamięta konkretnych informacji, na przykład nie może sobie przypomnieć niczego, co dotyczy jej matki.
Leczenie i odzyskiwanie wspomnień
Amnezja dysocjacyjna nie musi się pojawić natychmiast po traumatycznym przeżyciu. Może pojawić się kilka godzin, a nawet kilka dni po nim.
W niektórych przypadkach mogą występować nawracające wizje wydarzeń, jak ma to miejsce w przypadku zespołu stresu pourazowego. Jednakże w tym konkretnym przypadku osoba nie wie, że treść wizji jest prawdziwa.
W większości przypadków występują problemy behawioralne, zmęczenie, problemy ze snem, depresja i zażywanie narkotyków.
Ryzyko samobójstwa wzrasta, gdy osoba odzyskuje pamięć i nagle przypomina sobie, co się stało. Terapia pomaga takiej osobie nauczyć się radzić sobie z traumatycznymi przeżyciami i korzystać z wsparcia rodziny i najbliższych.
Wykorzystywane są też techniki hipnozy klinicznej. Dzięki technikom relaksacyjnym i koncentracji osoba cierpiąca na amnezję może osiągnąć inny stan świadomości, pozwalający jej poznać myśli, emocje i wspomnienia, które jej świadomy umysł blokuje.
Tego rodzaju strategia nie jest wolna od ryzyka i może prowadzić do „odzyskania” fałszywych wspomnień lub do przypomnienia sobie o traumatycznych przeżyciach.