Jak ciemna triada osobowości wpływa na podejmowanie decyzji moralnych?

Ciemna triada osobowości to termin opisujący narcyzm, psychopatię i makiawelizm. Osoby te są bardzo konfliktowe w relacjach międzyludzkich. Co więcej, mają trudności z określeniem swoich uczuć, ponieważ całkowicie brakuje im empatii lub jest ona na bardzo niskim poziomie. Ponadto ten typ osobowości jest zwykle niezdolny do altruistycznych czynów, aby inni czuli się komfortowo i swobodnie. Osoby te wykazują deficyty w zachowaniach prospołecznych.

Niedawne badanie opublikowane w Criminalidad  przeanalizowało związek między osobowością ciemnej triady a moralnym podejmowaniem decyzji. Zanim omówimy wyniki tego badania, zdefiniujemy to, czym jest ciemna triada i przyjrzymy się, co stanowi moralną decyzję.

„Lew nie może obronić się przed pułapkami, a lis nie może obronić się przed wilkami. Dlatego trzeba być lisem, aby rozpoznać pułapki, i lwem, aby przestraszyć wilki”.

-Machiavelli-

Ciemna triada

Od lat wiadomo, że istnieją trzy czynniki, które w połączeniu dają początek mrocznemu typowi osobowości. Są one znane jako ciemna triada. Delroy Paulhaus i Kevin Williams opracowali tę koncepcję w 2002 roku. Zdefiniowali cechy każdego komponentu w następujący sposób:

1. Narcyzm

Ta cecha osobowości nawiązuje do wymiaru subklinicznego. Chociaż może ona być oczywista, nie zawsze jest wystarczająco poważna, aby uzasadniać diagnozę narcystycznego zaburzenia osobowości.

Możemy wyjaśnić narcyzm za pomocą metafory. Wyobraź sobie linoskoczka, który spaceruje po wysoko zawieszonej linie. W ten sposób narcystyczni ludzie idą przez życie. Z jednej strony wydaje się, że są wspaniali, zasługują na najwyższy szacunek i największy podziw. Jednak z drugiej strony są to osoby o wyjątkowo niskim poczuciu własnej wartości.

Narcyzm to proces, którego celem jest autokonstrukcja. Motorem napędowym narcyza jest potrzeba autoafirmacji.

2. Makiawelizm

Główną cechą makiawelizmu jest cynizm. Według Cambridge Dictionary cynizm definiuje się jako „przekonanie, że ludzie interesują się tylko sobą i nie są szczerzy” oraz „akt wykorzystywania czyichś uczuć lub emocji dla własnej korzyści”.

Zatem osoby, które uzyskują wysokie wyniki w cynizmie, charakteryzują się brakiem zasad czy wartości. Dla nich ważny jest efekt końcowy i to, czego chcą. Dlatego cyniczni ludzie manipulują innymi jako środkiem do własnych celów.

„Cyniczni ludzie wierzą w manipulację międzyludzką jako klucz do sukcesu w życiu i tak się zachowują”.

-Fernando Renee González-

3. Psychopatia

Psychopaci posiadają antyspołeczne cechy osobowości. Cechuje ich niewrażliwość i oziębłość wobec potrzeb innych. Ponadto trudno jest im nawiązać emocjonalny kontakt z otaczającymi ich ludźmi. Ich zdolność do empatii jest mocno zaburzona.

W związku z tym są chłodni w podejmowaniu decyzji i działają impulsywnie. Łamanie norm społecznych w ogóle im nie przeszkadza. Dlatego też, kiedy wchodzą w kontakt ze społeczeństwem, często kończy się to konfliktem, ponieważ jest to dla nich normą, a nie wyjątkiem.

„Psychopatia charakteryzuje się niskim poziomem życzliwości i odpowiedzialności”.

-Fernando Renee González-

Decyzje moralne

Decyzje moralne to ścieżki, którymi podążasz, gdy zastanawiasz się nad czymś w celu rozeznania, czy rozwiązanie jest poprawne, czy niepoprawne z moralnego punktu widzenia. Analizowanie decyzji moralnych odbywa się zwykle za pomocą dylematów.

Dylematy społeczne można podzielić na trzy szerokie obszary:

• Dylemat osobisty. Nawiązuje do zachowań, które mogą bezpośrednio spowodować poważne szkody dla jednostki lub grupy.
• Bezosobowy. Zachowania, które pośrednio wpływają na kogoś.
• Brak oceny moralnej. Alternatywne zachowania w kontekście braku szkody.

Decyzje, które podejmujesz w dylematach moralnych, mogą być utylitarne lub nieutylitarne. Decyzje utylitarne charakteryzują się dążeniem do dobra jak największej liczby podmiotów zaangażowanych w dylemat, nawet jeśli oznacza to wyrządzenie krzywdy niektórym z nich. Na przykład, jeśli jedna osoba umrze, ale dwie zostaną uratowane. Z drugiej strony decyzje nieutylitarne oznaczają, że nikt nie ucierpi w danym procesie.

„Ludzie często podejmują utylitarne decyzje w dylematach niemoralnych. W obliczu dylematów osobistych lub bezosobowych przeważają decyzje nieutylitarne”.

-Fernando Renee González-

Stres: czynnik związany z ciemną triadą i decyzjami moralnymi

Przesycenie emocjonalne ma wpływ na dylematy moralne. Gdy bodziec pojawia się w kontekście, który przewyższa Twoje zdolności radzenia sobie, doświadczasz stresu.

W warunkach stresu cierpi Twoja zdolność rozumowania i podejmowania decyzji dotyczących dylematów moralnych. Jest to jeszcze bardziej intensywne w konfliktowych sytuacjach moralnych oraz u osób z cechami ciemnej triady.

„Stres hamuje kontrolę poznawczą niezbędną do zatrzymania reakcji emocjonalnych i automatycznych”.

-Fernando Renee González-

Zmiany w poznaniu społecznym

W stresujących warunkach osoby z cechami osobowości ciemnej triady wykazują deficyty w poznaniu społecznym. Poznanie społeczne odnosi się do sposobu, w jaki działamy, przekształcamy i przetwarzamy informacje dotyczące innych ludzi. Wspomniane wcześniej badanie sugeruje, że ci, którzy posiadają te cechy osobowości, podejmują większą liczbę utylitarnych decyzji. Dzieje się tak, ponieważ krzywdzenie innych jest dla nich nieważne, o ile mogą osiągnąć maksymalne korzyści.

Z reguły dylematy moralne generują wysoki poziom emocjonalnego przesycenia. To z kolei rodzi stres. U osób bez cech ciemnej triady stres emocjonalny hamuje podejmowanie utylitarnych decyzji moralnych. Natomiast ciemna triada sprawia, że ludzie mają pewien stopień niewrażliwości na emocjonalny stres. W konsekwencji mają tendencję do podejmowania utylitarnych decyzji moralnych.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, osobowości z grupy ciemnej triady postrzegają środki, za pomocą których cel jest osiągany, jako nieistotne. Nieskuteczność empatii odgrywa ważną rolę w emocjonalnej niewrażliwości tych osób. Zachowują się w sposób narcystyczny i makiaweliczny, gdy sugeruje się, że aby „wygrać”, ktoś musi zostać zraniony.

„Preferencja utylitarnego podejmowania decyzji może również wynikać ze zmniejszonej troski o moralność, którą czasami przypisywano osobom o wysokich cechach ciemnej triady”.

-Fernando Renee González-