Jak zdiagnozować ASD u dorosłych?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to problem neurorozwojowy, którego trudności znajdują odzwierciedlenie w interakcjach społecznych, komunikacji, obecności stereotypowych zachowań (sztywnych i powtarzalnych), odporności na zmiany i ograniczonych zainteresowaniach. Sposób wyrażania się tego zaburzenia różni się w zależności od osoby i jest zależny od stadium choroby. Jak zdiagnozować ASD u dorosłych?

Większość osób z ASD jest diagnozowana w dzieciństwie. Można je również zdiagnozować w wieku dorosłym, chociaż na tym etapie jest to trudniejsze do zidentyfikowania. Bez wątpienia ASD staje się coraz częstsze, a jego częstość występowania szacuje się na 1 na 68. Ten wzrost przypadków można przypisać zwiększonej świadomości, nadmiernej diagnozie lub nadmiernie inkluzywnym kryteriom diagnostycznym.

Objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD)

Osoby z ASD mają trudności z komunikacją i interakcjami społecznymi. Z reguły mają też ograniczone zainteresowania i powtarzalne zachowania. Ponadto doświadczają trudności z elastycznością poznawczą i behawioralną, zmienioną wrażliwością sensoryczną, trudnościami z przetwarzaniem sensorycznym i trudnościami z regulacją emocji.

Poniżej dokonamy przeglądu kryteriów, które APA (Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne) ustanowiło w celu diagnozowania ASD.

A. Utrzymujące się deficyty w komunikacji społecznej i interakcjach społecznych w różnych kontekstach, które przejawiają się obecnie lub historycznie. Te przykłady są ilustracyjne, ale nie wyczerpujące.

1. Deficyty w społeczno-emocjonalnej wzajemności. Nieprawidłowe podejście społeczne i niepowodzenie normalnych rozmów dwustronnych. Spadek wspólnych zainteresowań i emocji. Brak inicjowania lub reagowania na interakcje społeczne.
2. Upośledzenie niewerbalnych zachowań komunikacyjnych. Słabo zintegrowana komunikacja werbalna i niewerbalna. Nieprawidłowości w kontakcie wzrokowym i mowie ciała. Zaburzenia rozumienia i używania gestów. W cięższych przypadkach całkowity brak wyrazu twarzy i komunikacji niewerbalnej.
3. Problemy w rozwijaniu, utrzymywaniu i rozumieniu relacji. Trudności w dostosowaniu zachowań w różnych kontekstach społecznych. Trudności w dzieleniu się pomysłowymi grami i zabawami lub nawiązywaniu przyjaźni. Może wystąpić całkowity brak zainteresowania innymi ludźmi.

Kolejne kryteria

B. Restrykcyjne i powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań lub czynności, przejawiające się w co najmniej dwóch z poniższych:

1. Stereotypowe lub powtarzające się ruchy, używanie przedmiotów lub mowa. Mogą to być na przykład proste stereotypie motoryczne, układanie zabawek lub przemieszczanie przedmiotów, echolalia i idiosynkratyczne zwroty.
2. Naleganie na monotonię, nadmierną sztywność rutyny lub zrytualizowane wzorce zachowań werbalnych lub niewerbalnych. Osoba z ASD może odczuwać wielkie cierpienie z powodu drobnych zmian, sztywne wzorce myślowe, rytuały powitania, konieczność podążania tą samą trasą lub codzienne spożywanie tego samego jedzenia.
3. Skrajnie ograniczone i stałe zainteresowania. Są one nietypowe pod względem intensywności lub skupienia osoby. Może to być na przykład silne przywiązanie lub zaabsorbowanie niezwykłymi przedmiotami lub zainteresowania nadmiernie ograniczone.
4. Nadmierna hiporeaktywność na bodźce czuciowe. To również niezwykłe zainteresowanie sensorycznymi aspektami otoczenia. Na przykład pozorna obojętność na ból/temperaturę, silna reakcja na określone dźwięki lub tekstury, nadmierne wąchanie lub dotykanie przedmiotów oraz wizualna fascynacja światłem lub ruchem.

C. Objawy muszą być obecne we wczesnym okresie rozwojowym. Mogą jednak nie zamanifestować się w pełni, dopóki wymagania społeczne nie przekroczą ograniczonych możliwości. Ewentualnie mogą być maskowane przez wyuczone strategie w późniejszym życiu.

D. Objawy powodują klinicznie istotne upośledzenie społeczne, zawodowe lub wpływają na inne ważne obszary normalnego funkcjonowania.

E. Zaburzeń tych nie da się wytłumaczyć niepełnosprawnością intelektualną (zaburzeniem rozwoju intelektualnego) lub opóźnieniem rozwoju. Niemniej jednak niepełnosprawność intelektualna i zaburzenia ze spektrum autyzmu często się pokrywają. Aby postawić współwystępujące diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu i niepełnosprawności intelektualnej, komunikacja społeczna musi być poniżej oczekiwanego dla ogólnego poziomu rozwoju.

Ocena ASD u dorosłych

Istnieją kwestionariusze, które ludzie mogą wypełnić, aby zdecydować, czy powinni spotkać się z profesjonalistą w celu dokładniejszej oceny. Należy jednak podchodzić do nich ostrożnie, ponieważ nie nadają się do postawienia diagnozy. Dlatego nie należy na nich polegać w celu potwierdzenia ASD.

Do najczęstszych narzędzi samooceny ASD należą:

• Iloraz spektrum autyzmu (AQ-10). Jest to narzędzie oceny składające się z dziesięciu pytań zaadaptowane ze znacznie dłuższego kwestionariusza zwanego ilorazem spektrum autyzmu (AQ).
• Kwestionariusz powtarzających się zachowań dorosłych-2 (RBQ-2A). Ten 20-elementowy kwestionariusz koncentruje się na „zachowaniach ograniczonych i powtarzalnych”.
• Kwestionariusz Zachowań Społecznych Dorosłych (ASBQ): 44 pytania zawarte w tym narzędziu dotyczą szerokiego zakresu aspektów autyzmu u dorosłych. Może służyć do oceny innej osoby, a także jako narzędzie samooceny.

Profesjonalna ocena

Skonsultowanie się z pracownikiem służby zdrowia to jedyny sposób na otrzymanie diagnozy ASD. Specjalista będzie odpowiedzialny za obserwowanie zachowania pacjenta, w tym sposobu mówienia i interakcji. Ponadto poprosi daną osobę o wypełnienie jednego lub więcej kwestionariuszy, które są bardziej szczegółowe niż te powyżej. Niektóre z nich to:

• Harmonogram obserwacji diagnostycznych autyzmu, wydanie drugie (ADOS-2), moduł 4. Jest to standard w diagnozowaniu autyzmu u osób w każdym wieku. Moduł 4 jest przeznaczony specjalnie dla dorosłych i nie jest kwestionariuszem. Zamiast tego profesjonalista przeprowadzający test będzie obserwował, jak osoba reaguje na określone podpowiedzi. Oceniają zarówno to, co mówi osoba, jak i jej zachowanie.
• Wywiad rozwojowy, wymiarowy i diagnostyczny – wersja dla dorosłych (3Di-Adult). Koncentruje się na tym, jak pacjent komunikuje się i oddziałuje w sytuacjach społecznych. Poszukuje również ograniczonych zainteresowań, takich jak obsesja na punkcie określonego obiektu i pewnych zachowań.
• Skala Responsywności Społecznej (SRS). Ten test nie służy do diagnozowania autyzmu, ale do pomiaru upośledzenia umiejętności społecznych.
• Zrewidowany wywiad diagnostyczny autyzmu (ADI-R). Ten test koncentruje się na trzech głównych obszarach dotkniętych autyzmem: języku i komunikacji, interakcjach społecznych oraz powtarzalnych zachowaniach lub zainteresowaniach.

Inne objawy

National Institute for Health and Care Excellence (2021) zaleca badanie przesiewowe pod kątem możliwego autyzmu, gdy dana osoba doświadcza jednego lub więcej z następujących problemów:

• Uporczywe trudności w interakcji społecznej.
• Utrzymujące się trudności w komunikacji społecznej.
• Zachowania stereotypowe (sztywne i powtarzalne), opór przed zmianą lub ograniczone zainteresowania.
• Problemy z uzyskaniem lub utrzymaniem pracy lub wykształcenia.
• Trudności w nawiązywaniu lub utrzymywaniu relacji społecznych.
• Wcześniejszy lub obecny kontakt ze służbami zdrowia psychicznego.
• Historia stanu neurorozwojowego (w tym trudności w uczeniu się i zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) lub zaburzenia psychicznego.

Ocena ASD u dorosłych powinna być zawsze przeprowadzana pod kierunkiem profesjonalisty, ponieważ obraz może mieć podobieństwa z innymi zaburzeniami, które mogą zmylić niespecjalistę.

Zaburzenia te wyklucza się poprzez diagnostykę różnicową. Autyzm można łatwo pomylić z zaburzeniami komunikacji społecznej. Osoby z tym problemem mają trudności z właściwym używaniem słów i języka.

Leczenie ASD u dorosłych

Niektóre interwencje, które można zastosować w leczeniu ASD u dorosłych, obejmują:

• Terapia poznawczo-behawioralna. Podczas sesji ludzie dowiadują się o powiązaniach między uczuciami, myślami i zachowaniami. Może to pomóc im zidentyfikować myśli i uczucia, które wywołują ich negatywne zachowania.
• Trening umiejętności społecznych. Dzięki tym umiejętnościom osoba dorosła z autyzmem może nauczyć się interakcji z innymi. Ponadto nauczą się prowadzić rozmowę, rozumieć humor i odczytywać wskazówki emocjonalne.
• Terapia mowy. Uczą się umiejętności werbalnych, które mogą im pomóc w lepszej komunikacji.
• Terapia zajęciowa. Uczą się podstawowych umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w codziennym życiu.

Wreszcie ASD u dorosłych jest zaburzeniem, które wpływa również na ich środowisko rodzinne. Dlatego ocena zaburzenia powinna obejmować rozmowę z bliskimi lub krewnymi pacjenta. Ocena ich grupy wsparcia jest doskonałym sposobem na lepsze zrozumienie, w jaki sposób odnoszą się do innych i jak wygląda ich życie w społeczeństwie.