Czym jest biopolityka?

Biopolityka to koncepcja opracowana przez Michela Foucaulta. Ma związek z rozwojem technologii, praktyk i strategii wprowadzających logikę władzy w życie codziennie ludzi.

Zdaniem Foucaulta, biopolityka powstała, ponieważ nie wystarczał podział klasowy, własność prywatna i eksploatacja zasobów ludzkich. Konieczne było zaakceptowanie przez wyzyskiwanych tych reguł gry i dobrowolne wprowadzanie ich w życie.

Biopolityka lokuje się w świadomości ludzi i sprawia, że akceptują władzę z pokorą, a nawet z radością. By do tego doszło, stosuje się serię praktyk oddziałujących na jednostkę bez przerwy, nawet już przed narodzinami, by ta wcielała konkretne wartości i logikę w życie.

“‘Psychiatryzacja’ życia codziennego ujawniłaby zapewne niewidzialne elementy władzy”.

-Michel Foucault-

Biopolityka i technologie władzy

Biopolityka wprowadzana jest poprzez serię technologii władzy, których celem jest sprawowanie kontroli nad jednostkami. Pewne zaliczane do niej narzędzia to – w przypadku kapitalizmu – statystyka, psychologia, socjologia itd.

Od narodzin, a nawet przed nimi, jednostka stanowi element systemu kontroli wprowadzonego przez władzę. Ledwo człowiek weźmie pierwszy oddech, a już musi być rejestrowany przez jakąś instytucję i otrzymywać numer.

Instytucje medyczne określają, co jest “normalne”, a co nie. Badają dziecko, poddają je pewnym praktykom i klasyfikują je wedle pewnej logiki. I tak będzie już zawsze.

Nie zawsze tak było

Świat nie zawsze wyglądał w ten sposób. Dawniej tego typu czynności należały do życia prywatnego. Obecnie cały ten rytuał wiąże się z dołączeniem do kręgu władzy i otrzymaniem związanych z tym praw, chociaż w wielu miejscach wspomniane prawa nie istnieją lub nie są egzekwowane.

Tak toczy się życie. Kluczowe momenty, takie jak osiągnięcie pewnego wieku, ślub, rozwód itp. również są rejestrowane przez instytucje publiczne. Czemu to służy?

Zasadniczo umożliwia to władzy kontrolowanie życia jednostek. Jednostkom natomiast do pewnego stopnia służy to do spełniania wymogów określonych przez prawo w okolicznościach takich jak pójście do szkoły, czynności biurokratyczne itp. Na poziomie indywidualnym jednak nie ma to żadnej funkcji.

Normy

Biopolityka uskuteczniana jest za pomocą norm. Foucault wprowadza rozróżnienie pomiędzy normą a prawem. Prawo reguluje życie społeczne, a norma prywatne.

Normy nie tylko określają formy zachowania w społeczeństwie takie jak respektowanie przestrzeni innych czy ich praw. Dotyczą one też tego, jak czuć, tańczyć, całować czy uprawiać seks. Istnieje cała seria kodów wskazujących nam, co jest dobre, a co złe.

Zdaniem Foucaulta, sukces władzy leży w tym, że technologie władzy korzystają z wszelkich środków w celu podporządkowania ludzi normom, niezależnie od tego, czy im to służy, czy nie. Co więcej, ludziom wmawia się, że przestrzeganie norm daje szczęście.

A co z wolnością?

Poprzez biopolitykę władza dostaje wszystko to, czego chce w bardzo dyskretny sposób. Państwo nie mówi konkretnie, jak mamy żyć – korzysta z reklam i folderów zredagowanych przez ministerstwa. Stąd wiemy, co jest dobre, a co złe i co jest normalne, a co nie. Rodzice i dzieci w szkołach także muszą trzymać się konkretnych wytycznych. Ciągle wywiera się wpływ na zachowanie, myśli, afekty itp.

W efekcie mamy do czynienia z ludźmi, którzy czują się wolni, chociaż wolni nie są. Sama władza generuje mechanizmy zarządzania sprzeciwem. Temu służą mecze piłki nożnej, gry wideo czy ryzykowne czynności zapewniające poczucie przekraczania granic.

Zdaniem Foucaulta, myśl krytyczna to jedyna forma oporu wobec wszechobecnej władzy. Kwestionowanie jej i tworzenie nowych koncepcji bycia i myślenia ograniczają działanie biopolityki.