Psycholingwistyka – dziedzina nauki zajmująca się badaniem języka i emocji

Psycholingwistyka to dziedzina z pogranicza językoznawstwa i psychologii. Pomaga ona lepiej zrozumieć procesy rządzące językiem i jego wykorzystywaniem w codziennym życiu. Skuteczne wykorzystanie języka wpływa na nasze życie na wielu poziomach – poznawczym, emocjonalnym i zachowawczym.

Właśnie dlatego powstała psycholingwistyka. Przyjrzyjmy się bliżej temu, czym się zajmuje ta dziedzina nauki i jakie kompetencje językowe bada.

“Komunikacja rodzi jedność, czyli pomaga kreować zrozumienie, intymność i wzajemny szacunek.”

-Rollo May-

Czym jest psycholingwistyka?

Jak wiemy, psychologia jest nauką badającą ludzkie myśli, emocje i zachowania. Z kolei językoznawstwo skupia się na języku i wszelkich jego aspektach. Z połączenia tych dwóch dyscyplin zrodziła się właśnie psycholingwistyka.

Choć psycholingwistyka wykorzystuje teorie i dokonania psychologii i lingwistyki, nie stanowi ona sumy obydwu dziedzin. Sięga ona jedynie po te narzędzia, które mogą pomóc zrozumieć jakieś zjawisko językowe pod kątem psychologicznych procesów.

Ojcem psycholingwistyki jest Jacob Robert Kantor. To on jako pierwszy użył tego terminu w książce An Objective Psychology of Grammar (Obiektywna psychologia gramatyki). Określenie to weszło jednak do powszechnego użycia dopiero po opublikowaniu przez psychologa N.H. Pronko artykułu pod tytułem ‘Język i psycholingwistyka‘.

Specjaliści zajmujący się psycholingwistyką badają w jaki sposób ludzie przyswajają, rozumieją i tworzą język. Analizują również związane z językiem zaburzenia i mechanizmy poznawcze, które aktywują się, kiedy mózg przetwarza informacje językowe.

Psycholingwistyka zajmuje się zarówno psychologiczną jak i neurologiczną stroną języka. Jest to zatem nauka jednocześnie teoretyczna i eksperymentalna.

Psycholingwistyka a pokrewne dyscypliny naukowe

Psycholingwistyka różni się nieco od innych dziedzin zajmujących się językiem i związanymi z nim procesami psychologicznymi. Składa się ona z takich obszarów, jak:

• Badanie sposobu stosowania języka. Psycholingwistyka skupia się na korzystaniu z języka i na związanych z tym procesach psychologicznych.
• Zastosowanie. Psycholingwistyka bada procedury wykorzystywane podczas tworzenia komunikatów oraz ich przetwarzania i rozumienia.
• Procesy aktywujące. Nauka ta bada również aspekty, które wprowadzają język w życie i prowokują do komunikacji.

Istnieją również inne dyscypliny naukowe badające język, ale skupiają się one na innych jego aspektach. Na przykład socjolingwistyka bada związek pomiędzy zjawiskami socjokulturowymi i językowymi. Samo językoznawstwo natomiast bada pochodzenie, ewolucję i strukturę języka.

Łatwo jest pomylić językoznawstwo z psycholingwistyką. Xavier Frías Conde w artykule ‘Wprowadzenie do językoznawstwa’ pomaga rozróżnić te dwie dziedziny. Oto kilka głównych cech rozróżniających te dwie dziedziny:

• Rozumienie. W językoznawstwie najmniejszą jednostką funkcjonalną języka jest fonem, natomiast a psycholingwistyce – sylaba.
• Produkcja. Lingwistyka za idealny obiekt badań uważa osobę mówiącą w języku ojczystym. W psycholingwistyce za kolei badanym obiektem jest rzeczywisty użytkownik języka.
• Obiekt badania. Lingwistyka szuka najbardziej eleganckiej i formalnej wersji danego języka. Psycholingwistyka bada sposób wykorzystania języka.

Skoro już wiemy, czym na tle innych dziedzin wyróżnia się psycholingwistyka, spójrzmy na metody stosowane przez specjalistów w tej dziedzinie.

• Metoda obserwacji. Badacze wyciągają wnioski z badań nad językiem i zachowaniem. Gromadzą również dane z codziennych sytuacji.
• Metoda eksperymentu. Specjaliści przeprowadzają również badania laboratoryjne.

Psycholingwistyka, podobnie jak wiele innych dziedzin naukowych drugiego pokolenia, trzyma się ścisłej metodologii. Przeprowadzane przez specjalistów w tej dziedzinie eksperymenty są zazwyczaj dokładnie zaplanowane i precyzyjnie przeprowadzone. W obszarze tym nieustannie rodzą się też nowe pytania, które są przyczynkiem do kolejnych badań. Jest to zatem szybko rozwijająca się dyscyplina.

Jakie umiejętności bada psycholingwistyka?

Psycholingwistyka skupia się na umiejętnościach potrzebnych człowiekowi do skutecznej komunikacji. Są to takie obszary jak:

• Język
• Myśli
• Pisanie
• Rozumienie ze słuchu
• Sekwencyjna pamięć słuchowa
• Rozumienie wizualne
• Kojarzenie wizualne
• Werbalne wyrażanie treści
• Ruchowe wyrażanie treści
• Integracja wizualna
• Integracja słuchowa
• Sekwencyjna pamięć wizualno-ruchowa

Aby zbadać te umiejętności, psycholingwistyka polega na paradygmacie psychologii poznawczej, opartej na teoriach mentalistycznych, funkcjonalistycznych i obliczeniowych.

Podsumowując, psycholingwistyka to stosunkowo młoda dyscyplina naukowa. Pomaga nam ona lepiej zrozumieć skomplikowane procesy zachodzące w ludzkim umyśle. Każde przeprowadzone w tym obszarze badania zbliżają nas do lepszego zrozumienia sposobów, w jaki tworzymy, kodujemy i wykorzystujemy język.