Większość z nas wydaje się lubić strach, o ile jest to sytuacja, którą możemy kontrolować. Podoba nam się o ile nie ma faktycznego zagrożenia. Ale chodzi tu bardziej o przypływ adrenaliny niż prawdziwe przerażenie. Horrory psychologiczne to świetny sposób na przeżycie takiej sytuacji. Ale o dziwo, mimo że tak wielu ludzi je uwielbia, zazwyczaj nie otrzymują one bardzo dobrych recenzji.
W tym artykule skupimy się przede wszystkim na gatunku jakim są horrory psychologiczne i przyjrzymy się ich historii.
Początki XX wieku
George Méliès, pionier kina, stworzył pierwszy horror wszech czasów: Le manoir du diable (1896). Od tamtej pory jego śladami podążyli niezliczeni reżyserzy.
1. Gabinet doktora Caligari (1920 r.)
Ten niemiecki film był szczytem ekspresjonizmu niemieckiego. Wiele osób uważa go za pierwszy pełnometrażowy horror, a obecnie jest traktowany jako kultowy klasyk. Akcja filmu oparta jest na kilku prawdziwych morderstwach, które miały miejsce w Hamburgu.
Morderstwa popełnia tutaj zarówno dziwaczna postać i jej niewolnik. Na szczególną uwagę zasługują sceny ekspresjonistyczne i dekoracje sceniczne filmu. Niemcy podarowali nam kolejny podobny horror w 1931 roku: M, wyreżyserowany przez Fritza Langa.
2.
Dziwolągi (1932)
Akcja tego filmu toczy się podczas pokazu dziwolągów. Na początku XX wieku ludzie z deformacjami byli przedstawiani jako atrakcje. Fabuła dotyczy zemsty i morderstwa, a to, co naprawdę interesujące w tym filmie, to aktorzy, którzy naprawdę cierpieli z powodu takich deformacji.
W tym czasie ludzie odkryli w sobie skrajną fascynację potworami. Reżyserzy zaadoptowali książki takie jak Frankenstein (1931) i Dr Jekyll i Mr. Hyde (1920), i zatrudniali aktorów jak Bela Lugosi, który grał Draculę.
Horrory psychologiczne: druga połowa XX wieku
To był czas pełen zmian. W latach 60. horror psychologiczny i czarno-białe filmy odgrywały ogromna rolę. Ale to lata 70. były znaczącym punktem zwrotnym w historii horrorów.
3. Psychoza (1960)
Lata 60-te dały nam filmy takie jak Co się zdarzyło Baby Jane? (1962) oraz Ptaki (1963). Oczywiście nie możemy mówić o horrorach, nie wspominając o mistrzu Alfredzie Hitchcocku i jego filmie, Psychoza.
Ludzie na całym świecie ochrzcili go jednym z najlepszych horrorów wszech czasów.
Budzący ciarki na plecach motel Bates, scena pod prysznicem, wraz z Normanem Batesem i jego tajemniczą matką tworzą atmosferę godną reżysera będącego mistrzem budowania napięcia. Ten film to czysty horror psychologiczny, bez potrzeby stosowania efektów specjalnych czy “keczupu” udawanej krwi.
4. Horrory psychologiczne: Dziecko Rosemary (1968)
Film został wyreżyserowany przez Romana Polańskiego a główną rolę zagrała młodziutka Mia Farrow. To świetny przykład tego, jak ważne jest, aby filmy tego gatunku potrafiły wprowadzić nas w atmosferę agonii i udręki. Tutaj pojawiają się one za każdym razem, gdy widzimy Rosemary i jej dziwnych sąsiadów.
Film był całkowicie przełomowy jak na swój czas. Nakręcony został w The Dakota, budynku, w którym zamordowano Johna Lennona. Co więcej, Charles Manson i jego “rodzina” próbowali powstrzymać filmowanie na krótko przed zamordowaniem żony Polańskiego. Jest to wyjątkowo tajemniczy film, który pozostawi każdego widza oniemiałego z wrażenia.
5. Egzorcysta (1973)
Niezwykle proste efekty specjalne, zielone wymioty i blizny na ciele Regan sprawiają, że ten film był czymś nowym w tamtych czasach. Jeśli obejrzysz go po raz pierwszy, prawdopodobnie będzie bardziej zabawny niż przerażający. Ale wywarł naprawdę duży wpływ na filmy grozy w ogóle: to klasyk, który całkowicie przerobił ten gatunek.
6. Lśnienie (1980)
W latach 70-tych i 80-tych wiele filmów mieszało science fiction z horrorem. Tak właśnie pojawiły się niesamowity filmy, takie jak Obcy (1979). Również wówczas zaczęło się szaleństwo filmowych adaptacji książek Stephena Kinga. Była Carrie (1976) oraz, oczywiście, Lśnienie.
Któż może zapomnieć o legendarnym hotelu Overlook, krętej drodze czy obłąkańczych wrzaskach Jacka Torrance’a? Bez wątpienia jest to jeden z najlepszych filmów wszechczasów, dzięki geniuszowi Stanleya Kubricka.
Horrory psychologiczne: lata 90-te – i 2000
Nadszedł czas, gdy nadużywanie efektów specjalnych zaczęło zabijać magię horrorów. Pojawiły się setki filmów o zjawiskach paranormalnych, a niektóre wypuściły wiele kolejnych odcinków. Ale większość z nich nie była zbyt dobra i nie otrzymała pochwalnych recenzji.
Ten okres przyniósł nam także japońskie filmy, takie jak The Ring (2002), a także wiele rozlewu krwi jak Piła (2004), wraz z długą listą filmów przedstawiających opętane dzieci i prześladujące ludzi duchy. Ale jest jeszcze kilka dzieł z tej epoki, które skupiły się bardziej na psychologii i budowaniu napięcia.
7. Horrory psychologiczne: Misery (1990)
To kolejna adaptacja książki Stephena Kinga. Kathy Bates dostała Oscara dla najlepszej aktorki za swoją klaustrofobiczną, obsesyjną i pełną napięcia rolę główną. Annie Wilkes jest pielęgniarką całkowicie zauroczoną książkami znanego pisarza, Paula Sheldona. Ma obsesję na jego punkcie i postanawia go porwać. To jeden z horrorów, który powinieneś zdecydowanie umieścić na swojej liście: zobaczysz Kathy Bates w swojej najlepszej i budzącej niepokój roli.
Fascynacja Stephenem Kingiem trwała nadal i doprowadziła do powstania świetnych filmów takich jak 1408 (2007). To niedoceniany film, który wraca do rodzaju psychologicznego horroru, o którym mówiliśmy wcześniej. Jest hipnotyczny i klaustrofobiczny, prawdopodobnie zasługuje na trochę więcej uwagi niż w rzeczywistości otrzymał.
Wygląda na to, że King wciąż nie wyszedł z mody. W ubiegłym roku nastąpiła kolejna ekranizacja jego dzieła To, choć niektórzy twierdzą, że Tim Curry z 1990 roku był znacznie lepszy.
8. Milczenie owiec (1991)
Hannibal Lecter to niezapomniana postać. Jest bardzo inteligentnym psychopatą zdolnym do manipulowania prawie każdym człowiekiem. Anthony Hopkins odegrał te rolę wyśmienicie, a Jodie Foster bardzo dobrze gra swoją postać, więc nie jest zaskoczeniem, że oboje zdobyli Oscara. To obowiązkowy thriller umożliwiający wejrzenie w umysł seryjnych morderców i kanibalizmu.
9. Inni(2001)
Nicole Kidman jest gwiazdą tego pełnego napięcia klejnotu z XXI wieku autorstwa hiszpańskiego reżysera Alejandro Amenábara. W starej, tajemniczej, odizolowanej i pokrytej mgłą rezydencji dzieją się bardzo dziwne rzeczy. Brzmi to jak każdy inny film paranormalny, ale przypadku filmu Inni jest zupełnie inaczej.
Wszystkie lęki powoli narastają, a poziom światła jest naprawdę niski, ponieważ dzieci w filmie są wrażliwe na słońce. To, co oferuje nam ten film, to mroczna, ponura atmosfera, w której nic nie jest tym, czym się wydaje.
Horrory psychologiczne 2010 – do chwili obecnej
Następnie mamy filmy takie jak Obecność (2013), Naznaczony (2010), The Babadook (2014) i seria Paranormal Activity. To największe horrory ostatnich lat, a prawie wszystkie z nich miały swoje kontynuacje i odniosły ogromny sukces kasowy.
Niektóre z nich są całkiem interesujące, ale przeważnie po prostu przesadzają z makijażem, efektami specjalnymi i pójściem na łatwiznę, jeśli chodzi o budzenie strachu. To filmy, które przyciągają uwagę publiczności, ale nie dobre recenzje. Jest to po prostu wymuszony rodzaj horroru, który po jakimś czasie zestarzeje się.
Oto dwa najnowsze filmy, które bardziej przypominają suspens niż horror, ale wybrano je, ponieważ psychologiczne idee, które przedstawiają, są nadal bardziej przerażające niż opętanie przez demony.
10. Czarny łabędź (2010)
Aktorstwo Natalie Portman to coś, co wyróżnia ten film. To baletowa opowieść o zaburzeniach odżywiania, schizofrenii i halucynacjach. Z pewnością zmusi Cię do zastanowienia się, dzięki swojej atmosferze, pełnej metafor i wszelkiego rodzaju interpretacji.
11. Horrory psychologiczne: Wyspa tajemnic (2010)
Ten film należy do jednego z największych reżyserów XX i XXI wieku, Martina Scorsese. Występuje tu także niesamowity aktor Leonardo DiCaprio, a także Ben Kingsley i Mark Ruffalo w rolach drugoplanowych. Akcja, umieszczona w latach 50-tych przypomina styl noir z początku XX wieku.
Historia troczy się na wyspie, na której znajduje się instytucja psychiczna. Tutaj doświadczamy przerażenia przyglądając się ludzkim umysłów i okropnym praktykom, takimi jak lobotomia. Czym tak naprawdę jest Wyspa tajemnic? Co rzeczywiście dzieje się w szpitalu psychiatrycznym? To jeden z absolutnie najlepszych najnowszych filmów budujących napięcie.
“Co byłoby gorsze: żyć jak potwór, czy umrzeć jako dobry człowiek?”
– Wyspa tajemnic-
Bibliografia
Wszystkie cytowane źródła zostały dokładnie sprawdzone przez nasz zespół, aby zapewnić ich jakość, wiarygodność, trafność i ważność. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i posiadającą dokładność naukową lub akademicką.
- Wood, R. (1985). An Introduction to the American Horror Film. In Movies and methods.
- Dixon, W. W. (2010). A history of horror. A History of Horror.
- King, S. (2004). Why we crave horror movies. In Common Culture Reading and Writing about American Popular Culture.
- Tudor, A. (1997). WHY HORROR? THE PECULIAR PLEASURES OF A POPULAR GENRE. Cultural Studies. https://doi.org/10.1080/095023897335691