Przyczyny narcystycznego zaburzenia osobowości (NPD), które potocznie określane są jako narcyzm mają związek z pewnymi brakami określonych stymulantów i ekscesami w dzieciństwie. Dziecko cierpiące na narcyzm może na przykład doświadczyć braku różnych bodźców lub miłości, której tak bardzo potrzebuje w tym okresie swojego życia.
Lub, w przypadku także innych okazji, narcyzm zaczyna rozwijać się u dzieci z powodu różnych mniej lub bardziej typowych zachowań u rodziców. Niektóre z nich można określić także mianem “ekscesów”. Jednym z przykładów tego typu wydarzeń jest sytuacja, w której rodzice starają się za wszelką zaspokoić wszelkie potrzeby swoich dzieci.
Problemy, z jakimi wiąże się narcyzm mają wiele różnych poziomów. Czasami po prostu jesteśmy tacy, jacy jesteśmy. Przy innych okazjach mamy z kolei do czynienia z zaburzeniem, które profesjonalni psychologowie określają jako narcystyczne zaburzenie osobowości. Jest to już sytuacja o wiele poważniejsza i nosi znamiona choroby.
W tym przypadku pretensjonalność i egoizm przejmują władzę nad dosłownie całą osobowością danej osoby chorej. Do tego wszystkiego dochodzą także pewne ściśle zdefiniowane cechy antyspołeczne, w efekcie czego uzyskujemy stan chorobowy określany jako narcyzm.
“Nieśmiałość ma w sobie naprawdę dziwny składnik narcyzmu. Jest to przekonanie, że inni naprawdę zwracają uwagę na to, jak się ubieramy i w jaki sposób postępujemy”.
-André Dubus-
W zależności od tego, co spowodowało narcyzm u nas, czy też u naszego dziecka, nasze osobowości zostaną zmienione na różne sposoby. Jednak wszystkie te przypadki mają pewne wspólne cechy. Natomiast odróżniają się od siebie zazwyczaj różnymi stopniami intensywności ich występowania.
Ogólnie rzecz biorąc, w przypadku narcystycznych zaburzeń osobowości w psychice osoby chorej dominują złudzenia wielkości, arogancja, wykorzystywanie innych ludzi i różnego rodzaju problemy interpersonalne. Może istnieć także również wiele cech ukrytych, które oznaczają między innymi poczucie niższości. Niezależnie od konkretnego przypadku główne przyczyny wywołujące narcyzm są następujące:
Wszelkiego rodzaju nadużycia to jedna z przyczyn wywołujących przesadny narcyzm
Zazwyczaj myślimy sobie, że ci z nas, którzy cierpieli z powodu różnego rodzaju przemocy i nadużyć siły lub władzy w dzieciństwie, stali się całkowicie zamknięci w sobie. Jednak nie zawsze tak jest. W wielu przypadkach dochodzi do reakcji stanowiącej dokładne przeciwieństwo opisanych powyżej przekonań. Ofiara tego typu nadużyć rozwija w sobie w pełni narcystyczną osobowość i chce tylko poczuć się lepszą pod każdym względem od otaczających ją osób.
Nadużycie i przemoc jest jedną z najbardziej złożonych przyczyn wywołujących narcyzm. To, co dzieje się w tych przypadkach, jest rodzajem mechanizmu kompensacji i obrony.
Osoby takie są silnie zdeterminowane, aby nigdy więcej nie stać się ofiarą kogoś innego. W efekcie ich obraz samych siebie staje się przesadnie zawyżony. Jeśli osoby te będą kontynuowały podążanie tą drogą, w ich życiu pojawi się prędzej czy później mocno przesadzona forma narcyzmu.
Narcyzm, a zaniedbania ze strony rodziców
W przypadku zaniedbania istnieje wiele podobieństw do tego, co dzieje się w opisanym powyżej przypadku, czyli przy nadużyciach. Osoba chora na narcystyczne zaburzenie osobowości najwyraźniej w dzieciństwie doświadczyła takich sytuacji, że decyduje się zbudować wysoki mur między sobą, a otaczającym ją światem. Ta ściana to właśnie narcyzm. Główną konsekwencją zaniedbania w tym przypadku jest głęboka trudność w doświadczaniu empatii wobec innych ludzi i świata w ogólności.
W takich przypadkach narcyzm działa jak ochronna skorupa. To muszla, która kryje wewnątrz wyjątkowo słabą psychicznie osobę. Dlatego też jest zupełnie normalnym zjawiskiem, że osoby chorujące na narcystyczne zaburzenie osobowości są wręcz przerażeni możliwością odrzucenia ich przez innych ludzi.
Albo to jest właśnie przyczyna tego stanu rzeczy, albo może być też nieco inna. Mogą bowiem mieć naprawdę głębokie poczucie wstydu z powodu tego, w jaki sposób uporządkowali swoje wewnętrzne ja. Narcyzm po prostu pozwala im ukrywać te uczucia.
Niespójność zachowania ze strony rodziców
Niespójność zachowania rodziców jest jedną z głównych przyczyn występowania narcystycznego zaburzenia osobowości u dziecka. Może to nastąpić z powodu niezgodności między ich słowami i czynami lub z powodu samych działań. Zdarza się to głównie wtedy, gdy rodzice mówią jedno, ale potem robią coś zupełnie innego.
Ale sytuacja ta występuje również, gdy rodzice mają tendencję do popełniania błędów w ocenie. W efekcie dziecko nigdy nie wie na pewno, jak jego rodzice będą działać lub reagować w różnych sytuacjach.
Jest to charakterystyczna przypadłość dla niespokojnych, zatroskanych rodziców i często powoduje u dzieci głęboką niepewność. Tego rodzaju rodzice często wystawiają swoim dzieciom przesadne pochwały, ale także krytykują je zbyt ostro. Odpowiedzią na tę udrękę spowodowaną przez to niepokojące i niespójne środowisko, w którym dorastają dzieci jest właśnie narcyzm.
Narcyzm a puste pochwały i prezenty bez okazji
Pusta pochwała za nic w sumie ważnego jest bardzo typowym zachowaniem w przypadku dla rodziców, którzy noszą w sobie poczucie winy. Prawdopodobnie czują oni, że nie poświęcają wystarczająco dużo czasu i uwagi swoim dzieciom. Wiedzą także podświadomie, że taka sytuacja nie jest w porządku.
Tak więc, aby zrekompensować ten niedostatek z ich, często niewłaściwie próbują uwypuklić pewne cechy, które ich zdaniem są godne pochwały u ich dzieci. Robią to niezależnie od tego, czy dzieci rzeczywiście te cechy mają, czy też nie. A wynika to po prostu z tego, że w rzeczywistości wiedzą o nich bardzo niewiele.
Robią to poprzez nadmierne obdzielanie pochwałami i kosztowne prezenty. To sposób na zrekompensowanie i ukrywanie ich braku prawdziwej miłości. Czują się w ten sposób zmuszeni do świętowania wszystkiego tego, co robi ich dziecko. W ten sposób dochodzą do wniosku, że nikt nie będzie wątpił w ich własną miłość. Z tego też powodu dziecko stopniowo rozwija w sobie wyidealizowany obraz samego siebie, z dala od rzeczywistości.
Nadmierna opiekuńczość
Nadmierna ochrona i nadopiekuńczość są także formą nadużycia. Przekazują one w ten sposób sygnał strachu i niepokoju. Niejako wtłaczają w umysł dziecka koncepcję, że nie jest ono w stanie samodzielnie stawić czoła jakimkolwiek życiowym trudnościom. Sprawiają też, że dzieci myślą, że w nich jest “coś wyjątkowego”, co musi być stale pod opieką. A z kolei źródło wszelkiej słabości tkwi właśnie w nich. To powoduje zarówno brak bezpieczeństwa, jak i przesadny narcyzm.
Z czasem osoba taka zaczyna się zamykać w sobie. Wchodzi do wnętrza pewnego rodzaju osobistej bańki. Myśli wtedy, że inni, jeśli naprawdę ich kochają, powinni ich za wszelką cenę chronić. A ponadto realizować bez wahania wszelkie ich kaprysy i “potrzeby”. Stają się również zupełnie nieczułe na potrzeby innych ludzi.
Wiele przyczyn powodujących narcystyczne zaburzenie osobowości ma nieodłączny związek z własnym narcyzmem występującym u rodziców. Czasami próbują oni leczyć swoje własne rany w swoim poczuciu własnej wartości, używając do tego swych dzieci. Może się to także odbywać przy wielu innych okazjach, wykonując w tym celu własne narcystyczne pragnienia.
Problem polega jednak na tym, że w końcu osoby takie osiągają całkowicie odwrotny skutek. Psychoterapia może rzeczywiście przyczynić się zdecydowanie do odbudowy czyjejś samooceny i uczynienia jej silną i zdrową. To jednak wymaga czasu i przede wszystkim zdecydowania się na podjęcie terapii.