Słowo “psychopata” mimowolnie kojarzy nam się z pewnymi ikonami kultury współczesnej. Nie wszystkie zgadzałyby się z kliniczną definicją psychopatii, lecz generalnie filmy, telewizja i literatura przepełniona jest prawdziwymi lub fikcyjnymi charakterami, które fascynują, a zarazem przerażają i odpychają. Dlaczego psychopata tak bardzo nas przyciąga?
Co dzieje się w jego głowie, dlaczego próbujemy wyjaśniać lub nawet usprawiedliwiać jego zachowanie?
Psychopatia to rodzaj zaburzenia osobowości. Psychopata to osoba, którą charakteryzuje chęć dominacji nad innymi poprzez uciekanie się do gróźb. Ponadto nie czuje ona żadnych wyrzutów sumienia z powodu swoich czynów. Stosuje manipulację dla osiągnięcia własnych celów. A wszystko to pod fasadą absolutnej normalności.
Czy psychopata jest szalony?
Ludzie często mylą psychopatów z psychotykami (osobami chorymi psychicznie). Główną różnicą jest to, że ten pierwszy nie doświadcza żadnych halucynacji lub innych form irracjonalnego myślenia. Nigdy też nie traci kontaktu z rzeczywistością.
Właściwie to patrząc na statystyki, liczba tych osób nie jest zbyt duża, często też są dobrze zintegrowani ze społeczeństwem.
Zbadaliśmy te liczby w świecie biznesu, w przypadkach przemocy domowej oraz wśród znanych polityków (Stalin, Milosevic, Mugabe, Saddam etc.). Babiak, psycholog przemysłowy, przeprowadził badania, w których zdefiniował nawet ich charakterystyczne zachowania.
Ludzie zwykle myślą o psychopatach, jako o kryminalistach. W rzeczywistości większość z nich nie ma nic wspólnego z przestępczością.
-Robert D. Hare-
Jak się czuje psychopata? O czym myśli?
Pionier w dziedzinie psychopatii, Harvey M. Cleckley, ustanowił jej szesnaście kryteriów rozpoznawczych. Na jego liście znajdujemy między innymi: brak podstawowych reakcji emocjonalnych, niezdolność do kochania, brak nerwowości, ujmująca osobowość, brak poczucia winy czy wstydu, kłamliwość, oraz przygodne życie seksualne.
Właściwie psychopata może należeć do jednego z dwóch typów: głównego lub drugorzędnego.
Ten pierwszy jest nieczuły, nie ma skrupułów oraz manipuluje otoczeniem. Nawiązuje pozorne relacje z innymi, demonstrując jednocześnie arogancję. Jeżeli ucieka się do przemocy, zwykle stosuje ją dla własnych celów.
Ten drugi ma trudności z tolerowaniem nudy, działa nie zastanawiając się nad konsekwencjami, jest impulsywny oraz gwałtowny.
Badania nad zdolnością do empatii, jaką mogą odczuwać psychopaci wykazały, iż nie są oni w stanie współodczuwać, czy jeśli chodzi o szczęście innych, czy strach. Mają trudności z sympatyzowaniem z innymi osobami; nie istnieje u nich reakcja emocjonalna.
Czy psychopata jest z natury zły?
Istnieje kilka teorii na ten temat, niektóre sugerują, że źródło psychopatii ma pochodzenie biologiczne. Naukowcy badali psychopatów w sytuacjach budzących strach lub ból oraz ich emocjonalną reakcję na nie. Doszukiwali się oznak poczucia winy lub kary. Stwierdzono, że psychopata pierwszej kategorii jest do tego niezdolny.
Jeżeli w młodości nie doświadczą strachu przed karą lub krzywdą, nie mają żadnego doświadczenia emocjonalnego, dlatego też rzadko reagują strachem na sytuacje zagrożenia.
Powszechnie wiadomo, że ludzie ci mają znikomą reakcję w mózgu na obrazy przepełnione strachem, cierpieniem i bólem (niska aktywacja ciała migdałowego odpowiedzialnego za wytwarzanie oraz przechowywanie reakcji emocjonalnych).
W rzeczywistości, badania przeprowadzone przez doktora Yang Raine i jego współpracowników wykazały, że struktura mózgowa psychopaty jest wyraźnie mniejsza.
Wiemy też, że psychopata posiada niski poziom empatii w porównaniu z resztą populacji.
Główne badania udowodniły, że ludzie o zaburzeniach psychopatycznych mają spore trudności w przyswajaniu sobie nowych lęków związanych z normami społecznymi. Psychopata nie odczuwa strachu przed karą i jej konsekwencjami. Trudno mu też zrozumieć znaczenie kary, które jest podstawą dla rozwoju sumienia.
Zatem biorąc pod uwagę charakterystykę, badania oraz biologię…ostateczne pytanie to: czy psychopata odróżnia dobro od zła? Odpowiedź brzmi: tak.
Jest całkowicie świadomy granicy między dobrem a złem, i tego, że jeśli ją zaburzy, wie, co czyni.
Naukowo mówiąc, istnieją źli ludzie, rzecz ta jest jednak nadal przedmiotem badań. Na szczęście większości z nas daleko do tej ciemnej strony.