Narcyzm kolektywny to zachowanie lub mania, która uwidacznia się na poziomie grupowym. Określenie to pochodzi od mitologicznego bohatera o imieniu Narcyz. Był on pięknym młodzieńcem, który przesadnie dbał o swój wygląd oraz zakochany był w samym sobie. W micie tym Narcyz jest człowiekiem, który budzi miłość zarówno wśród śmiertelników, jak i bogów. Jest to jednak uczucie jednostronne, jako że Narcyz nie jest w stanie kochać nikogo, oprócz siebie.
Widząc swoje odbicie w tafli wody, Narcyz nie mógł się od niego oderwać. Przestał dbać o swoje potrzeby życiowe wpatrując się w swoją twarz. W miejscu jego śmierci wyrósł narcyz, piękny kwiat o intensywnym zapachu. Czym się jednak wyróżnia narcyzm kolektywny od tego “indywidualnego”? Zobaczmy.
Narcyzm kliniczny
Narcyzm kojarzony jest z pompatycznym i nadętym wizerunkiem samego siebie. Ludzie narcystyczni myślą, że są piękniejsi, mądrzejsi oraz ważniejsi niż inni. Dlatego wierzą, że należy im się specjalne traktowanie.
Narcyzm charakteryzuje typem osobowości, który może doprowadzić do zaburzeń natury psychologicznej. Dotyka on 1-2% populacji i występuje częściej u kobiet. Cechy związane z tym zaburzeniem osobowości pokrywają się z wygórowanym wizerunkiem siebie, problemami z empatią oraz uczuciem samowystarczalności. Osoby te potrzebują stałej uwagi i podziwu. Cechy te zaczynają przeważać i ostatecznie doprowadzają do wielu problemów.
Przyczyn narcyzmu jest wiele, a niektóre z nich są społeczne. Zwykle częściej pojawia się on w kulturach, gdzie ceni się indywidualność i autoreklamę. Narcyzm ten można również zastosować do grup, to tzw. narcyzm kolektywny. Aby odkryć jak to działa, musisz pomyśleć o miłości, jaką grupa darzy samą siebie.
Podążanie za grupą
Co dzieje się kiedy narcyzm podzielany jest przez całe zbiorowisko osób? Zwykle ludzie należą do różnych społeczności: narodowych, religijnych, seksualnych itd. Przynależność do którejś z tych grup zakłada pewien mniejszy lub większy stopień zaangażowania. Kiedy jest ono wysokie, mówi się, że dana osoba bardzo identyfikuje się z daną grupą.
Identyfikacja z grupą oznacza, że jednostka akceptuje zasady, jakie w niej panują, zarówno te wyraźne, jak i ukryte. Ponadto internalizuje wartości jakie wyznaje dana grupa. Na przykład, jeśli wymagają one pewnego określonego ubioru, członkowie tej grupy będą nosić taką właśnie odzież.
Zasady oraz wartości grupy warunkują pewne zachowania poprzez przymus. W pewnych sytuacjach możemy działać w różnorodny sposób. Jednak jeśli normy danej grupy przewidują szczególne zachowania, będziemy starać się do nich dostosować.
Narcyzm kolektywny
Dlatego wyobraź sobie, że mówimy o kimś, kto należy do grupy z którą głęboko się identyfikuje. Jeśli grupa ta ceni zachowanie narcystyczne, najprawdopodobniej jej członkowie również nabędą takie cechy. W rzeczywistości wszystkie osoby w grupie, a przynajmniej jedna, która identyfikuje się z daną grupą będzie zachowywać się narcystycznie.
W takiej sytuacji społeczność tą będzie charakteryzować narcyzm kolektywny. Jest on definiowany jako duży wkład emocjonalny w nierealistyczne przekonania, które nawiązują do przesadnej “wielkości” danej grupy. W taki sam sposób jak jednostki mogą idealizować same siebie, tak mogą też idealizować całe grupy społeczne. Mogą wyróżniać je spośród innych grup.
Narcyzm kolektywny i jego ciemna strona
Jedną z cech charakterystycznych narcyzmu jest posiadanie wydumanych przekonań o własnej przewadze, co wymaga stałego potwierdzania z zewnątrz. Wyobraź sobie kogoś, kto uważa, że jest lepszy od innych, lecz trzeba mu o tym stale przypominać. Kiedy tak się nie dzieje, kiedy inni ludzie krytykują go lub wątpią w jego wyższość, efektem będzie najprawdopodobniej gniew. Może mu towarzyszyć przemoc i agresja.
Narcyzm kolektywny zakłada, że członkowie grupy są przekonani, że ich społeczność jest lepsza od wszystkich innych. Jeśli osoby należące do innych grup im tego nie przyznają lub kwestionują to, rezultaty będą podobne. Grupa będzie czuć się zagrożona, a jej członkowie zareagują gniewem. Może doprowadzić to do użycia przemocy przeciwko tym, którzy nie uznają ich wyższości.
Ponadto, grupy, które charakteryzuje narcyzm kolektywny, są często bardzo wrażliwe oraz wszędzie dostrzegają lub wyobrażają sobie zagrożenie.
Rozwiązania dla narcyzmu
My wszyscy znamy historyczne grupy z cechami narcystycznymi. Wiemy również jakie mogą być konsekwencje grup o dużej władzy, które posiadają ułudę swojej wielkości. Na przykład, nie musimy szukać daleko, by przypomnieć sobie o czynach popleczników Hitlera w III Rzeszy.
Rozwiązanie problemu narcyzmu kolektywnego może być trudne, jako że zmienne w danych grupach mogą być o wiele bardziej czułe niż te w w jednostkach. Jeden mały błąd mógłby pociągnąć za sobą fatalne konsekwencje. Przywiązanie, empatia, bycie blisko ludzi oraz wytłumaczenie im, że nikt nie jest lepszy od drugiej osoby jest zawsze pewną opcją, która jeśli jest wykorzystana we właściwy sposób, może przynieść pozytywne rezultaty.
