Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (osobowość mnoga)

Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości jest definiowane jako przerwanie i/lub brak ciągłości normalnej integracji sumienia, pamięci, tożsamości, emocji, percepcji, fizycznej tożsamości, kontroli motorycznej i zachowania. Objawy dysocjacyjne mogą potencjalnie wpływać na wszystkie obszary funkcji psychicznych.

Zaburzenia dysocjacyjne tożsamości często występują po jakimś traumatycznym wydarzeniu. Występowanie traumy wywołuje wiele objawów. Ogólnie rzecz biorąc, naukowcy określają traumę psychiczną lub traumę psychologiczną jako zdarzenie, które głęboko zagraża życiu lub samopoczuciu osoby. Klasyfikują jako traumę także skutki zdarzenia wpływające na strukturę psychiczną lub emocjonalne życie ofiary.

Rodzaje zaburzeń dysocjacyjnych

Zgodnie z najnowszą aktualizacją Diagnostycznego i statystycznego podręcznika zaburzeń psychicznych (DSM-5) zaburzenia dysocjacyjne są klasyfikowane w następujący sposób:

• Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (osobowość mnoga).
• Amnezja dysocjacyjna.
• Depersonalizacja/derealizacja.
• Inne określone zaburzenia dysocjacyjne.
• Nieokreślone zaburzenia dyssocjacyjne.

W tym artykule omówimy zaburzenie dysocjacyjne tożsamości.

Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (osobowość mnoga)

Czym jest zaburzenie dysocjacyjne tożsamości?

Naukowcy definiują zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (DID) jako obecność dwóch lub więcej odrębnych osobowości u jednej osoby lub utracie orientacji w otoczeniu. Powszechnie znana nazwa tego zaburzenia to osobowość mnoga bądź rozdwojenie jaźni.

„Większość ludzi zna zaburzenie dysocjacyjne tożsamości jako rozdwojenie jaźni lub osobowość mnogą”.

Nakręcono wiele filmów, które ilustrują zaburzenie dysocjacyjne tożsamości z różnym stopniem dokładności. „Trzy twarze wieczoru”, „Podziemny krąg” i „Ja, Irena i ja” opowiadają o DID. We wszystkich tych trzech filmach bohaterowie mają różne osobowości. Te osobowości przejawiają się na różne sposoby. To tak, jakby kilka osób współistniało w ciele jednego człowieka.

„– Charlie jest schizofrenikiem.

– Nie wiem. Nie wtrącamy się nawzajem w swoje sprawy”.

-Dialog z filmu „Ja, Irena i ja” –

To, czy te osobowości się ujawniają zależy od wielu czynników. Ważne są: motywacja psychiczna, poziom stresu, kultura, konflikty wewnętrzne i tolerancja emocjonalna. Gdy osoba cierpi na zaburzenie dysocjacyjne tożsamości przez długi czas i jest narażona na okresową, ale silną presję psychospołeczną, może odczuwać nieprzerwane okresy braku ciągłości tożsamości. Przejawy alternatywnych tożsamości są dość oczywiste, ale nie zawsze występują.

W przypadku pacjenta, który nie przejawia bezpośrednio stanów naprzemiennej osobowości, zaburzenie można zidentyfikować następującymi dwiema grupami objawów:

• Nagłe zmiany lub nieciągłość jaźni
• Powracająca amnezja dysocjacyjna

Obserwowany i obserwator

Osoby z zaburzeniem dysocjacyjnym tożsamości często mówią o poczuciu, że nagle stają się zdepersonalizowanymi obserwatorami własnej mowy i działań. Mogą również czuć się bezsilne, próbując to powstrzymać (poczucie siebie).

Przyznają także postrzeganie głosów. Może to być głos dziecka, płacz, głos jakiegoś duchowego tworu itd. W niektórych przypadkach pojawia się wiele głosów. Są niepokojące i niezależne od myśli jednostki. Ponadto pacjent nie ma nad nimi żadnej kontroli.

„Ludzie z DID czasem słyszą głosy, których nikt inny nie słyszy”

Silne emocje, impulsy lub mowa czasami pojawiają się nagle. Ludzie z DID nie mogą kontrolować tych impulsów i nie odczuwają poczucia osobistej przynależności (poczucia siebie). Pacjenci opisują te emocje jako niepokojące.

Postawy, perspektywy i osobiste preferencje (jedzenie, aktywność, ubrania itp.) mogą nagle ulec zmianie, a następnie wrócić „na swoje miejsce”. Pacjenci mogą również odczuwać, że są w innym ciele. Przykłady tego odczucia to wrażenie, że jest się małym dzieckiem, bardzo umięśnioną osobą, starą kobietą itp.

Chociaż większość z tych objawów jest subiektywna rodzina, przyjaciele i lekarze mogą zaobserwować wiele nagłych przerw w ciągłości tożsamości.

Amnezja dysocjacyjna – gdy zawodzi pamięć

Amnezja dysocjacyjna to amnezja spowodowana traumatycznym lub stresującym wydarzeniem. Powoduje niezdolność do zapamiętania ważnych informacji osobistych. Można ją określić jako dziury w pamięci, które mogą trwać kilka minut lub nawet dziesięciolecia.

Amnezja dysocjacyjna u osób z DID zasadniczo objawia się na trzy sposoby:

• Jako dziury w pamięci długoterminowej dotyczące ważnych wydarzeń osobistych (okresów dzieciństwa i dorastania, ślubu, porodu itp.)
• Utrata w pamięci krótkotrwałej (co się dzisiaj stało, jak korzystać z komputera, czytać, prowadzić samochód itp.)
• Znajdowanie dowodów na codzienne działania i zadania, których osoba nie pamięta. Na przykład znajdowanie niewytłumaczalnych przedmiotów w torbach na zakupy, niewyjaśnionych urazów itp.)

Fugi dysocjacyjne – podróże, których nie pamiętasz

Fugami dysocjacyjnymi określa się podróże daleko od domu lub pracy, podczas których pacjent nie pamięta swojej przeszłości i jest niepewny, co do swojej wcześniejszej tożsamości. Ludzie z DID dość często doświadczają tych fug. Mówią, że nagle znaleźli się na plaży, w pracy, w nocnym klubie itp., nie pamiętając, jak się tam dostali.

Opętanie przez „ducha”

Kiedy osoba chora na DID doświadcza przejęcia tożsamości, zwykle jest to tożsamość „ducha” (zjawiska nadprzyrodzonego) lub nieznanej osoby, która przejmuje nad nią kontrolę. Osoba chora na zaburzenie dysocjacyjne zaczyna mówić lub działać zupełnie inaczej niż zwykle.

„Czuję, że już nie jestem sobą. Nie mam żadnych emocji, ale czuję się tak zły, że mogę zabić. Czasami mam wrażenie, że jestem dwoma ludźmi, nami, umysłem i emocjami”.

-Osoba chora na zaburzenie dysocjacyjne tożsamości-

Na przykład zachowanie pacjenta może sprawiać wrażenie, jakby jego osobowość przejął „duch” dziewczyny z jego otoczenia, która popełniła samobójstwo wiele lat temu. Władzę może przejąć także demon lub boska istota.

Powoduje to poważne ubytki czucia i może skłaniać do ukarania danej osoby lub członka rodziny za przeszłe wydarzenia. Czasami pojawiają się subtelniejsze okresy zmian tożsamości. Niemniej jednak większość „przejęć” osobowości na świecie jest normalna. Ogólnie rzecz biorąc, są one częścią duchowej praktyki i nie oznaczają, że dana osoba choruje na zaburzenie dysocjacyjne tożsamości.

Obce tożsamości, które pojawiają się u kogoś z DID, zdarzają się więcej niż raz. Ponadto pacjent ich nie chce, są one mimowolne i powodują znaczące szkody i ubytki czucia pod względem objawów klinicznych. Nie są też częścią powszechnie akceptowanej praktyki kulturowej ani religijnej.

Charakterystyka zaburzeń dysocjacyjnych

Osoby z DID zwykle mają problemy z depresją, stanami lękowymi, nadużywaniem szkodliwych substancji, samookaleczeniami i napadami nieepileptycznymi. Często próbują ukryć objawy. Często nie zdają sobie sprawy z przerw w ciągłości tożsamości, amnezji itp.

Wiele z tych osób zgłasza retrospekcje dysocjacyjne. Podczas tych epizodów aktywnie przeżywają przeszłe wydarzenie tak, jakby działy się one w teraźniejszości. Mają także skłonności do różnych rodzajów znęcania się interpersonalnego w dzieciństwie i dorosłości. Powszechne są samookaleczenia i zachowania samobójcze.

„Samookaleczenia i zachowania samobójcze są powszechne u osób chorych na dysocjacyjne zaburzenie tożsamości”.

Te osoby są bardziej narażone na doznawanie hipnozy i dysocjacji. Termin dysocjacja opisuje szeroki wachlarz doświadczeń, od łagodnego dystansu wobec otaczającego środowiska do poważnego dystansu fizycznego i emocjonalnego.

Główną cechą wszystkich zaburzeń dysocjacyjnych jest odsunięcie się od rzeczywistości. Różni się to od utraty poczucia rzeczywistości, co jest typowe dla psychozy.

Jak rozwija się zaburzenie dysocjacyjne  tożsamości?

Początek DID wiąże się z przytłaczającymi doświadczeniami, traumatycznymi zdarzeniami i/lub znęcaniem się w dzieciństwie. Zaburzenie może pojawić się po raz pierwszy bez względu na wiek pacjenta.

Nagłe zmiany tożsamości w okresie dojrzewania mogą być typowym nastoletnim kryzysem lub początkowym stadium zaburzenia psychicznego. Osoby w podeszłym wieku mogą cierpieć z powodu zaburzeń nastroju wynikających z podeszłego wieku, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, paranoi itp. W podeszłym wieku wspomnienia stopniowo atakują sumienie jednostki.

„Początek zaburzenia dysocjacyjnego tożsamości wiąże się z przytłaczającymi doświadczeniami, traumatycznymi zdarzeniami i/lub znęcaniem się w dzieciństwie. Zaburzenie może pojawić się po raz pierwszy bez względu na wiek pacjenta”.

Następujące czynniki mogą spowodować pogorszenie stanu psychicznego i zmiany tożsamości:

• Tłumienie traumatycznej sytuacji
• Pacjent ma dzieci, które osiągnęły ten sam wiek, w którym on był ofiarą przemocy lub innej traumy.
• Traumatyczne sytuacje doświadczone w przeszłości. Obejmuje to pozornie nieistotne rzeczy, takie jak wypadek motocyklowy.
• Napastnik lub osoba, która znęcała się nad tą osobą umiera lub cierpi na śmiertelną chorobę.

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju DID?

Psychologowie wiążą przemoc fizyczną i seksualną z wyższym ryzykiem rozwoju DID. Opisali także inne rodzaje traumatycznych przeżyć. Należą do nich zabiegi medyczne i chirurgiczne z dzieciństwa, wojna, prostytucja dziecięca i terroryzm.

Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości a kultura

W miejscach, w których „przejęcie tożsamości” jest powszechne (na przykład obszary wiejskie rozwijającego się świata, lub niektóre grupy religijne), zwielokrotnione tożsamości mogą przybrać formę zaborczych duchów, bóstw, demonów, zwierząt lub postaci mitologicznych.

Niemniej jednak musimy pamiętać, że istnieją rodzaje opętania, które nie odpowiadają zaburzeniu dysocjacyjnemu tożsamości. W przypadku DID „przejęcie tożsamości” musi być mimowolne, niepokojące i niekontrolowane. Ponadto dzieje się to w czasie i miejscu, które naruszają normy kulturowe i religijne.

„Zwielokrotnione tożsamości mogą przybrać formę zaborczych duchów, bóstw, demonów, zwierząt lub postaci mitologicznych.”

Czy DID dotyczy na równi mężczyzn i kobiet?

Odnotowuje się więcej przypadków klinicznych DID wśród dorosłych kobiet niż mężczyzn. Inaczej sprawa wygląda w przypadku dzieci.

Dorośli mężczyźni z DID mogą zaprzeczać swoim objawom i przebytym traumom. Kobiety częściej cierpią na ostre stany dysocjacyjne. Mężczyźni mają tendencję do przejawiania częstszych aktów przestępczych i przemocy niż kobiety. Wśród mężczyzn najczęstsze wyzwalacze ostrych stanów dysocjacyjnych to wojna, więzienie oraz agresja fizyczna lub seksualna.

Jakie jest ryzyko samobójstwa w przypadku DID?

Ponad 70% pacjentów z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości próbowało popełnić samobójstwo. Często próbują więcej niż jeden raz i często stosują samookaleczenia.

Konsekwencje zachorowania na DID

Ubytek czucia u każdego pacjenta może mieć inne nasilenie. Niektórzy pacjenci wykazują pozornie minimalne pogorszenie, a inni bardzo głębokie. Osoby z tym zaburzeniem minimalizują wpływ objawów dysocjacyjnych i pourazowych. Ponadto objawy mogą negatywnie wpłynąć na ich małżeństwo, relacje rodzinne i proces wychowywania dzieci. W rzeczywistości wpływają one na te aspekty życia bardziej niż na życie zawodowe.

Przy odpowiednim leczeniu wielu pacjentów wykazuje znaczną poprawę w życiu osobistym i zawodowym. Jednak niektóre osoby nadal odczuwają ubytki osobowości podczas większości swoich normalnych zajęć.

W tym ostatnim przypadku reagują bardzo powoli na leczenie. Poprawa i zmniejszenie tolerancji na objawy dysocjacyjne i pourazowe są stopniowe. Leczenie przez dłuższy czas może powoli zwiększać ich zdolność radzenia sobie z objawami. Pomaga także zmniejszyć potrzebę bardziej restrykcyjnej opieki.

Niektóre słynne przypadki zaburzeń dysocjacyjnych

Herschel Walker

Herschel Walker był zawodowym amerykańskim piłkarzem i ekspertem w sztukach walki. Był także właścicielem firmy w branży spożywczej. Na pierwszy rzut oka wydawał się bardzo normalną, odnoszącą sukcesy osobą. W rzeczywistości walczył z bardzo trudnym zaburzeniem.

Lekarze zdiagnozowali u niego zaburzenie dysocjacyjne tożsamości po tym, jak wycofał się z futbolu amerykańskiego. Gdy był dzieckiem, jego koledzy z klasy często znęcali się nad nim ze względu na jego wagę i jąkanie. Ale Herschel wytrwał, dopóki nie zdołał wyprzedzić wszystkich, zarówno w kwestii osiągnięć akademickich, jak i sportowych.

Herschel wykreował w sobie inną osobę. Ta osoba nigdy się nie poddała, była prawie bytem nadludzkim, której Herschel pozwolił się całkowicie przejąć.

Louis Vivet

Louis Vivet był jedną z pierwszych osób, u których zdiagnozowano zaburzenie dysocjacyjne tożsamości. Urodził się 12 lutego 1863 roku. Jego matka, prostytutka, ignorowała go niemal przez całe jego dzieciństwo. Dlatego w wieku 8 lat popełnił swoją pierwszą zbrodnię. Policja wielokrotnie aresztowała Viveta. Mieszkał w zakładzie karnym do ukończenia 18 lat.

Zaczął wykazywać oznaki zaburzenia, gdy miał 17 lat. Jego osobowości zaczęły się pojawiać, gdy poszedł do pracy w winnicy. Jego dłoń owinął wąż, i chociaż go nie gryzł, Vivet był przerażony. Zaczął cierpieć na drgawki i został sparaliżowany od pasa w dół.

Jego objawy nie były fizyczne, były psychosomatyczne. Został wysłany na leczenie psychiatryczne, ale jego choroba stała się jeszcze bardziej skomplikowana. Potem stał się zupełnie nową osobą i miał inną osobowość, która uniemożliwiła mu rozpoznanie osób z jego bliskiego otoczenia.

W latach 1880-1881 kilkakrotnie przenoszono go do ośrodków dla uchodźców, aby leczyć go takimi technikami jak hipnoza czy metaloterapia. Później lekarze zdołali prawidłowo go zdiagnozować i odkryli, że ma 10 różnych osobowości. Każda osobowość miała swoje cechy i historie. Co ciekawe, życie Viveta zainspirowało powieść Roberta Louisa Stevensona, Dr. Jekyll i Mr. Hyde.

Bibliografia

• American Psychiatry Association. Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales (DSM-5), 5ª Ed. Madrid: Editorial Médica Panamericana, 2014.
• GONZALEZ VÁZQUEZ, ANA ISABEL y MOSQUERA BARRAL, DOLORES. Trastorno De Identidad Disociativo o Personalidad Múltiple.Madrid. Editorial Síntesis.
• KAPLAN, H. I., SADOCK, B. J. Sinopsis de psiquiatría. 8ª edición. Madrid: Panamericana – Williams &Wilkins, 1999.