Leki antydepresyjne – różne typy, efekty i przeciwwskazania

Leki antydepresyjne to temat, który muszę poruszyć. Minęły już prawie trzy lata od momentu, w którym zacząłem cierpieć z powodu ataków przemożnej paniki i lęku. W ciągu ostatnich kilku miesięcy wszystkie te objawy stały się znacznie bardziej intensywne. Były takie dni, kiedy czułem, że nie mogę opuścić domu z uwagi na stan mojej psychiki. Nie byłem w stanie przebić się przez ciemność moich zamkniętych rolet.

Po roku stosowania środków anksjolitycznych (przeciwlękowych) mój psychiatra przepisał mi leki antydepresyjne. Na sam początek zaordynował mi fluoksetynę w niskich dawkach. Od czegoś trzeba było przecież zacząć…

Ta z pozoru zupełnie zwyczajna historia opisana powyżej odzwierciedla bieżącą rzeczywistość dla milionów ludzi. Nie ma znaczenia ich pochodzenie, płeć, kraj czy klasa społeczna, ponieważ depresja, wszechogarniający cień, wielowymiarowy, a jednocześnie unikalny w każdym umyśle i ciele, dotyka ponad 350 milionów ludzi na całym świecie. Właściwie każdy z nich zażywa regularnie leki antydepresyjne. Ale jaki jest efekt ich stosowania?

Depresja to nie smutek, to brak życia. To desperacja, ciemność i utrata sensu w stosunku do siebie i do życia jako takiego…

Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ nasza podatność na depresję podwoiła się w ciągu ostatnich 10 lat. Czy to możliwe, że zapomnieliśmy już o tym, jak “być szczęśliwymi”? Czy może pracownicy służby zdrowia wybierają łatwą drogę przepisując wszelkiego rodzaju leki antydepresyjne na liczne problemy, jakie może ludziom przynieść ich życie? Odpowiedź na te pytania wciąż nie jest jeszcze oczywista.

Niełatwo jest reagować na obecne wydarzenia i udzielić jednej, zdecydowanej odpowiedzi. Wynika to z tego, że istnieje także inne zmienne oprócz opisanych powyżej czynników: obecna recesja w sferze gospodarczej, przemysł farmaceutyczny, który walczy o chemiczne rozwiązanie dla każdego rodzaju smutku, bólu lub dyskomfortu, a także mnóstwo innych przyczyn…

Biologiczne skupienie się na leczeniu uczucia “nieszczęścia” wciąż się pogłębia, jesteśmy tego w pełni świadomi. Ale ten gorzki koktajl, który zawiera składniki takie jak ból życia, apatię, brak motywacji i desperację, nie może zostać w całości przełknięty. Oznacza to ni mniej, ni więcej, że typowe, że leki antydepresyjne nie są skuteczne w każdej sytuacji. W rzeczywistości prawda jest taka, że lekarze obecnie leczą różnego rodzaju zaburzenia za pomocą nieodpowiednich w wielu wypadkach medykamentów.

Leki antydepresyjne nie przypominają w niczym odmiany makijażu, którego można użyć do zatuszowania siniaka lub zadrapania na twarzy. To, co profesjonaliści muszą najpierw zrobić, to upewnić się, że zdołali postawić właściwą diagnozę. Muszą także przede wszystkim zrozumieć, że w większości przypadków, jak na przykład przy stosunkowo niewielkiej depresji, nie jest konieczne przepisywanie tego rodzaju leków.

Przyjrzyjmy się temu bardziej szczegółowo, dowiedzmy się więcej na temat tego, czym tak naprawdę są leki antydepresyjne. Zapraszamy więc do lektury naszego dzisiejszego artykułu!

Leki antydepresyjne – kiedy je stosować?

Gdy ktoś przepisuje pacjentowi leki antydepresyjne, zwykle wydarzają się dwie rzeczy. Po pierwsze, pacjent staje się naprawdę świadomy swojej choroby, swojej osobistej rzeczywistości i problemu, z którym musi się zmierzyć. Drugą rzeczą, która dzieje się niemal za każdym razem, jest połączenie strachu i wątpliwości. Co się teraz stanie? Jakich skutków ubocznych doświadczę każdego dnia? Jak zmieni się moje codzienne życie?

Inną rzeczą, która zazwyczaj zdarza się zbyt często, jest to, że istnieją pacjenci, którzy przechodzą od jednego leku przeciwdepresyjnego do drugiego. Próbują różnych marek, dostosowują kolejne dawki, słowem grają na czas. Tracą przez to na wadze, śpią więcej albo odwrotnie – mniej i przeglądają fora internetowe. Oczywiście interesują ich najskuteczniejsze leki antydepresyjne na rynku – co jest lepsze, sertralina, fluoksetyna, paroksetyna czy bupropion? A może jeszcze coś innego?

Widząc to wszystko, a także dodając do tego, że zawsze można napotkać artykuły, które rzucają cień na to, jak skuteczne są te leki antydepresyjne, powinniśmy zrozumieć, dlaczego zwykle istnieje tak wiele kontrowersji dotyczących stosowania i podawania tych medykamentów. Dlatego na początek warto rozwiać kilka różnych mitów i wątpliwości.

Dlaczego ludzie zażywają leki antydepresyjne i na jakie choroby?

Celem stosowania właściwie wszelkich środków, takich jak leki antydepresyjne jest zmniejszenie, złagodzenie i leczenie objawów związanych z zaburzeniami nastroju. Co więcej, są one wyjątkowo skuteczne w przypadkach poważnej depresji, co potwierdzają liczne badania naukowe.

Leki antydepresyjne zmniejszają uczucie cierpienia, to znaczy mają działanie przeciwbólowe. Przy czym chodzi tutaj o ból psychiczny, a nie fizyczny. Oznacza to jednak także to, że to, czego te leki nigdy nie są w stanie zrobić, to zajęcie się podstawową przyczyną problemu. One jedynie łagodzą skutki, pomijając całkowicie źródło choroby. Właśnie w tym miejscu wkracza psychoterapia i odgrywa naprawdę ważną rolę.

Gdy pacjent przechodzi poważną depresję, jego leczenie powinno trwać co najmniej 6 miesięcy. Ale kiedy ma ono na celu zapobieganie nawrotom choroby, może trwać nawet do 18 miesięcy.

Dobrze jest wiedzieć także, że leki antydepresyjne są błędnie nazywane “pigułkami szczęścia”. Tego rodzaju medykamenty nigdy nie dadzą nam energii, motywacji i pozytywnego podejścia do świata. Nie pozwolą otworzyć naszych oczu i oczyścić umysł z “mgły mentalnej” i poczucia desperacji. Ktoś przyjmujący leki antydepresyjne będzie raczej sprawiał wrażenie, że znajduje się pod wpływem znieczulenia emocjonalnego. Jego celem jest złagodzenie odczuwanych objawów depresji, a nie ich całkowite wyeliminowanie.

Czy leki antydepresyjne są skuteczne?

Odpowiedź na pytanie “czy leki antydepresyjne są skuteczne?”, brzmi “tak”. Ale są tutaj także pewne znaki zapytania. Wynika to z tego, że tak naprawdę nie są one zbyt przydatne w przypadku niewielkiej, lekkiej depresji. Nie robią bowiem nic, aby wpłynąć na poprawę Twojego nastroju po rozpadzie związku. Nie są w stanie pomóc Ci przejść przez ból psychiczny. Nie będą mogły pomóc Ci w konfrontacji z lękiem przed lotem lub wystąpieniem publicznym. Ich mechanizm działania jest zupełnie inny.

Nie możemy leczyć za pomocą takich leków wszystkie problemy w naszym życiu. Ale możemy w zamian leczyć najbardziej intensywnie rozwijające się choroby, jak to ma miejsce w przypadku silnej depresji. To zaburzenie, które niestety również nie jest leczone tak intensywnie, jak być powinno. W rzeczywistości wiemy, że cierpi z tego powodu już około 16 milionów ludzi w USA. Jednak wciąż nie zdołali oni poprosić o pomoc lub uzyskać odpowiednio skutecznego leczenia.

Rodzaje leków antydepresyjnych

Rynek farmaceutyczny oferuje nam różne opcje obejmujące leki antydepresyjne w zależności od tego, jak są one zażywane, jak długo działają i jakie towarzyszą im skutki uboczne. Mimo tego, że wszystkie mają ten sam cel końcowy, lekarz powinien rozważyć różne czynniki przed przepisaniem jednego lub drugiego leku. Do czynników tych należą przede wszystkim:

• Wiek pacjenta (należy pamiętać o tym, że dzieci mogą również zażywać leki antydepresyjne).
• Objawy chorobowe.
• Obecność innych chorób (z uwagi na przykład na możliwe przeciwwskazania).
• Skutki uboczne.
• Ciąża.
• Interakcje z innymi lekami zażywanymi przez pacjenta.

Teraz przyjrzymy się różnego rodzaju lekom przeciwdepresyjnym, jakie możesz napotkać na rynku.

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub w skrócie SSRI

Wielu specjalistów zaczyna stosować leki antydepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny jako pierwsza metoda leczenia. Są z reguły te medykamenty, które zwykle cechują się najmniejszymi i najsłabszymi skutkami ubocznymi. Powinniśmy zawsze pamiętać o tym, że organizm każdego pacjenta może zareagować inaczej na dawkę lek.

Niektóre leki będące przykładami selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny to fluoksetyna (występująca w lekach takich jak Prozac, Sarafe), paroksetyna (występująca w lekach takich jak Paxil, Pexeva), sertralina (występująca w lekach takich jak Zoloft), citalopram (występująca w lekach takich jak Celexa) i escitalopram (Lexapro).

Są one najczęściej stosowane w leczeniu klinicznym i należą do grupy psychofarmaceutyków. Działają one zgodnie z tym, co sugeruje ich nazwa, poprzez swoiste hamowanie wytwarzania i wychwytu zwrotnego serotoniny, bez wpływu na inne przekaźniki nerwowe w naszym organizmie.

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i norepinefryny lub SNRI

W tym przypadku mamy do czynienia z lekami takimi jak wenaksafina i duloksetyna. Sposób działania tych specyfików polega na zapobieganiu wychwytowi zwrotnemu lub inaczej reabsorpcji serotoniny i norepinefryny. Kiedy te leki antydepresyjne działają dokładnie przeciwko tym dwóm substancjom pełniącym rolę neuroprzekaźnikóm, cechuj się naprawdę bardzo szybkimi efektami.

“To Ty w dużej mierze skonstruowałeś swoją depresję. Nie została ona Ci sprezentowana przez kogoś innego. Dlatego to właśnie Ty możesz ją zlikwidować.”
-Albert Ellis-

Trójpierścieniowe i tetracykliczne leki antydepresyjne

Do niedawna były to najczęściej przepisywane przez lekarzy leki antydepresyjne. Mają one prawie dokładnie taki sam mechanizm działania i dają te same efekty, jak te środki, o których właśnie mówiliśmy powyżej. Są to zatem zatrzymanie naszego wychwytu zwrotnego serotoniny i norepinefryny.

Leki te są także jednak bardziej nieprzewidywalne i mogą ogólnie negatywnie wpływać na inne hormony, takie jak acetylocholina, histamina i dopamina. Z powodu tego nieprecyzyjnego, niekontrolowanego efektu, mogą być bardzo uzależniającymi, niebezpiecznymi rodzajami medykamentów.

Do niedawna były to jednak najczęściej stosowane przez lekarzy leki przeciwdepresyjne. Na szczęście widząc czynniki ryzyka, przemysł farmaceutyczny wprowadził na rynek inne opcje, takie jak “selektywne” inhibitory serotoniny i noradrenaliny, które nie wpływają tak bardzo na inne hormony.

Ale tego rodzaju leki przeciwdepresyjne są nadal stosowane w bardzo specyficznych sytuacjach i niezwykle poważnych przypadkach poważnej depresji. Nie należy więc ich lekceważyć, ponieważ ich skuteczność została już wielokrotnie udowodniona.

Inhibitory monoaminooksydazy (MAO)

Inhibitory monoaminooksydazy (MAO) były pierwszymi środkami przeciwdepresyjnymi dostępnymi na rynku. Działają one poprzez blokowanie enzymu monoaminooksydazy, a związane z nimi skutki uboczne mogą być bardzo poważne w niektórych przypadkach choroby. Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku ich pierwszego podtypu, noszącego nazwę nieodwracalnych inhibitorów monoaminooksydazy.

Później pojawiła się na rynku druga podgrupa leków, są to odwracalne inhibitory monoaminooksydazy (RIMA). Cechują się one znacznie niższym czynnikiem ryzyka podczas ich stosowania. Ale, jak powiedzieliśmy powyżej, z uwagi na to, że są one o wiele starsze, częściej stosuje się w ich miejsce leki antydepresyjne, których działanie opiera się o mechanizm hamowania wychwytu zwrotnego serotoniny.

Skutki uboczne leków antydepresyjnych

Jak zapewne każdy zdążył już zauważyć, każdy lek antydepresyjny ma swój własny wyższy lub niższy stopień powiązanych z nim skutków ubocznych. Najstarsze leki (te z grupy tetrajcyklicznych) są tak samo skuteczne jak nowe (SSRI), ale także są o wiele bardziej niebezpieczne dla pacjenta.

Dlatego też lekarz specjalista zawsze powinien być będzie tym, który określi dokładnie, od którego leku należy zacząć terapię, jaką dawkę zastosować i jak długo powinno trwać leczenie. Powinno ono z reguł wynosić od 6 do 18 miesięcy, ale możliwe są oczywiście odstępstwa od tej zasady.

Teraz spójrzmy na niektóre z efektów ubocznych, z jakimi może wiązać się stosowanie leków antydepresyjnych:

Inhibitory monoaminooksydazy

W czasach obecnych są one już raczej rzadko przepisywane przez lekarzy. Nie oznacza to jednak, że nie spotkasz ich na swojej drodze. Mają one jednak dość poważne skutki uboczne. Powodują między innymi nadciśnienie i są bardzo niebezpieczne, gdy wchodzą w interakcje z żywnością zawierającą tyraminę (występującą np. w mięsie niektórych gatunków ryb, w orzechach, serach, niektórych rodzajach mięs itp.).

• Mogą powodować dezorientację.
• Mogą wywoływać trudności z koncentracją.
• Zawroty głowy, mdłości.
• Problemy podczas wizyt w toalecie.
• Mężczyźni mogą doświadczać także zaburzeń erekcji lub przedwczesnego wytrysku.

I co najważniejsze, te leki antydepresyjne mogą spowodować śmierć w razie ich przedawkowania.

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub SSRI

• Zawroty głowy i niepokój.
• Upośledzenie sprawności seksualnej.
• Problemy z pamięcią.
• Trudności z oddawaniem moczu.
• Drażliwość.
• Zmiany w wadze ciała.

W poważnych przypadkach choroby efektem ubocznym ich stosowania mogą być także skłonności samobójcze.

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i norepinefryny lub SNRI

Mają takie same skutki uboczne jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub SSRI.

Trójpierścieniowe i tetracykliczne leki antydepresyjne

Związane z ze stosowaniem leków antydepresyjnych z tej grupy efekty uboczne wahają się od klasycznej suchości w jamie ustnej, przez drżenie rąk aż do zwiększonej częstości akcji serca. Ale mogą wystąpić także inne skutki uboczne tych medykamentów, takie jak:

• Zaparcie.
• Senność.
• Przybranie na wadze.
• Trudności z oddawaniem moczu.
• Zawroty głowy i dezorientacja.
• Zaburzenia erekcji lub opóźnienie wytrysku.

Warto również pamiętać, że trójpierścieniowe leki antydepresyjne także są bardzo niebezpieczne w przypadku przedawkowania.

Tytułem podsumowania

Wiele leków przeciwdepresyjnych może wytworzyć w organizmie pacjenta tolerancję i w efekcie nawet uzależnienie. Jest to bardzo ważny efekt uboczny, o czym należy zawsze pamiętać. A szczególnie wtedy zwłaszcza gdy mówimy o długotrwałych cyklach leczenia depresji. Także okres powolnego odstawiania leków antydepresyjnych musi być bardzo uważnie nadzorowane przez lekarza. Nie może być on stosunkowo krótki.

Inaczej mówiąc, leków tych nie można przestać zażywać z dnia na dzień. Należy zachować szczególną ostrożność w związku z procesem odstawiania zażywanych dotychczas leków antydepresyjnych. Ideałem jest, aby wraz z upływem czasu zmniejszać ich dawkę aż do zera i pozwolić w ten sposób swojemu ciału na szybką adaptację do nowej sytuacji.

“Chociaż świat jest pełen cierpienia, jest także pełen sposobów na jego pokonanie.”
-Helen Keller-

I tak jak to zasugerowaliśmy w naszym dzisiejszym artykule, leki antydepresyjne nie są jedyną, cudowną odpowiedzią na problem o nazwie “depresja”. Jest to szczególnie ważne w przypadku intensywnego przebiegu i nasilenia tej choroby. Owszem, są one niezbędnym, skutecznym i niezbędnym narzędziem, które trzeba połączyć z pomocą psychologiczną i terapią mającą na celu naukę skupienia kognitywno-behawioralnego, a które to złożone w całość pomogą Ci przezwyciężyć te trudne chwile i złożoną rzeczywistość bieżącą.

Nie wątpmy więc nawet przez sekundę w to, jak ważne są leki antydepresyjne. I nie pozwólmy sobie nawet na moment zwątpienia w to, jak ważna jest zawsze konieczność uzyskania najlepszej diagnozy i wsparcia od świetnych specjalistów z dziedziny psychologii oraz psychiatrii, a których mamy wokół siebie.

Bibliografia i materiały źródłowe:

– David D. Burns (1999) “Consumer’s Guide to Antidepressant Drugs”: New York, William Morrow
– Azanza, J.R. (2006), “Guía práctica de Farmacología del Sistema Nervioso Central”. Madrid: Ed. Creación y diseño.
– Salazar, M.; Peralta, C.; Pastor, J. (2006). “Manual de Psicofarmacología”. Madrid, Editorial Médica Panamericana.