Zaszczepiona w nas przez społeczeństwo koncepcja rozwoju obejmującego także umiejętności psychomotoryczne jest często bardzo niewyraźna lub wręcz lekceważona. Wiele osób uważa, że chodzi tutaj tylko o upewnienie się, że nasze dzieci potrafią się odpowiednio sprawnie poruszać. Jednak całe to zagadnienie wykracza o wiele dalej.
Umiejętności psychomotoryczne są bowiem, że to tak obrazowo określimy, oknem na świat dla dziecka we wszystkich jego funkcjach symbolicznych, zarówno behawioralnych, jak i poznawczych.
Dobre umiejętności psychomotoryczne są zwykle wstępem do prawidłowego przyswojenia języka i jego właściwego wykorzystania do komunikowania się podczas interakcji z innymi osobami.
Dlatego też termin „psychomotoryka” obejmuje interakcje poznawcze, emocjonalne, symboliczne i sensomotoryczne dziecka podczas jego rozwoju poznawczego, motorycznego i emocjonalnego.
Zabiegi mające na celu poprawę umiejętności psychomotorycznych, jak zaprezentujemy Ci bardziej szczegółowo poniżej, mają na celu pracę ukierunkowaną na rozwój pewnych aspektów następujących elementów:
- Motoryka. Równowaga, lateralizacja i szeroko pojęta koordynacja ruchowa.
- Funkcje poznawcze. Percepcja, reprezentacja i kreatywność.
- Układ afektywno-relacyjny. Poznawanie i przyswajanie sobie granic, regulacja poziomu niecierpliwości, emocji i bezpieczeństwa.
Właściwa edukacja obejmuje między innymi umiejętności psychomotoryczne, które są niezwykle ważne w rozwoju funkcji myślenia symbolicznego i zachowania dziecka.
Jak stymulować umiejętności psychomotoryczne?
W okresie wczesnej edukacji dzieci aktywność psychoruchowa lub doświadczenia typowo fizyczne wobec dorosłych i rówieśników, przedmiotów i przestrzeni mają zasadnicze znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka.
Wszelkie działania ukierunkowane na rozwój umiejętności psychomotorycznych powinny być zatem atrakcyjne, różnorodne, motywujące, przyjemne i zabawne.
Dzisiejszy artykuł opisuje kilka podstawowych koncepcji dotyczących właściwej stymulacji psychomotorycznej u rozwijającego się dziecka:
1. Przestrzeń, materiały i rola dorosłych
Zastosowane materiały muszą być różnorodne i odpowiednie dla wieku dziecka. Wynika to z faktu, że zarówno wychowawca, jak i przestrzeń wykorzystywana na zajęciach muszą być istotną częścią aktywności dziecka. Najbardziej wskazanymi fazami tworzenia przestrzeni psychomotorycznej są:
- Przestrzeń. To musi być bezpieczne środowisko. Ale jednocześnie musi być wystarczająco stymulujące, aby dzieci mogły rozwinąć umiejętności, które je interesują.
- Materiały. Im większa różnorodność materiałów zastosowanych podczas zajęć edukacyjnych, tym lepszy będzie rozwój psychomotoryczny dzieci.
- Rola, jaką odgrywają dorośli. Nauczyciel musi mieć zdolność obserwowania i słuchania oraz komunikowania się werbalnie i niewerbalnie. Ponadto jego postawa i zaangażowanie są niezbędnym czynnikiem na drodze do końcowego sukcesu.
2. Dobrze zorganizowane sesje
Aby dzieci mogły jak najlepiej wykorzystać sesje pozwalające rozwijać umiejętności psychomotoryczne, musi istnieć dobrze zaprojektowana ich struktura. Dlatego też nauczyciele powinni szczegółowo zaplanować rodzaj zajęć, które chcą przeprowadzić podczas lekcji.
Z drugiej strony dobrze jest czasem pozwalać dzieciom na improwizowanie. Ta przestrzeń wolności nie może odrywać się od podstawowej normy. Nauczyciel powinien być zawsze liderem, ale nie tyranem.
3. Gry i zabawy są niezwykle ważne
W przeciwieństwie do tego, co twierdzi wiele osób, gry i zabawy to jedne z najbardziej przydatnych czynności, jakie mogą robić dzieci. Pomagają im one w wielu, wielu różnych rzeczach. Na przykład pozwalają im zbadać przestrzeń wokół nich i nauczyć się przestrzegać różnego rodzaju zasad.
Ponadto gry i zabawy dają dzieciom szansę eksperymentować, tworzyć i wchodzić w interakcje z rówieśnikami.
Istnieją różne rodzaje gier i każda z nich odgrywa inną rolę podczas sesji rozwoju psychomotorycznego. Jednak wszystkie one mogą pomóc w osiągnięciu jakiegoś celu. Dlatego powinny być jednym z głównych narzędzi każdego, kto chce promować te umiejętności psychomotoryczne u dzieci.
Umiejętności psychomotoryczne u dzieci w wieku od 0 do 3 lat i ich optymalny rozwój
W pierwszych latach życia dziecko rozwija błyskawicznie swoje umiejętności psychomotoryczne, dzięki czemu między innymi staje się autonomiczne i może nawiązywać relacje z innymi.
Dlatego właśnie w tej sekcji zobaczysz, jak te umiejętności ewoluują w ciągu pierwszych trzech lat życia. W ten sposób łatwiej będzie Ci ustalić, czy tempo rozwoju u Twojego dziecka jest w pełni normalne.
Dziecko w wieku od 0 do 9 miesięcy
- Potrafi unieść głowę leżąc twarzą do dołu.
- Jest w stanie skupić wzrok i śledzić ruchy obiektu lub osoby.
- Uśmiecha się w odpowiedzi na bodziec.
- Ponadto umie wzrokowo rozpoznać swoją matkę lub opiekuna.
- Pozytywnie reaguje na interakcje społeczne, wydając z siebie jakiś dźwięk.
- Potrafi obracać się z pozycji na brzuchu na bok i do góry nogami (do leżenia na plecach).
- Może także uśmiechać się i poruszać nogami, gdy kogoś rozpozna.
- Wie tylko, kim są jego opiekunowie.
- Potrafi samodzielnie siedzieć bez wsparcia.
- Być może jest w stanie stać trzymając się czegoś.
- Uśmiecha się do swojego odbicia w lustrze i próbuje z nim wchodzić w interakcje.
- Staje się zdenerwowane i płacze, gdy jego główny opiekun opuszcza jego pole widzenia.
- I na koniec czuje się niekomfortowo w obecności osób mu nieznajomych.
Dziecko w wieku od 9 do 12 miesięcy
- Na tym etapie dziecko potrafi siedzieć i stać z podparciem.
- Może się czołgać.
- Umie także wyszukiwać i znajdować ukryte obiekty.
- Potrafi umieszczać przedmioty w pojemniku, a także z niego wyjmować.
- Może stawiać pierwsze kroki, gdy ktoś je podtrzymuje.
- Ponadto może tworzyć pełne miłości interakcje z bliskimi mu osobami.
- Reaguje i odpowiada na swoje imię.
Oznaki, które powinny wzbudzić Twój niepokój, jeśli występują około 12 miesiąca życia dziecka
- Nie potrafi stać samodzielnie bez wsparcia.
- Nie umie trzymać przedmiotów obiema rękami.
- Ma opory przed uśmiechaniem się do znajomych mu ludzi.
- Nie interesuje go zupełnie jego otoczenie.
- Nie wydaje z siebie dźwięków, aby zwrócić na siebie uwagę.
- I na koniec nie płacze, aby zaprotestować przeciwko nieobecności swojego opiekuna lub osób, które są mu bliskie.
Dziecko w wieku od 12 do 24 miesięcy
- Na tym etapie dziecko może wstać i zrobić samodzielnie kilka kroków bez podtrzymywania.
- Potrafi rzucać piłką jak osoba dorosła.
- Zaczyna używać łyżki i mocno ją chwyta w dłoń.
- Zaczyna też bez problemu jeść stałe pokarmy.
- Potrafi swobodnie manipulować dużymi klockami.
- Ponadto rozpoznaje części ciała.
- Jest w stanie rozpoznać nieznanych mu ludzi, którzy należą jednak do jego codziennego środowiska.
- Rozpoznaje przedmioty codziennego użytku, takie jak łyżka, ręcznik i zabawki.
- Może także żartobliwie naśladować ruchy innej osoby.
- Akceptuje nieobecność rodziców, mimo tego, że może jeszcze protestować, kiedy oni je zostawiają.
- Potrafi powtarzać rzeczy, które uważa za zabawne, w tym te, które przyciągają jego uwagę.
- Ponadto może odkrywać nowe rzeczy i okazywać ciekawość wobec znanych mu obiektów.
- Potrafi pić z kubka, trzymając go obiema rękami.
- Jest w stanie się samodzielnie schylić, aby podnieść z ziemi jakieś przedmioty.
- Może rozpoznać przestrzeń swojego zwykłego otoczenia w domu, w parku, w szkole itp.
- Potrafi i chce bawić się z innymi dziećmi przez krótki czas.
- Umie również udostępniać przedmioty innym dzieciom, gdy o nie poproszą.
- Rozpoznaje niektóre elementy typowe dla pory roku, takie jak ubrania, buty itp.
Umiejętności psychomotoryczne – oznaki, które powinny wzbudzić Twój niepokój, jeśli występują około drugiego roku życia dziecka
- Dziecko nie chodzi samodzielnie.
- Nie potrafi wskazywać głównych części ciała.
- Nigdy nie zbliża się do innych dzieci i nie wykazuje zainteresowania zabawą z nimi.
- Ponadto nie rozpoznaje różnych znanych sobie miejsc, takich jak kuchnia, łazienka, sypialnia itp.
- Nie naśladuje zachowania osób dorosłych.
- I przede wszystkim nie reaguje na swoje imię.
Dziecko w wieku od 24 do 30 miesięcy
- Na tym etapie życia potrafi skakać obiema stopami.
- Umie rzucić piłkę rękami i kopnąć ją.
- Potrafi zdjąć buty i rozpiąć spodnie.
- Ponadto umie używać łyżki i widelca, jak również pić z kubka bez rozlewania.
- Jest w stanie korzystać z nocnika pod nadzorem osoby dorosłej.
- Umie z łatwością poruszać się po znanych sobie miejscach w domu i w żłobku.
- Ponadto potrafi zidentyfikować pewne zmiany w naturze, które odpowiadają różnym porom roku.
- Jest w stanie rozpoznać znajomych na zdjęciach i bawić się z innymi dziećmi.
- Umie odróżniać ludzi, zwierzęta i rośliny na obrazach.
- Na koniec potrafi przywitać się ze znanymi dziećmi i dorosłymi, gdy zostanie o to poproszone.
Umiejętności psychomotoryczne w wieku od 24 do 36 miesięcy
- Na tym ostatnim etapie rozwoju psychomotorycznego dziecko może wykonywać ręczne czynności manipulacyjne, takie jak przykręcanie, dopasowywanie lub nadziewanie.
- Jest w stanie biegać i skakać z pewną kontrolą.
- Może poprosić o nocnik, kiedy tego potrzebuje.
- Ponadto zaczyna okazywać preferencje wobec niektórych swoich kolegów z klasy.
- Może okazywać uczucia młodszym dzieciom i zwierzętom.
- I na koniec zna zasady i zwyczaje społeczne grupy, do której należy.
Umiejętności psychomotoryczne – oznaki, które powinny wzbudzić Twój niepokój, jeśli występują około trzeciego roku życia dziecka
- Wciąż sika w majtki.
- Nie jest w stanie zareagować na proste polecenie.
- Nie potrafi też identyfikować obrazów.
- Pozostaje w izolacji i nie jest ciekawe nowych rzeczy.
- Ponadto nie mówi pełnymi zdaniami.
- Nie potrafi naśladować prostych gestów.
Pamiętaj, że wszystkie te znaki ostrzegawcze są niczym innym jak wskazówkami, które powinny zwrócić Twoją uwagę, aby w razie potrzeby skonsultować się ze specjalistą, który może pomóc Twojemu dziecku w zwiększeniu określonych umiejętności.
Nie martw się jednak nadmiernie, jeśli Twoje dziecko nie osiągnęło jeszcze etapów rozwoju odpowiedniego dla swojego wieku. Dzięki terminowej ingerencji w ten proces większość opóźnień w rozwoju poznawczym można naprawić, a nawet przyśpieszyć.