Teofobia lub strach przed religią: objawy, przyczyny i leczenie

Niektórzy ludzie bardzo boją się Boga lub religii ogólnie. W konsekwencji zazwyczaj całkowicie odcinają się od wszystkiego, co dotyczy Boga i duchowości. Ten irracjonalny strach jest znany jako teofobia.

Termin teofobia pochodzi od greckiego Theo, co oznacza „odnosić się do Boga lub bóstw”. Ta specyficzna fobia objawia się niewytłumaczalnym, intensywnym i irracjonalnym lękiem przed Bogiem lub religią. Osoba cierpiąca radykalnie unika wszelkiego kontaktu z czynnościami duchowymi i religijnymi. Mogą nawet unikać kontaktu z innymi, którzy żarliwie wierzą w Boga.

W życiu zakonnym wiele mówi się o bojaźni Bożej. Jak jednak odróżnić to od patologicznego lęku?

Wśród cech odróżniających fobie od normalnych lęków są następujące aspekty:

• Strach jest nieproporcjonalny. Nie odpowiada to naprawdę niebezpiecznej lub groźnej sytuacji.
• Cierpiący nie potrafi wyjaśnić swojego strachu.
• Strach jest mimowolny i nie można go kontrolować.
• Osoby te unikają przerażającej sytuacji lub obiektu.
• Strach utrzymuje się z czasem.
• Strach nie jest specyficzny dla określonej fazy lub wieku.

Teofobia: objawy

Podobnie jak inne fobie specyficzne, teofobia objawia się różnymi symptomami. Można je podzielić na trzy wymiary: fizjologiczny, poznawczy i behawioralny.

Objawy fizjologiczne

Charakteryzują się one zestawem reakcji fizjologicznych, w których pośredniczy aktywacja autonomicznego układu nerwowego:

• Zwiększenie częstości akcji serca.
• Zwiększona częstość oddechów.
• Pocenie się
• Hamowanie wydzielania śliny.
• Skurcze żołądka.
• Mdłości.
• Podwyższenie ciśnienia krwi.

Objawy poznawcze

Objawy te charakteryzują się obecnością pomysłów, interpretacji, przekonań lub narracji, które cierpiący ma na temat Boga lub religii. Mogą to być:

• Negatywne obrazy.
• Negatywne przekonania o Bogu.
• Wiara w niemożność stawienia czoła sytuacji duchowej.
• Negatywne interpretacje dotyczące reakcji fizjologicznych.
• Natrętne myśli.
• Obawy.
• Stan alarmowy.

Objawy behawioralne

Symptomy motoryczne to reakcje behawioralne, które osoba cierpiąca wykazuje, by stawić czoła irracjonalnemu lękowi przed Bogiem. Najczęstszą z tych odpowiedzi jest unikanie. Na przykład, jeśli dana osoba zauważy, że w pobliżu znajduje się kościół lub kult religijny, natychmiast oddala się od tego miejsca.

Przyczyny

Przyjrzyjmy się dwóm perspektywom, które pomagają w zrozumieniu tej fobii.

Perspektywa poznawczo-behawioralna

Teofobia może być konsekwencją powiązania Boga lub religii z wcześniejszymi bodźcami awersyjnymi, bolesnymi lub nieprzyjemnymi. Mogą to być na przykład kary albo traumatyczne wydarzenia. W rezultacie cierpiący uczy się bać Boga, bo nie chce ponownie przeżywać tych nieprzyjemnych doświadczeń.

Jednak te skojarzenia nie są jedynym wyjaśnieniem teofobii. Sugerowano również, że może to być produkt uczenia się na doświadczeniach przeżywanych przez innych ludzi (uczenie się zastępcze). Na przykład cierpiący jako dziecko mógł mieszkać z krewnym, który miał zakorzenioną irracjonalną bojaźń Bożą. Stąd dzięki obserwacji nauczył się tego samego strachu.

Inne wyjaśnienia, które zostały sformułowane na temat rozwoju i utrzymania określonych fobii, takich jak teofobia, opierają się na stylu myślenia. W fobiach myśli ulegają zniekształceniu w wyniku zaburzonego wewnętrznego dialogu. W przypadku teofobii, w oparciu o pewne religijne lub boskie doświadczenia, cierpiący buduje historię lub dialog, który karmi nieuzasadnioną bojaźń Bożą.

Perspektywa biopsychospołeczna

Z tej perspektywy przyczyną teofobii jest duża podatność na sytuacje poważnego stresu. W konsekwencji chorzy reagują reakcjami alarmowymi (strach lub ataki paniki) oraz charakterystycznym stylem atrybucji niekontrolowanych myśli i nieprzewidywalności.

Odpowiedzi te zależą od wrażliwości genetycznej, dostępności wsparcia społecznego i obecności pewnych cech osobowości. Na przykład umiejętności radzenia sobie, wrażliwości na lęk oraz negatywnego nastawienia. W pewnym stopniu są one wytworem stylu edukacyjnego postaci przywiązania chorego (Bados, 2017).

Doświadczenia uczenia się fobii zmuszają biologiczną i psychologiczną wrażliwość do skupienia się na określonych obiektach. Strach jest produktem interakcji między biologicznym, psychologicznym i społecznym środowiskiem lub wychowaniem. Dlatego sama predyspozycja lub przyczyna biologiczna nie jest bezpośrednią przyczyną strachu. Do jego aktywacji potrzebne są czynniki kontekstowe.

Interwencja

Terapia poznawczo-behawioralna jest dobrym rozwiązaniem w leczeniu fobii specyficznych, takich jak teofobia. Przyjrzyjmy się niektórym z technik, które mogą być niezwykle przydatne w takich przypadkach.

Restrukturyzacja poznawcza

Restrukturyzacja poznawcza skupia się na zmniejszeniu fałszywych przekonań na temat Boga i religii. Chodzi o te, które powodują zaburzenia behawioralne i zwiększają bardziej funkcjonalne przekonania. W towarzystwie terapeuty cierpiący uczy się rozpoznawać i kwestionować swoje nieprzystosowane myśli. Następnie zastępuje je bardziej odpowiednimi.

Myśli są uważane za zwykłe hipotezy dotyczące rzeczywistości. Dlatego zarówno terapeuta, jak i cierpiący pracują nad zebraniem danych, które określają słuszność lub fałszywość wspomnianych hipotez. W tym celu terapeuta projektuje pytania i eksperymenty behawioralne. Pozwala cierpiącemu ocenić i przetestować swoje dysfunkcyjne myśli.

Systematyczne znieczulanie

Standardowa procedura systematycznego odczulania obejmuje cztery podstawowe etapy (López et al., 2012). Są to:

• Progresywny trening relaksacyjny Jacobsona.
• Budowa hierarchii bodźców lękowych.
• Ocena i praktyka w wyobraźni.
• Proces odczulania. Połączone zastosowanie reakcji lękowych vs. relaksacja.

Zabieg polega na wyobrażeniu sobie pierwszego bodźca z listy (najmniej lękowego) i wykonaniu z nim techniki relaksacyjnej Jacobsona. Następnie to samo robi się z każdym bodźcem, aż do osiągnięcia tych, które wywołują najwięcej niepokoju.

Technika ekspozycji

Ta technika jest szeroko stosowana i jest uznawana za bardziej skuteczną niż odczulanie. Jednak ta ostatnia może być dobrą opcją dla cierpiącego, aby zacząć przyzwyczajać się do obiektu swojego niepokoju, zanim zostanie na niego narażony w sytuacji “na żywo”.

Narażenie na żywo polega na bezpośrednim kontakcie z bodźcem lękowym. Na przykład w przypadku teofobii byłyby to świątynie religijne, Bóg, kulty duchowe. Podstawową ideą jest to, że cierpiący pozostaje w kontakcie z bodźcem, dopóki jego lęk nie zostanie zmniejszony (Fernández, García i Crespo, 2012).

Teofobia jest rzadką fobią specyficzną. Niemniej jednak może poważnie wpłynąć na życie cierpiącego, ponieważ jest on stale wystawiony na wszechobecność Boga. Z tego powodu powinien skonsultować się z pracownikiem służby zdrowia. Terapeuta będzie w stanie zapobiec dalszemu wpływowi fobii na jakość życia i samopoczucie.