Suspiria to film, który powstał w latach 70. ubiegłego wieku. Jego twórcą jest Dario Argento, a film stanowi pierwszą część trylogii p.t. Trzy matki. Argento zasłynął tworzonymi przez siebie horrorami, szczególnie filmami z nurtu giallo.
Jest to miano stosowane do określania hiper-stylizowanych filmów grozy, w których wszystko jest przerysowane i bardzo krwawe. Jeżeli ktoś musiałby wybrać jeden kolor, który najlepiej odzwierciedla twórczość Argento, byłby to z pewnością krwisty czerwony. Jego filmy przenoszą widza do wymiaru, w którym królują strach i przemoc.
W filmie Suspiria Argento poszedł w stronę horroru pełnego symboli i motywów nadprzyrodzonych. Napisał scenariusz filmu wraz ze swoją żoną, Darią Nicolodi, a fabuła pozostawia wiele wyobraźni widza. Widownia ma za zadanie zrekonstruować brakujące informacje na podstawie tego, czym reżyser dzieli się w filmie. Muszą sobie wyobrazić szokujące rzeczy, jakie mają miejsce w murach Szkoły Tańca Markos.
Suspiria w nowej wersji
W 2018, kilka dekad po premierze oryginalnej wersji filmu, inny włoski twórca filmowy postanowił tchnąć życie w tę samą historię. Wyobraził sobie, co widzowie mogli sobie dopisać w wyobraźni i poszerzył przedstawiony świat w stosunku do tego, co pokazał Argento. Co więcej, dodał dużo elementów współczesnych.
Wersja filmu według Guadagnino znacznie zatem odbiega od oryginału, ale mocno do niego nawiązuje. Od czasu do czasu dostajemy dawkę strachu w stylu Argento. Każdy z filmów prezentuje inny punkt widzenia na horror, dwa rożne sposoby tworzenia suspensu i na dwa różne sposoby opowiada tę samą historię.
UWAGA: Artykuł zawiera spojlery.
Suspiria: kobiecy świat
Przez wiele lat kobiety miały w filmach tylko drugoplanowe role, a jedyne postacie kobiece były figurami obsadzonymi w tradycyjnym kontekście macierzyństwa, piękna i życia domowego. Przez wiele dekad to mężczyźni byli bohaterami zarówno na ekranie, jak i za kamerą.
Dla odmiany, Dario Argento nie tylko stworzył scenariusz filmu Suspiria wraz ze swoją żoną, ale również obsadził w swoim dziele wiele kobiet, które łamały ówczesne schematy. Suspiria zabiera widzów do prestiżowej, niemieckiej szkoły tańca, która jest prowadzona tylko i wyłącznie przez kobiety. W filmie pojawiają się również mężczyźni, ale maja oni role drugo- i trzecioplanowe. Argento odwrócił zatem tradycyjne postrzeganie kobiet i mężczyzn w kinie.
Jedną z najważniejszych męskich postaci w filmie jest Mark, grany przez młodziutkiego Miguela Bose. Mark jest tancerzem, który poddaje się liderkom szkoły tańca. Ma on dość kobiecy charakter, ale główna bohaterka, Susie, zaczyna się nim interesować. Dzięki takiemu rozwojowi akcji, Argento łamie stereotypy męskości i kobiecości.
Susie to młoda Amerykanka, która wjeżdża do Niemiec, aby uczyć się tańca wraz z Markos Tanzgrupe. Nie wie, że zajęcia w tej szkole to swego rodzaju sabat czarownic. Wszyscy protagoniści i antagoniści to kobiety, więc ekran jest przepełniony kobiecą energią.
Wykorzystanie współczesnego nurtu feministycznego
Guadagnino poszedł o krok dalej w swej twórczości, wykorzystując ruch #MeToo i nową falę feminizmu. Film oddaje tym nurtom hołd i wykorzystuje talent niezwykle wszechstronnej aktorki, Tildy Swinton, która wciela się tu w aż trzy różne role, w tym jedną męską.
Niektórzy twierdzą, że Swinton nie musiała grać męskiej roli i że można było zatrudnić w tym przypadku mężczyznę. Był to jednak celowy zabieg ze strony reżysera. Chodziło o oddanie miejsca w świecie kina kobietom. Przez wiele lat role żeńskie były odgrywane przez mężczyzn. Wiele sztuk teatralnych w dawnych czasach miała wyłącznie męską obsadę i wszystkie żeńskie role były grane przez mężczyzn.
Wersja filmu Suspiria z 2018 r. odsuwa rolę mężczyzn na jeszcze dalszy plan. Czarna magia jest zazwyczaj kojarzona głównie z czarownicami, które z kolei wywołują czasem mało pozytywne konotacje. Guadagnino postanowił stworzyć feministyczny film, który pozwoli oddać kobietom należną im przestrzeń. Reżyser chciał również podkreślić, że kobiety mogą odgrywać takie role, jakie tylko sobie życzą.
Obecnie mamy do dyspozycji wiele filmów i seriali, które w pozytywny sposób wykorzystują temat czarnej magii. American Horror Story czy też Chilling Adventures of Sabrina to doskonałe przykłady tego, jak można przedstawić czarną magię w feministyczny sposób.
Guadagnino wprowadził tło historyczno-polityczne, aby dzięki równoległej narracji podkreślić nienasycenie liderów. Jest to swego rodzaju dychotomia pomiędzy historycznym patriarchatem a matriarchatem w pełnej czarownic szkole. Wersja Guadagnino stanowi odnowienie lub aktualizację wartości, które pojawiły się już w filmie Argento.
Dwa sposoby postrzegania humoru
Ciekawe elementy kulturowe i historyczne w filmie Suspiria nie zmieniają faktu, że jest to przede wszystkim horror. Argento pozwala widzowi dopowiedzieć sobie dużą część historii i nie ujawnia wszystkich tajemnic z wewnątrz mrocznej szkoły. Muzyka i użyte w filmie kolory zdradzają, że wydarzy się coś dziwnego, ale widz nigdy nie poznaje w pełni zakresu zła panującego w tym środowisku.
Kiedy Susie przyjeżdża do Niemiec, widzimy ją w bardzo jasnym świetle, na lotnisku. Widok ten stanowi kontrast w stosunku do ciemności, w jaką wkracza chwilę potem. Towarzyszy temu wywołująca niepokój muzyka, która zapowiada jakieś złe i nieprawdopodobne zdarzenia.
Susie udaje się taksówką do szkoły i w międzyczasie widzimy kalejdoskop nietypowych kolorów, słyszymy coraz głośniejszą muzykę, a kiedy Susie dociera na miejsce, jej oczom jawi się przerażające otoczenie. Susie, w przeciwieństwie do widza, nie wie, ze powinna natychmiast wsiąść z powrotem do taksówki i nigdy nie przekraczać progu Markos Academy.
We współczesnej wersji filmu Suspiria jedna z uczennic szkoły, Patricia, mówi podczas wizyty u psychiatry o obecności zła. Opowiada mu o paranormalnych zdarzeniach, jakie mają miejsce w szkole. Istnieją dwa możliwe wyjaśnienia tego, co się dzieje w akademii: racjonalne, czyli wyjaśnienie psychiatry, albo paranormalne, w które wierzy Patricia.
Reżyser nie pozostawia wiele wyobraźni
Wersja Guadagnino jest bardziej realistyczna. Reżyser nie zniekształca rzeczywistości i nie wykorzystuje niepokojącej muzyki. Zamiast tego postanawia zanurzyć widza w dźwięk otoczenia i zahipnotyzować go tańcem i drżącymi ciałami. Czerwony kolor, tak ważny w przypadku pierwszej wersji filmu, teraz pojawia się jedynie w ciemnorudym kolorze włosów Patricii.
Rude włosy często są kojarzone z czarownicami. W filmie Guadagnino włosy Susie nabierają znaczenia w momencie, kiedy czarownice postanawiają je obciąć. Susie jednak nie traci przez to sił, jak biblijny Samson. Zamiast tego staje się jeszcze silniejsza i zostaje mianowana Mother Suspiriorum. W punkcie kulminacyjnym obrazy są po raz kolejny zabarwione na czerwono. Guadagnino oferuje widzom kąpiel w krwistoczerwonym kolorze, czym wraca do korzeni filmu.
Bajka vs. współczesny horror
Guadagnino postanowił pokazać widzom szczegóły sabatu czarownic. Pokazał to, czego jego poprzednik nie ujawnił na ekranie. W swojej wersji filmu Guadagnino stara się połączyć taniec i czarna magię za pomocą wywołującej silny niepokój sceny. Argento z kolei chciał przestraszyć widza tworząc paranormalną i surrealistyczna atmosferę.
Argento pokazał film nakręcony okiem podglądacza, jak gdyby kamera była jeszcze jednym bohaterem, który szpieguje uczniów w Markos Academy. Obydwaj reżyserzy odwołują się do wyobraźni, ale Argento jest bardziej sugestywny, a Guadagnino dosłowny.
Oryginalnym zamysłem Argento było stworzenie czegoś na kształt bajki, w której bohaterami byłby dzieci. Jako że w trakcie tworzenia pomysł uległ transformacji, postarał się przynajmniej pokazać historię z perspektywy zaskoczonego wszystkim obserwatora, jakim zazwyczaj jest dziecko.
Podsumowując, mamy do wyboru mroczna bajkę i współczesny horror, który nie pozostawia wiele wyobraźni. Każda z wersji jest przerażająca i wciągająca. Która podobała ci się bardziej?