Różnice między samowspółczuciem a użalaniem się nad sobą

Czy współczucie dla siebie jest tym samym, co wiktymizowanie siebie? Podczas gdy jedna postawa obejmuje działanie i słuchanie, druga oznacza manipulację i blokowanie.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Laura Ruiz Mitjana.

Ostatnia aktualizacja: 09 lipca, 2023

Jakie są różnice między samowspółczuciem a użalaniem się nad sobą? Oba zachowania skierowane są ku nam samym, a ich główną treścią jest cierpienie. W związku z tym mogą wydawać się podobne. Tak jednak nie jest.

Między tymi zjawiskami istnieją ogromne różnice, poczynając od ich celów. Podczas gdy samowspółczucie koncentruje się na zmianie i poczuciu się lepiej (jest to forma dbania o siebie), użalanie się nad sobą może być naprawdę szkodliwe.

Co jeszcze wiadomo o tych dwóch koncepcjach? Jak możemy je odróżnić? Oto kilka porad.

Współczucie wobec siebie i użalanie się nad sobą

Współczucie wobec siebie definiuje się jako „uczucie współczucia dla własnego sposobu bycia lub działania”. Oznacza to, że kiedy przechodzisz przez gorszy czas i jesteś zraniony, próbujesz zaakceptować i zrozumieć ten ból. Z drugiej strony użalanie się nad sobą to „nadmierne skupienie na sobie nieszczęścia z powodu własnych kłopotów”.

Współczucie dla siebie obejmuje akt miłości własnej, który oznacza, że potrafisz rozpoznać, kiedy czujesz się bezbronny i potrafisz wspierać sam siebie. Słuchasz swojego wnętrza i pozwalasz sobie płakać i odczuwać własny ból.

Z drugiej strony użalanie się nad sobą jest raczej szkodliwe. Oznacza to, że ciągle narzekasz na pecha, którego masz lub na to, że źle coś zrobiłeś. W skrajnych przypadkach jest to sposób na krytykowanie siebie poprzez negatywny dialog wewnętrzny.

Różnice między samowspółczuciem a użalaniem się nad sobą

Teraz, kiedy zdefiniowaliśmy oba pojęcia, porozmawiajmy o różnicach między samowspółczuciem a użalaniem się nad sobą. Poniżej wymieniliśmy dziesięć z nich, ale równie dobrze mogłoby być ich więcej.

1. Dokąd prowadzą Cię te postawy?

Ogólnie rzecz biorąc, samowspółczucie prowadzi do pozytywnych działań wobec siebie. Może to być na przykład słuchanie siebie, pozwalanie sobie na płacz i doświadczanie bólu, rozpoznawanie własnej wrażliwości i pozwalanie sobie na popełnianie błędów. Kiedy samowspółczucie jest zdrowe, jesteś w stanie zadbać o siebie w chwilach słabości.

Dlatego użalanie się nad sobą sprawia, że żałujesz swoich błędów. To raczej pasywna postawa, co oznacza, że nie odczuwasz chęci do działania ani motywacji do zmiany. To prowadzi nas do kolejnej różnicy między współczuciem a użalaniem się nad sobą.

2. Postawa pasywna kontra aktywna

Inną różnicą między samowspółczuciem a użalaniem się nad sobą jest to, że to pierwsze podejście implikuje postawę aktywną, podczas gdy litowanie się nad sobą jest bierne. Kiedy jesteś współczujący wobec siebie, podejmujesz działania, które sprawiają, że czujesz się lepiej. Może to być na przykład pozwalanie sobie na płacz, rozpraszanie się, wyrażanie emocji i zapisywanie ich.

Te zachowania kształtują aktywną postawę, która prowadzi Cię do zmian i ulepszeń. Z drugiej strony, użalając się nad sobą, pozostajesz zakotwiczony w negatywnych emocjach. Tak naprawdę nic nie robisz; po prostu narzekasz, smucisz się i stale komentujesz swoją trudną sytuację. Krótko mówiąc: użalasz się nad sobą.

3. Ich cel

Współczucie dla siebie to sposób na uświadomienie sobie, czego w danym momencie potrzebujesz. W pewnym sensie to sztuka dbania o siebie.

Poprzez samowspółczucie starasz się odkryć swoje potrzeby i je zaspokoić. Użalanie się nad sobą często koncentruje się na manipulowaniu innymi lub kontynuowaniu cierpienia (choć często nieświadomie).

4. Dialog wewnętrzny

Jak wspomnieliśmy wcześniej, użalanie się nad sobą wiąże się z negatywnym dialogiem wewnętrznym. Współczujesz sobie z powodu tego, co Ci się przydarzyło lub tego, co sam sobie zrobiłeś lub co ktoś inny Ci zrobił.

Kiedy odczuwasz samowspółczucie, Twój wewnętrzny dialog jest empatyczny wobec siebie. Ta postawa oznacza dobre traktowanie siebie, uprzejme słowa, a przede wszystkim słuchanie tego, czego potrzebujesz. Akceptujesz swój ból i dajesz mu przestrzeń.

5. Zdolność do adaptacji

Można powiedzieć, że współczucie wobec siebie pozwala dostosować się do sytuacji i emocji z nich płynących. Z drugiej strony użalanie się nad sobą, zwłaszcza jeśli trwa dość długo, oddala Cię od tej adaptacji, ponieważ może ona przysporzyć Ci jeszcze więcej bólu.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, współczucie dla siebie zakłada działanie, ruch i poszukiwanie sensu. Użalanie się nad sobą to z drugiej strony pasywna postawa, przez którą nie robisz nic, aby zmienić siebie, ale próbujesz manipulować innymi.

6. Możliwości oferowane przez każdą postawę

Samowspółczucie pozwala spojrzeć na każdą sytuację z perspektywy introspekcji. Dzięki temu możesz właściwie analizować i zarządzać swoimi uczuciami, myślami i działaniami. To naprawdę cenna wiedza.

Użalając się nad sobą, nie stawiasz czoła negatywnej sytuacji, ale budujesz wokół niej mur, który pozwala Ci nie podejmować żadnych działań. Nie masz jednak wyrzutów sumienia. Skupiasz się na odpowiedzialności gdzie indziej i nie przetwarzasz swoich uczuć.

7. Adaptacja

W świetle powyższego wynika, że możliwe jest przystosowanie się do sytuacji i ucieczka od problemów, jeśli zachowasz postawę współczucia dla siebie. Jednak użalając się nad sobą, masz negatywny obraz problemu. To sabotuje Twoje intencje dostosowania się do zmieniających się okoliczności.

8. Stopień cierpienia psychicznego

Jak możesz sobie wyobrazić, użalanie się nad sobą generuje o wiele więcej cierpienia niż współczucie dla siebie. To ostatnie, oparte na działaniu, trosce o siebie i optymizmie, nie jest wolne od cierpienia, ale można je złagodzić. Użalanie się nad sobą oznacza jednak, że utkniesz w pętli negatywnych uczuć, od których trudno jest uciec.

9. Wyniki

Oczywiście wyniki uzyskane z tych dwóch postaw są różne. Dzięki współczuciu wobec siebie osiągasz solidniejszy stan dobrego samopoczucia i poczucie samospełnienia. Po drugiej stronie medalu, użalając się nad sobą, możliwe jest, że pokonasz przeszkodę, ale pozostawia to w Tobie uczucie nieprzyjemnego doświadczenia, nad którym nie miałeś kontroli.

10. Wrażenie, jakie robisz na innych

Chociaż może to być najmniej ważny aspekt, obraz zewnętrzny, którym odzwierciedlasz każdą z tych postaw, jest również wyraźnie inny w obu przypadkach. Jeśli jesteś współczujący, będziesz odzwierciedlać autonomię i odporność, a użalanie się nad sobą sprawi wrażenie manipulacji i samolubstwa.

Znaczenie odpowiedzialności emocjonalnej

Jak widać, współczucie dla siebie to nie to samo, co użalanie się nad sobą. Można powiedzieć, że współczucie dla siebie, w swojej najbardziej ekstremalnej wersji, może skończyć się użalaniem się nad sobą. Dlatego ważne jest, jeśli chodzi o akceptację swojego bólu, abyś był w stanie wziąć za niego odpowiedzialność, bez szukania odpowiedzialności zewnętrznej lub „winowajców” (co by się stało w przypadku użalania się nad sobą).

Odpowiedzialność emocjonalna oznacza przejęcie kontroli nad własnymi emocjami. Jeśli doprowadzisz je do skrajności lub będziesz obwiniać innych za to, co Ci się przydarzy, możesz wpaść w pułapkę użalania się nad sobą. To nie da Ci żadnych rozwiązań. Sprawi jedynie, że pogrążysz się w bólu, zmieniając go w stan przewlekły.