Żaden rodzic bez cienia wątpliwości nie chce tego, by jego ukochana pociecha zamieniła się w rozkapryszone dziecko. To nie ulega żadnym wątpliwościom. Ale sprawy w życiu codziennym nie zawsze tak dobrze się układają.
Mówi się, że dobrymi intencjami wybrukowane jest piekło. Jesteśmy w stanie z łatwością zastosować to powiedzenie do koncepcji wychowywania dzieci. W końcu wystarczy rozejrzeć się wokół siebie. Rozkapryszone dziecko w jednej rodzinie, takie samo widzimy w drugiej… I w trzeciej. I w wielu innych.
Matka lub ojciec zawsze robią to, co uważają za najlepsze dla swoich dzieci. Ale tylko dlatego, że tak właśnie myślą, wcale nie musi oznaczać, że tak naprawdę jest w rzeczywistości.
Trudności zaczynają się już na samym początku
Nie jest łatwo dobrze wychować dziecko będąc aktywnym członkiem współczesnego społeczeństwa. Mamy tutaj na myśli ogromny wpływ otoczenia, mediów, gadżetów i wiele mniej lub bardziej przykrych i niebezpiecznych pokus.
Można oczywiście znaleźć wiele różnych informacji na temat tego, jak optymalnie wychowywać swoje potomstwo. Niemniej jednak przez większość czasu będziesz napotykać się na porady z gruntu rzeczy błędne, zbyt płytkie, by były użyteczne lub takie, które wydają się być napisane przez zwykłych teoretyków, których dzieci sprawiają wrażenie istnienia jedynie w wyobraźni osoby, która te właśnie porady napisała.
Prawdziwi rodzice z krwi i kości popełniają błędy, mogą być zmęczeni, pracują ciężko i w wielu przypadkach przeciwstawiają się książkom będącym popularnym kompendium wiedzy na temat wychowywania dzieci. Stąd też czasami okazuje się, że nie poświęcają swoim pociechom odpowiedniej ilości czasu, efektem czego może być nadmiernie rozkapryszone dziecko – lub w odwrotnym przypadku wręcz przeciwnie, zbytnio rozpieszczone.
“Rodzice to kości, na których dzieci ostrzą sobie zęby.”
Najważniejsze jest jednak to, że w końcu nawet najbardziej rozkapryszone dziecko nareszcie dorasta. Ale zanim tak się stanie, w wielu momentach nie będziesz w stanie uniknąć poczucia, że czeka Cię jeszcze sporo pracy i jest jeszcze mnóstwo aspektów do poprawy.
Czasami dziecko może być na przykład bardzo agresywne lub zbyt impulsywne. Nie słucha nikogo, a Ty nie masz narzędzi, by je do tego zmusić. I w końcu zdajesz sobie sprawę z tego, że mimo tego, że zrobiłeś wszystko, co tylko możliwe (a przynajmniej tak Ci się wydaje), Twoja pociecha to najzwyczajniej w świecie typowe rozkapryszone dziecko.
Ale nie trać jeszcze nadziei w tym momencie. Zawsze możesz to naprawić… Może niekoniecznie wszystko, ale na pewno część popełnionych wcześniej błędów da się odwrócić. Warto jednak mieć na uwadze, że taka misja może okazać się trudniejsza w niektórych momentach, niż w innych.
Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek dotyczących tego, jak naprawić błędy, które mogły zostać popełnione w przeszłości.
Oznaki wskazujące na to, że masz w domu rozkapryszone dziecko
Zanim zrobisz cokolwiek, zawsze upewnij się, że naprawdę chodzi tutaj o rozkapryszone dziecko i że istnieje rzeczywiście problem z jego wychowaniem. Nie wszystkie dzieci mają ten sam temperament i czasami możesz po prostu błędnie ocenić zachowanie swojej pociechy.
Niektóre z dzieci mają naprawdę silną osobowość i wybujały temperament. Niekoniecznie więc ich zachowanie musi wiązać się z nieprawidłowym wychowaniem. To po prostu naturalna skłonność do posiadania własnego zdania i prezentowania silnej postawy. Ale łatwo wskazać można kilka cech, którymi będzie cechować się rozkapryszone dziecko. Są to między innymi:
- Nagłe napady złości, rzucanie różnymi przedmiotami i ogólnie zachowywanie się jak małe dziecko, ale o wiele bardziej intensywnie. To broń, której rozkapryszone dziecko używa, aby uzyskać to, czego chce w danej chwili. Istnieje także bardziej “wyrafinowana” alternatywa dla napadów złości: szantaż. Zwykły lub emocjonalny.
- Częste wybuchy gniewu i innych emocji, w trakcie których dziecko całkowicie traci kontrolę nad sobą.
- Używanie bezwzględnego, niekiedy nawet wulgarnego języka do wyrażania swojego zdania.
- Częste niszczenie rzeczy własnych lub należących do innych osób, przypadkowo lub celowo.
- Świadome kłamanie jako skuteczny sposób na uzyskanie tego, czego chce.
- Lekceważące podejście do wykonywania swoich własnych obowiązków. Brak chęci jakiejkolwiek współpracy w chwili, gdy będziesz chciał je zmusić do wykonania konkretnej czynności.
- Zrzucanie swoich obowiązków na innych (np. rodzeństwo) lub naprawdę spory problem w przekonaniu dziecka, że dane zadanie jest jego obowiązkiem w domu.
- Rozkapryszone dziecko może nawet uciekać się do kradzieży jako sposobu na uzyskanie czegoś, co innymi metodami wydaje się być dla niego nieosiągalne.
Im więcej wymienionych powyżej cech dostrzegasz w zachowaniu Twojej pociechy wraz z upływem lat, tym większe są szanse, że masz rozkapryszone dziecko pod swoim dachem.
Oczywiście zawsze rodzice próbują wychować swoje dziecko, aby było ono bardziej odpowiedzialne i miało więcej samokontroli, ale czasami coś najwyraźniej poszło nie tak i teraz dziecko takie może wydawać się “wymykające się spod kontroli”. Czyli mówiąc wprost – rozkapryszone i rozpieszczone.
Niewłaściwe zachowanie: przyczyny i sposoby rozwiązania problemu
Dzieci nie zachowują się źle tylko dlatego, że wydaje się to dla nich atrakcyjne (syndrom “zakazanego owocu”). W większości, jeśli nie nawet we wszystkich przypadkach, rodzice odegrali znaczącą rolę w tym, w jaki sposób ich pociecha postępuje. W wielu sytuacjach rozkapryszone dziecko nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, że jego zachowanie nie jest właściwe.
Oznacza to, że pierwszą rzeczą, jaką należy zrobić jest zorientowanie się w tym, dlaczego nasze dziecko zachowuje się niewłaściwie. Zazwyczaj możliwe przyczyny sprowadzają się do jednego lub kilku z wymienionych poniżej powodów:
- Nikt nie pokazał mu, jak mogą wykorzystać w pozytywny sposób energię pochodzącą z ich emocji. A dziecko nie jest z reguły w stanie nauczyć się samo. W większości przypadków ten brak umiejętności do wykorzystania tej energii prowadzi do impulsywnego, niekontrolowanego sposobu wyrażania emocji i zachowań, których nie akceptujemy.
- Rodzice też nie wiedzą w wielu przypadkach, jak mogą zarządzać swoimi emocjami. Tak więc przykład, jaki dają swojemu dziecku daleki jest od adekwatności. Stąd też może wynikać to, że rozkapryszone dziecko jest jakie jest – po prostu naśladuje swoich rodziców.
- Dziecko może czuć się, jakby w jakiś sposób zostało źle lub niesprawiedliwie potraktowane. Może to być spowodowane okazywaniem obojętności przez jednego lub obojga rodziców lub też niewłaściwym ich zachowaniem. Na przykład niezasłużoną agresywnością werbalną lub fizyczną. Dzieci w takim przypadku będą się buntować lub okazywać gorycz wobec złego traktowania, zachowując się źle. Mogą także dawać upust swoim emocjom w dowolny sposób, w jaki potrafią.
- Rozkapryszone dziecko może mieć wrażenie nieustannie ciążącej na nim presji. Niektórzy rodzice błędnie uważają, że ich dziecko jest miniaturową wersją osoby dorosłej, więc przeładowują je nadmiernymi wymaganiami lub obowiązkami. Gdy osiągną pewien limit, dziecko zacznie walczyć i działać w sposób, jaki uznaje za skuteczny.
Co zatem można zrobić w takiej sytuacji?
Rodzice nie wiedzą także, jak wykorzystać swój autorytet. Mogą ustanawiać niejednoznaczne, irracjonalne lub trudne do zrozumienia zasady. Mogą też nie przestrzegać tych samych zasad, które nałożyli na swoje dziecko. A czasami boją się także zranić swoje dziecko pochopnymi działaniami. A może z jakiegoś powodu czują się winni i starają się nadrobić to, będąc nadmiernie opiekuńczymi – lub wręcz przeciwnie.
Pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, jest zatem znalezienie źródła problemu. Innymi słowy, spróbuj zastanowić się, który z powyższych punktów odnosi się do Twojego przypadku. Może po prostu czegoś nie dostrzegasz w swoim postępowaniu, czegoś co należałoby zmienić?
Będziesz także musiał zachować całą miłość i cierpliwość, jaką masz dla swojego dziecka. Wynika to z faktu, że na pewno będziesz ich potrzebować, gdy zaczniesz podejmować próby odwrócenia tej niekorzystnej sytuacji. Musisz też być wyjątkowo szczery. Rodzice muszą być gotowi, chętni i zdolni do przyznania się do swoich błędów i do ich poprawiania. Nie możesz tego ciężaru zrzucać na ramiona swoich dzieci: nie doszło do obecnej sytuacji bez obustronnego odgrywania nie tej roli, jaką należałoby.
Trzy złote kroki
Istnieją trzy rzeczy, które nigdy Cię nie zawiodą, jeśli chodzi o cofanie błędnych wyborów dokonanych wcześniej przez rodziców. Pierwszym jest ustalenie niepodlegających negocjacjom reguł, począwszy od praktycznych rzeczy, takich jak harmonogram dnia dziecka.
Druga kwestia to próba stworzenia nieco bardziej swobodnych okresów, w których wzajemna komunikacja z dzieckiem może odbywać się na bliższym, bardziej intymnym poziomie. Na przykład wielu ludzi twierdzi, że granie z dzieckiem w gry ułatwia komunikację i pomaga ogólnie rzecz biorąc dzieciom zrozumieć cel ustanawiania zasad.
I na koniec, nigdy nie popełnisz błędu, jeśli po prostu zaczniesz zwracać uwagę na to, co Twoje, choćby i rozkapryszone dziecko ma Ci do powiedzenia. Słuchając uważnie swojego dziecka i próbując zrozumieć jego świat oraz punkt widzenia, wzmocnisz i wzbogacisz swoją relację z nim. A to przecież jest Twoim celem nadrzędnym, prawda?