Retoryka Arystotelesa: patos, etos i logos

Kiedy przedstawiamy nasze argumenty, czy to ustne, czy pisemne, zawsze staramy się być przekonujący. Opinia publiczna musi zrozumieć nasz punkt widzenia, nawet zanim zaakceptuje nasze argumenty. Na tym polega retoryka, aby inni przyjęli nasz punkt widzenia. Retoryka Arystotelesa była prekursorem w tej dziedzinie.

Kto więc może lepiej wyjaśnić retorykę niż Arystoteles? Studia tego ucznia Platona skupiały się właśnie na retoryce. Retoryka Arystotelesa składa się z trzech kategorii: patosu, etosu i logosu. Przeanalizujmy te pojęcia, aby lepiej poznać filozofię przemawiania starożytnego mistrza.

Retoryka Arystotelesa ma trzy podstawowe filary: patos, etos i logos. Obecnie te trzy kategorie uważa się za różne sposoby przekonania odbiorców do określonego tematu, przekonania lub wniosku. Poniżej zagłębimy się nieco w ten temat.

„Nigdy nie dochodzi się do całkowitej prawdy, ani też nigdy się od niej całkowicie nie oddala.”

-Arystoteles-

Patos a retoryka Arystotelesa

Patos oznacza „cierpienie i doświadczenie”. W retoryce Arystotelesa przenosi się to na zdolność mówcy lub pisarza do wywoływania emocji i uczuć u słuchaczy. Patos kojarzy się z emocjami, wzywa publiczność do współczucia i pobudza wyobraźnię.

W istocie patos służy obudzeniu empatii u publiczności. Kiedy mówca go używa, angażuje swoje wartości, przekonania i zrozumienie jako argumentującego i przekazuje je publiczności poprzez jakąś historię.

Ciekawą rzecz pokazały w tym względzie badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Nijmegen w Norwegii przez lekarzy Fransa Derkse, Jozien Bensing. Dowiedli, że empatia jest kluczem do poprawy nie tylko komunikacji, ale także więzi między ludźmi z emocjonalnego punktu widzenia.

Dobry mówca sięga po patos, gdy argumenty, które należy ujawnić, są kontrowersyjne. Ponieważ takie argumenty często są pozbawione logiki, sukces polega na umiejętności wykazania empatii wobec słuchaczy.

Na przykład w argumentacji za legalnym zakazem aborcji można użyć żywych słów i obrazów opisując dzieci i niewinność nowego życia. W ten sposób smutek i niepokój wywołany u publiczności mogą dać lepszy efekt niż logiczne argumenty.

Etos Arystotelesa

Druga kategoria, etos, oznacza charakter i pochodzi od słowa ethikos, które oznacza moralny i moralną osobowość. Mówcy i pisarze kształtują więc swój etos przez swoją wiarygodność i podobieństwo do publiczności. Mówca musi być godny zaufania i szanowany jako ekspert w danej dziedzinie.

Aby argumenty były skuteczne, nie wystarczy jednak samo logiczne rozumowanie. Treść musi być również wiarygodnie przedstawiona, aby wzbudziła zaufanie.

• Retoryka Arystotelesa uważa etos za szczególnie ważny we wzbudzaniu zainteresowania odbiorców. Kluczowe znaczenie będą tu miały ton i styl przesłania.
• Dodatkowo na siłę etosu wpłynie również reputacja argumentującego, która jest niezależna od przekazu.
• Na przykład zwracanie się do publiczności jak do ludzi równych sobie, a nie jak do biernych postaci, zwiększa prawdopodobieństwo, że odbiorcy będą aktywnie słuchać argumentów.

Logos Arystotelesa

Logos oznacza słowo, mowę lub rację. W perswazji logos to logiczne rozumowanie, które uzasadnia twierdzenia mówiącego. Logos odnosi się do każdej próby odwołania się do intelektu, do logicznych argumentów. W tym kontekście rozumowanie logiczne ma dwie formy: dedukcyjną i indukcyjną.

• Rozumowanie dedukcyjne twierdzi, że „jeśli A jest prawdziwe, i B jest prawdziwe, przecięcie A i B również musi być prawdziwe”.
• Na przykład ⇔ argumentem logos dla twierdzenia „kobiety lubią pomarańcze” byłoby „kobiety lubią owoce” i „pomarańcze są owocami”.
• Rozumowanie indukcyjne również wykorzystuje przesłanki, ale wniosek ma jedynie formę oczekiwania i niekoniecznie musi się okazać prawdziwy ze względu na swój subiektywny charakter. Na przykład ⇔ fraza „Piotr lubi komedie” i „ten film to komedia” może prowadzić do wniosku, że „Piotrowi spodoba się ten film”.

Retoryka Arystotelesa

W retoryce Arystotelesa logos był jego ulubioną techniką argumentacji. Jednak powszechne argumenty stosowane na co dzień w większym stopniu zależą od patosu i etosu. Najczęściej jednak używa wszystkich trzech w połączeniu, aby przemowy były bardziej przekonujące.

Wszystkie trzy stanowią też główny cel strategii w zespołach dyskusyjnych.

Osoby, które je opanują, potrafią przekonać innych do podjęcia określonego działania lub zakupu produktu lub usługi. Mimo to w naszym nowoczesnym świecie to jednak patos wydaje się mieć większy wpływ.

Wydaje się, że dyskursy populistyczne, które mają na celu raczej wywołanie podniecenia niż dostarczenie logicznych argumentów, spotykają się z lepszym przyjęciem.

To samo dzieje się z fałszywymi wiadomościami lub fake news. Niektórym nawet brakuje logiki, ale społeczeństwo je akceptuje ze względu na ich wielką zdolność budzenia empatii.

Świadomość tych trzech strategii retoryki Arystotelesa może pomóc nam lepiej zrozumieć te przesłania, które za wszelką cenę próbują nas przekonać wykorzystując błędy logiczne.