Psychastenia: zmęczenie duszy lub irracjonalne cierpienie

Psychastenia polega na ciągłym zmartwieniu, udręce i obsesji bez formy i przyczyny, co prowadzi do stanów całkowitego wyczerpania. Po raz pierwszy została zidentyfikowana w 1903 roku. Do dziś budzi ogromne zainteresowanie.
Psychastenia: zmęczenie duszy lub irracjonalne cierpienie
Valeria Sabater

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 11 lutego, 2023

Psychastenia jest jednym z najstarszych terminów w świecie psychologii. Powstał on w 1903 roku, aby zdefiniować cierpienie duszy ludzkiej, ból tych, którzy czują się zagubieni i nie ufają sobie. Ta egzystencjalna udręka prowadzi jednostkę do permanentnego niepokoju, obsesyjnych myśli, fobii oraz stanu uporczywego i prawie zawsze irracjonalnego niepokoju.

Dziś pojęcie to rozumiemy inaczej. Psychastenia jest teraz postrzegana jako cecha osobowości, stanowiąca część inwentarza, takiego jak MMPI. To psychiatra Pierre Janet wprowadził ten wymiar na początku XX wieku, aby wyjaśnić jego objawy. Wspomniał o tym w jego niezwykle znamiennym dziele Obsesje i psychastenia.

Osobę psychasteniczną możemy zdefiniować jako kogoś, kto nie jest w stanie wyłączyć szumu w swoim umyśle, zmartwień, które podkopują jej nastrój i tych problemów, których nie wie, jak rozwiązać. To ciągłe rozmyślanie naraża ich na wielkie wyczerpanie i głęboką bezbronność. Ponadto doświadczają ogromnego braku kontroli nad tym, co dzieje się wokół nich.

Specjaliści tacy jak Carl Jung i Karl Jaspers również interesowali się tą cechą osobowości. Obecnie psychastenia jest powiązana z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym.

Smutny mężczyzna cierpiący na psychastenię

Psychastenia

Obecnie psychastenia jest częścią podskali 7 inwentarza osobowości MMPI. Opisuje problematyczny sposób bycia i działania oraz skłonność do zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Jest to cecha charakteryzująca się ciągłymi wątpliwościami, lękami i szczególnym stanem fizycznym charakteryzującym się wielkim wyczerpaniem.

Chociaż w przeszłości termin ten był używany jako kategoria diagnostyczna, obecnie jest postrzegany tylko jako cecha osobowości. Dlatego nie pojawia się w The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V).

Jednak biorąc pod uwagę jego znaczenie w dziedzinie psychologii, warto dowiedzieć się o nim więcej.

Psychastenia była rodzajem nerwicy

Psychiatra Pierre Janet podzielił nerwice na dwa typy: histeryczne i psychasteniczne. Te pierwsze zasadniczo definiowały zaburzenia emocjonalne, którym towarzyszyły napady padaczkowe lub paraliż. Ten drugi rodzaj był jednak bardziej złożony.

Osoby chore wykazywały problem z akceptacją rzeczywistości i życiowych zmian. Pacjenci utknęli w obliczu życiowego cierpienia, nie mogąc iść dalej. W efekcie byli uwięzieni w pułapce zaprzeczenia, obsesji i rozpaczy, charakterystycznej dla tych, którzy nie chcą zaakceptować tego, co ich otacza.

Psychostenik był wysoce drażliwym neurotykiem. Chorzy byli pogrążeni we własnym cierpieniu, ponieważ nie wiedzieli, jak patrzeć w przyszłość. To zaprzeczanie stopniowo doprowadziło ich do rozwoju coraz bardziej patologicznego stanu umysłu.

Charakterystyka psychastenii

Istnieje szeroki zakres objawów psychastenii. Obecnie ta cecha osobowości jest dla nas przydatna. Jak wspomnieliśmy wcześniej, ma tendencję do definiowania pacjenta cierpiącego na zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD). Chorzy demonstrują, co następuje:

  • Czują niepokój i mają obsesyjne myśli.
  • Czują brak kontroli.
  • Boją się, są niepewni i pełni obaw.
  • Doświadczają negatywnych myśli i wyraźnej beznadziejności.
  • Trudno im podejmować decyzje.
  • Ich lęki i fobie są irracjonalne.
  • Trudno im regulować emocje.
  • Mają skłonność do samokrytyki.
  • W obliczu świata czują się dziwnie. Nie rozumieją go ani nie czują się jego częścią . Prowadzi to do zahamowania intelektualnego i społecznego.
  • Nie są w stanie zaakceptować zmian i są nieelastyczni psychicznie.
  • Czują, że wszystko jest dla nich wysiłkiem. Oznacza to, że mają tendencję do chodzenia w kółko, pogrążając ich w stanach wielkiego fizycznego wyczerpania.
  • Cierpią na bezsenność.
  • Doświadczają tików nerwowych i chorób psychosomatycznych.
Człowiek cierpiący na psychastenię

Zmęczenie duszy

Na początku XX wieku psychastenię nazywano zmęczeniem duszy. Chociaż ten opis jest raczej poetycki, cierpiący naprawdę zostaje uwięziony w egzystencjalnym kącie, nie wiedząc, dokąd się udać. Od tego momentu świat wydaje mu się dziwny i pozbawiony sensu. Wycofuje się do własnego wnętrza, wymykając się wszystkim wokół, aby się schronić.

Jeśli chorzy uciekają, wzmacniają swój strach. Wtedy pojawia się niepewność, irracjonalne myślenie, obsesja, a nawet panika. Ten lęk bez konkretnego źródła często wynika z ich żywotnej dezorientacji związanej z niemożnością znalezienia swojego miejsca w świecie. Ich dusze nie znajdują niczego, do czego mogłyby się przyczepić. W środku tego cyklu samotności i strachu pojawia się skrajne wyczerpanie.

Jednak dzisiaj tego typu definicja już nie obowiązuje. Termin psychastenia jest jednak nadal używany do opisania manifestacji zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Badania przeprowadzone przez Oddział Psychiatryczny Szpitala Hôtel-Dieu (Paryż) wykazały, że leczenie antydepresantami, takimi jak tianeptyna, jest wysoce skuteczne.

Czasy się zmieniają, ale realia kliniczne przeważają. Dopiero dziś sposoby leczenia gwarantują lepszą jakość życia choremu.


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.


  • Coriat, Isador H. (1911). “Psychasthenia.”. Abnormal psychology. pp. 273–297. doi:10.1037/13768-01
  • Grivois H, Deniker P, Ganry H. Efficacité de la tianeptine dans le traitement de la psychasthénie. Etude versus placebo [Efficacy of tianeptine in the treatment of psychasthenia. A study versus placebo]. Encephale. 1992 Sep-Oct;18(5):591-9. French. PMID: 1340807.
  • Walsh, James J. (1912). “Mental incapacity (psychasthenia).”. Psychotherapy: Including the History of the Use of Mental Influence, Directly and Indirectly in Healing and the Principles for the Application of Energies Derived from the Mind to the Treatment of Disease. pp. 597–603. doi:10.1037/10544-09

Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.