Osobowość zależna: co to jest i kogo dotyka?

Niemożność bycia samemu, dusząca zależność od innych, brak poczucia bezpieczeństwa, brak osobistej odpowiedzialności i obsesyjny lęk przed samotnością… To są wyczerpujące objawy zaburzenia osobowości zależnej (w skrócie osobowość zależna), które choć bardzo powszechne jest słabo znane i źle leczone.

Aby nieco przybliżyć, czym jest osobowość zależna, zaczniemy od prostego przykładu.

George ma 42 lata i dziś ma rozmowę w sprawie pracy. Kiedy dziś rano kończy się ubierać, jego żona sugeruje, żeby nałożyć inny krawat: ten, który ma na sobie jest zbyt ciemny, zbyt poważny. Uwaga żony wprawia George’a w zakłopotanie, ale on sam nic nie mówi. Wkrótce zaczyna się zastanawiać, czy koszula i spodnie, które wybrał są odpowiednie, czy buty są w porządku…

Oszołomienie i wyczerpanie

Ogarnięty wątpliwościami i obawami George nabiera przekonania, że nie dostanie tej pracy. George niemal nie zdaje sobie sprawy z tego, że jego negatywne podejście przybiera na sile i doprowadza do obsesji. Zaczyna myśleć, że jeśli nie dostanie tej pracy, jego żona najprawdopodobniej w końcu go zostawi.

Jednak Eva, jego żona, już wie, co George za chwile przeżyje w swoim umyśle, więc mówi mu, że nic takiego się nie wydarzy. Zapewnia George’a, że go wspiera, że mu ufa i że nie ma powodu, aby wpadać w te irracjonalne lęki.

Wygląda na to, że udało jej się rozweselić męża. Ale Eva zaczyna oddychać głęboko, czując kolejny przypływ rozpaczy. Wie, że będzie musiała go pocieszać i dawać mu wsparcie przez cały dzień… a może przez cały tydzień.

Wie, że George może nie czuć się wystarczająco silny, aby wybrać się na rozmowę kwalifikacyjną. Rozumie również, że zachowanie jej męża jest powodem, dla którego czasem bardzo trudno jej z nim żyć i czuje się coraz bardziej wyczerpana. Myśli, że to tylko jego osobowość i że nigdy się nie zmieni.

Jednak właśnie tutaj leży przyczyna problemu: przekonanie, że ten typ zachowania jest normalny i że nic na to nie można poradzić. Po prostu łączymy to z pewnym typem osobowości i pozwalamy, aby osobowość zależna przejęła kontrolę nad zachowaniem tej osoby. Godzimy się na to, nie zdając sobie sprawy z tego, że to przez co przechodzą jest zaburzeniem, chorobą. Rodzajem zachowania, które zatruwa tę osobę i jej środowisko.

Osobowość zależna lub kruche ego

Spośród 10 rodzajów zaburzeń osobowości zawartych w DSM-5 (Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych) najczęstszym zaburzeniem jest osobowość zależna. Zaburzenie to charakteryzuje się wyraźnym brakiem pewności siebie i ciągłą potrzebą otrzymywania zapewnień, poczucia bezpieczeństwa i wsparcia.

Osobowość zależna może zostać wykrywa w okresie dojrzewania, ale jej objawy są znacznie bardziej skrajne i oczywiste, gdy osoba osiąga 40 rok życia.

Z drugiej strony, jak zauważyliśmy na początku, osobowość zależna jest zaburzeniem, które na ogół jest niezauważane przez chorego. Chory nie interpretuje swojego cierpienia jako chorobę. Prosi o pomoc dopiero, gdy dociera na skraj swojej wytrzymałości i stwierdza, że nie jest w stanie kontrolować tego, co się dzieje.

Osobowość zależna – cechy charakterystyczne

• Niemożność bycia samemu
• Unikanie obowiązków
• Ekstremalna pasywność
• Trudności w przyjmowaniu lub stawianiu czoła krytyce
• Niezdolność do radzenia sobie z rozpadem związku
• Obsesyjny lęk przed samotnością
• Ekstremalna bierność w relacjach międzyludzkich
• Brak inicjatywy – niezdolność do podejmowania decyzji bez wsparcia lub porady innych

Kogo dotyka osobowość zależna? Jakie są jej przyczyny i diagnozowanie?

Obecnie przyczyny zaburzenia osobowości zależnej nie są znane. Wiadomo, że osobowość zależna objawia się w wieku dorosłym i że niektórzy pacjenci doświadczają zaburzenia lękowego związanego z fizycznym oddaleniem od ich rodziców w dzieciństwie lub okresie dojrzewania. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze tak jest.

Warto także zauważyć, że szacowana częstość występowania tej choroby w populacji ogólnej wynosi dwa procent (chociaż wiadomo, że wiele przypadków nigdy nie zostało zdiagnozowanych). Ponadto częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

Jeśli chodzi o sposób diagnozy, ważne jest, aby podkreślić tutaj pracę lekarzy. Są prawie zawsze pierwszym kontaktem, pierwszym krokiem do diagnozy, i powinni skierować tych pacjentów do odpowiednich specjalistów.

Przede wszystkim wykonuje się badanie krwi, aby wykluczyć jakąkolwiek możliwość zaburzenia równowagi hormonalnej. Następnie przeanalizowane zostaną objawy i dotychczas przebyte choroby pacjenta.

Osobowość zależna – czy można ją wyleczyć?

Bez względu na rodzaj zaburzenia jedna zasada pozostaje niezmienna – każdy pacjent jest wyjątkowy. Czasami może występować więcej komplikacji, takich jak depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości itp., które dodatkowo utrudniają leczenie.

Należy jednak pamiętać, że połączenie psychoterapii z leczeniem jest w większości przypadków bardzo skuteczne. Terapia poznawczo-behawioralna, która skupia się, na przykład na schematach myślenia, przekonaniach lub niezdolności do podejmowania decyzji jest najbardziej efektywna. Trzeba jednak uzbroić się w cierpliwość, ponieważ są to długoterminowe terapie, które często są ostrożnie uzupełnione o leki przeciwdepresyjne lub uspokajające, a postępy są regularnie oceniane.

Na koniec przypomnimy jeszcze o znaczeniu wsparcia rodziny i przyjaciół pacjenta. Ten bliski kontakt jest trzecim filarem leczenia, w którym cierpiący musi łączyć ciągły wysiłek, zaangażowanie i silną wolę poprawy i walki o poprawienie jakości życia.

Zdjęcie dzięki uprzejmości MEGHAN HOWLAND