Nieświadome decyzje: czy odpowiada za nie mózg gadzi?
W latach 60. XX wieku trójjedyny model mózgu ukształtował popularną opinię na temat funkcjonowania mózgu i tego, skąd biorą się nasze nieświadome decyzje.
Jednak rzeczywistość jest trochę inna. Mózg jest najbardziej złożonym narządem u kręgowców. Zawiera od 15 do 33 miliardów połączonych neuronów. Mieści w sobie nasze indywidualne sumienie i odpowiada za nasze nieświadome decyzje. Ale, co najważniejsze, wywiera scentralizowaną kontrolę nad resztą naszego ciała.
Trójjedyny mózg a nieświadome decyzje
Ale w jaki sposób mózg ewoluował na przestrzeni wieków? Do jakich części mózgu możemy przypisać określone funkcje? W latach 60. amerykański fizyk i neurolog Paul D. MacLean próbował odpowiedzieć na te pytania, opracowując trójjedyny model mózgu. Model ten opiera się na założeniu, że ludzki mózg można podzielić na trzy mózgi, które pojawiły się w różnych momentach ewolucyjnych:
- Mózg gadzi (lub Zespół-R): Jest to najbardziej instynktowna część mózgu, która wytwarza wiele naszych nieświadomych decyzji. Stara się zaspokoić nasze najbardziej podstawowe potrzeby: reprodukcję, dominację, samoobronę, strach, głód, ucieczkę itp. Mózg gadzi odpowiada również za nasze automatyczne procesy, takie jak oddychanie i tętno. Znajduje się w pniu mózgu w międzymózgowiu i zwojach podstawy.
- Mózg ssaczy (lub układ limbiczny): Jest to część mózgu odpowiedzialna za przechowywanie uczuć i przeżywanie emocji. Według MacLeana widać to zarówno u ssaków, jak i ptaków. Dla układu limbicznego istnieje tylko podział na to, co „przyjemne” i „nieprzyjemne”.
Może zainteresuje Cię również: Układ limbiczny: co to jest i jak działa?
- Mózg racjonalny (lub kora nowa): Jest to logiczna, racjonalna i twórcza część naszego mózgu, typowa dla ssaków i rozwinięta szczególnie u człowieka.
Ten model już przed wiekami został odrzucony przez świat nauki. Wydaje się jednak, że pozostał w umysłach opinii publicznej. W ten sposób zrodziło się wiele nieporozumień.
Mózg gadzi a nasze nieświadome decyzje
Mózg nie ewoluował przez samo dodanie „warstw”, które odzwierciedlają postępującą i jednokierunkową poprawę. Model MacLeana sprawia, że wydaje się to prawdopodobne. Wręcz przeciwnie, wszystkie obwody centralne w mózgu zostały z czasem zreorganizowane, co spowodowało, że niektóre z nich rozwinęły się i ewoluowały.
Ponadto etapy ewolucyjne nie pokrywają się z etapami przedstawionymi przez MacLeana. Ryby i płazy mają również struktury podobne do „mózgu gadów”. Same jaszczurki mają układ limbiczny i uproszczone odpowiedniki, typowej dla człowieka, kory nowej.
Mózg gadzi nie jest odpowiedzialny za nasze nieświadome decyzje…
Badając zachowanie konsumentów i neuromarketing online, często możemy natknąć się na odniesienia do teorii MacLeana. Tematy te wskazują również na znaczenie gadziego mózgu w procesie podejmowania decyzji o zakupie przez konsumenta, ponieważ jego funkcja opiera się na aktywacji reakcji emocjonalnych (tj. nieświadomych decyzji) na bodźce zmysłowe (tj. pejzaż morski, kolor krwi lub zapach kawy).
Jednak nie wszystkie nasze nieświadome decyzje można w ten sposób przypisać instynktowi „gadziego mózgu”. Decyzje te dotyczą także struktur w układzie limbicznym (takich jak ciało migdałowate).
Może zainteresuje Cię także: Ciało migdałowate – co dzieje się, gdy przejmuje kontrolę
Ponadto cała kora nowa silnie wpływa na decyzje instynktowne i emocjonalne u ludzi. Obecne badania wykazały, że większość decyzji podejmowana jest przez wysoce rozproszoną sieć obszarów mózgu.
Badania przeprowadzone dziesięć lat temu przez neurologa Johna-Dylana Haynesa ujawniły, że większość aktywności mózgu zajmuje do 10 sekund, zanim zdamy sobie sprawę z naszych decyzji. Zabawne jest to, że większość tej aktywności przypada na „racjonalny mózg”, szczególnie na korę przedczołową i ciemieniową.
… ani za te związane z konsumpcją
Jako zwierzęta społeczne, zawdzięczamy ogromną część naszego ewolucyjnego sukcesu temu, że nasza kora rozwinęła się na tyle, by pozwolić nam odnosić się do innych poprzez uczucia przynależności. W związku z tym często spotykamy się z imitacją nieświadomego zachowania. Pamiętajmy, że pierwszym wymogiem empatii jest umiejętność postawienia się na miejscu innej osoby.
Kiedy decydujemy się na zakup kawy określonej marki, czy robimy to, ponieważ jesteśmy spragnieni? Czy kupujemy ubrania z wybranego sklepu, aby zaspokoić naszą potrzebę ochrony przed żywiołami natury? Czy może jest to bardziej złożony impuls przynależności do „fajnej” marki lub społeczności?