Paul Ekman uważany jest przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA) za jednego z najbardziej prestiżowych i wpływowych psychologów XXI wieku. Jest liderem w dziedzinie wykrywania kłamstw oraz relacji między emocjami a mimiką. Ponadto, wspólnie z innymi psychologami odkrył mikroekspresje. W tym artykule wyjaśnimy, czym one są, jak wyglądają i dlaczego są ważne!
Ekman mówi, że mikroekspresje są używane podczas rozmowy. Te mogą być i zazwyczaj są całkowicie niezauważone przez potencjalnego odbiorcę. Są to bardzo krótko trwające ruchy twarzy, niekontrolowane przez daną osobę. Reprezentują różne emocje, które omówimy poniżej.
Od faktów do teorii
Paul Ekman jest jednym z niewielu, którzy najlepiej wiedzą, jak na naszych twarzach malują się prawdziwe emocje.
Po latach publikowania informacji o emocjonalnych cechach, otrzymał fundusze na projekt, który stał się punktem zwrotnym w jego karierze. To poparcie pomogło mu studiować prawidłowo i dogłębnie pochodzenie emocji w ponad dwudziestu kulturach.
Jego wyniki pozwoliły mu ustalić jego najbardziej znane uogólnienie: emocje nie są kulturowe, lecz biologiczne. Dlatego są one uniwersalne i są wynikiem ekspresji genetycznej.
Dzięki tym genom pewne grupy mięśni twarzy kurczą się jednocześnie. Podążają one za określonym wzorcem w zależności od stanu emocjonalnego, w jakim znajduje się dana osoba. Oczywiste jest, że jeśli jesteś szczęśliwy, wykonasz kompletnie inne ruchy, niż gdy przezwyciężasz strach. Ten pomysł zrodził z kolei dwie inne idee. Warto się im przyjrzeć.
Mikroekspresje: uniwersalne i związane z emocjami
Po pierwsze, mikroekspresja przebiega podobnie u wszystkich ludzi. Oznacza to, że wszyscy ludzie, niezależnie od kultury, rozwoju, sposobu w jaki zostali wychowani lub jak spędzili dzieciństwo, na przykład otwierają usta, by wyrazić zaskoczenie. Niezależnie od kraju pochodzenia – stąd możliwość przeprowadzenia badań.
Po drugie, istnieje grupa uniwersalnych emocji, które są ściśle związane z takimi małymi gestami. Mały uśmiech, szybkie uniesienie brwi, nagły skurcz nosa… Podobnie ruchy podbródka. Wszystko to jest niewielkimi różnicami w mięśniach twarzy. Są praktycznie niedostrzegalne i mimowolne a w większości przypadków są odbiciem naszych emocji. Dlatego właśnie ich wykrywanie wymaga wiedzy.
Dlatego też główną ideą Ekmana jest to, że ponieważ istnieją dobrze zdefiniowane emocje i określony sposób ich wyrażania, jest to całkowicie prawdopodobne, że inni ludzie mogą je rozpoznać, zrozumieć, a nawet użyć do pewnych celów.
Mikroekspresje reprezentujące emocje
Potrzebujemy emocji, aby podejmować decyzje, komunikować się, rozumieć innych i zapewniać transmisję naszych genów. Mając to na uwadze, Ekman zidentyfikował do 10 000 różnych ekspresji twarzy. W 1978 roku, wspólnie z Wallace’em Friesenem, zaklasyfikował je w swoim Systemie Kodowania Ruchów Twarzy (FACS), opartym na anatomii mięśni twarzy.
Czy możesz powiedzieć, jaką emocję odczuwa ktoś, kto zmarszczy nos? Czy możesz powiedzieć, że ktoś się boi jedynie poprzez patrzenie im w oczy? Spójrzmy na mikroekspresje odpowiadające tym 6 uniwersalnym emocjom:
- Szczęście: Podniesienie policzków i kącików ust. Zmarszczki na skórze pod dolną powieką. Zmarszczki między nosem i górną wargą oraz w zewnętrznej części oczu.
- Wstręt: Podniesiona górna warga. Generalna asymetryczność. Zmarszczki na nosie i obszarach w pobliżu górnej wargi. Zmarszczki na czole. Podniesienie policzków, które zmarszczą dolne powieki.
- Gniew: Brwi położone nisko, skurczone i pod kątem. Napięta powieka dolna. Wargi napięły się lub otworzyły, tak, jakbyśmy krzyczeli. Znaczące spojrzenie.
- Strach: Podniesione i skurczone brwi. Podniesione powieki górne i dolne. Napięte wargi. Czasami usta są otwarte.
- Zaskoczenie: Uniesione brwi w kolistym ułożeniu. Rozciągnięta skóra pod brwiami. Otwarte powieki (górne podniesione i dolne opadające). Obniżona szczęka.
- Smutek: Zewnętrzna strona oczu skierowana jest w dół. Skóra brwi w kształcie trójkąta. Kąciki ust ułożone w dół, usta mogą również drgać.
Naucz się wykrywać kłamstwa wciągu 32 godzin
Paul Ekman mówi, że najczęstszym powodem, dla którego ludzie kłamią, jest unikanie kary za złamanie reguły. Uważa, że biorąc pod uwagę troskę o szczerość, mikroekspresja może pomóc nam wykryć kłamstwa, które inni próbują nam wmówić.
Te mikro-ruchy trwają 1/25 sekundy. Jeśli ludzkie oko nie jest wyszkolone, ekspresja jest niedostrzegalna. Aby to zademonstrować, psycholog zdecydował się przetestować około 15 000 osób. Wykazał, że 99% uczestników nie było w stanie ich dostrzec.
Stamtąd zaczął podkreślać potencjalne konsekwencje możliwości odczytania tych mikroekspresji. Dlatego zaczął prowadzić warsztaty na temat tego, jak złapać kłamców i odkryć mikroekspresje, które nam dają. Najbardziej zaskakujące jest to, że zapewnia on możliwość nauczenia się wykrywania kłamstw zaledwie w ciągu 32 godzin! Co więcej, to działa!
Kluczem jest zidentyfikowanie odchyleń/dysonansów w normalnym zachowaniu osoby. Na przykład, jeśli ktoś coś potwierdza, a jednocześnie lekko podnosi ramiona, prawdopodobnie kłamie. To samo dotyczy drapania nosa lub przesuwania głowy na bok.
Nic nie jest jednak w 100% niezawodne. Zawsze istnieje jakiś margines błędu. Jak zauważa Roberto Espinosa, wiarygodność zależy bardziej od osoby, która analizuje, niż od osoby, która gestykuluje: “mówi się, że nie ma złych kłamców, są tylko dobrzy eksperci”.
W jaki sposób mikroekspresje są automatyczne
Jeśli chodzi o wykrywanie mikroekspresji, pomaga to, że są one automatyczne. W rezultacie oznacza to, że nie można ich całkowicie ukryć ani zamaskować. Podczas gdy możesz próbować ukryć je przez jakiś czas, jest praktycznie niemożliwe maskowanie ich przez cały czas. Nawet najbardziej podstępni i nałogowi kłamcy nie są w stanie kontrolować swojej nieświadomości w nieskończoność. Wcześniej czy później ujawnią się wytrenowanemu oku.
I choć trening jest niezbędny do odszyfrowania mikroekspresji, czasami nie jest to takie proste. W praktyce wykrywanie ich wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na daną osobę. Musisz praktycznie utkwić w nich swoje spojrzenie, obserwując je z daleka… A może być to bardzo niewygodne dla osoby która jest oceniana.
Ponadto, czasami wpływa na nas także “hałas informacyjny”. To maskuje nasze gesty. Dlatego czasami konieczne jest wykorzystanie wyspecjalizowanego zespołu do rejestrowania obserwacji.
Większość kłamstw odnosi sukces, ponieważ nikt nie stara się odkryć prawdy.
Trening pomaga nam rozwijać inne umiejętności
Według Paula Ekmana szkolenie w zakresie wykrywania mikroekspresji może pomóc nam rozwinąć pewne umiejętności społeczne i emocjonalne. Umiejętności te obejmują inteligencję emocjonalną i empatię, a także lepsze zarządzanie emocjami.
Ukrywanie emocji… to także kłamanie.
Umiejętność szybkiego zidentyfikowania tych małych ekspresji pozwala nam rozpoznać pewne zachowania i docenić uczucia innych. Co więcej, pomaga nam również być bardziej świadomym i wyrażać własne emocje dokładniej, zwiększając szanse, że inni nas zrozumieją. Dlatego właśnie warto poświęcić temu uwagę.