„Najważniejszym zadaniem edukacji jest podtrzymanie chęci do życia i jednoczesne pozostawienie swobody w jego kształtowaniu” – powiedziała Maria Montessori ponad sto lat temu. Dziś zaproponowana przez nią metoda nauczania i jej fundamentalne założenia są potwierdzone przez badania neuronaukowe.
Co więcej, po latach eksperymentów Steve Hughes, neuropsycholog, pediatra i ojciec, z całym przekonaniem stwierdził, że metoda Montessori wzmacnia niektóre funkcje mózgu, które odpowiadają za rozwój umiejętności poznawczych. Nawet nazwał tę metodę jako „oryginalny system uczenia się bazujący na mózgu”.
Rozwój neurologiczny jest wzmacniany dzięki procesowi uczenia się metodą Montessori. To twierdzenie potwierdzają nie tylko setki przypadków pomyślnego rozwoju od momentu wprowadzenia tej metody, ale także różne odkrycia, których dokonała współczesna neuronauka. Przyjrzyjmy się 5 z nich:
Ilustracja autorstwa Karin Taylor
1. Dłonie to narzędzie ludzkiej inteligencji
„Człowiek poznaje swoje otoczenie poprzez dłonie. Są one narzędziami jego inteligencji. Jego dłonie są kreatywne, mogą produkować rzeczy. Narządy zmysłów i koordynacja rozwijają się poprzez zajęcia manualne”– powiedziała Maria Montessori.
Dzisiaj wiemy, że zasoby, których mózg używa do przetworzenia bodźców sensorycznych odbieranych poprzez dłonie są o wiele lepsze od tych pochodzących z innych części ciała.
Z tego powodu można powiedzieć, że doświadczanie świata poprzez dłonie jest równoznaczne z przechodzeniem przez duże drzwi naszego mózgu i jako takie muszą odegrać kluczową rolę w nauce.
Istnieje pojęcie nazywane „homunkulus ruchowy i homunkulus czuciowy”. Termin ten określa zniekształcony model człowieka obrazujący reprezentacją czuciową w korze mózgowej oraz reprezentację ruchową.
W obu obszarach dłonie są o wiele większe od pozostałych części ciała, co oddaje ich duże znaczenie względem pozostałych obszarów.
2. Naturalne eksperymenty wzmacniają umiejętności i możliwości dziecka
„Edukacja jest naturalnym procesem dla dziecka i nie odbywa się przez słuchanie słów, ale przez doświadczenia w środowisku” – twierdziła Maria Montessori.
Zachęcanie do swobodnego i naturalnego eksperymentowania oznacza przekonywanie dzieci i niemowląt do poruszania się i komunikacji z ich środowiskiem.
Dzieci uczące się według metody Montessori spędzają więcej czasu w ruchu niż w tradycyjnych szkołach. Chodzi o aktywny związek z ośrodkiem, który odpowiada za lepsze opanowanie umiejętności motorycznych, sensorycznych, emocjonalnych i poznawczych.
Tak więc korzyść z promowania aktywnej postawy w odniesieniu do środowiska naturalnego sprawia, że dzieci i niemowlęta posiadają większe kompetencje w kwestii rozpoznawania intencji innych osób.
To odkrycie jest poparte różnymi badaniami dotyczącymi korzyści związanych z zabawami przy użyciu rękawiczek na rzep, w których chodzi o dążenie do wykonania zamierzonej akcji.
Krótko mówiąc, zachęcanie dzieci do zrobienia czegoś pomaga im uczyć się szybciej niż za pomocą zwykłej obserwacji. Potwierdza to tekst opublikowany w 1981 roku..
3. Funkcje wykonawcze i Montessori
Funkcjami wykonawczymi określa się umiejętności poznawcze, które umożliwiają mentalną manipulację ideami. Te umiejętności umysłowe wspomagają sumienne, aktywne, dobrowolne i efektywne rozwiązywanie problemów życia codziennego.
Uczenie się elastyczności i akceptowania zmian w otoczeniu, koncentracji na wykonaniu zadania, kontynuowania dążenia do celu, przeciwstawiania się impulsom i zdobywania niezbędnych informacji to podstawy prawidłowego rozwoju.
Określenie „funkcje wykonawcze” klasyfikuje te umiejętności do trzech kategorii: zahamowanie, pamięć robocza i elastyczność poznawcza. Jeśli te funkcje nie są wystarczająco rozwinięte, może nawet zostać postawiona fałszywa diagnoza zaburzeń, takich jak ADHD i innych trudności z nauką.
Dzięki metodzie nauczania Montessori, opracowanej, kiedy ta wiedza nie była jeszcze znana, możliwe jest wsparcie rozwoju funkcji wykonawczych poprzez różne zadania, np. oczekiwanie, szukanie materiału w labiryncie stworzonym przez partnerów wykonujących inne ćwiczenia itd.
Badania dowiodły, że dzieci, które uczęszczały do przedszkoli Montessori wykazują lepsze umiejętności związane ze wspomnianą rodziną procesów myślowych.
4. Fazy wrażliwe lub korzystanie z możliwości w dzieciństwie
Maria Montessori zauważyła, że w dzieciństwie występują okresy wrażliwe na naukę. W tych momentach znaczących dla ewolucji leży wielki potencjał neuro-emocjonalny, kiedy to edukacja jest niezbędna.
Mówiąc dokładniej, istotne jest, aby dzieci mogły poznawać świat w jak najbardziej autonomiczny sposób w okresie do 11 roku życia.
W ten sposób można długo rozmawiać o stworzeniu mikrokosmosów lub mikroświatów Montessori. Jest to stworzenie czysto dziecinnego środowiska: mebli dla dzieci, małych zabawek, które sprzyjają eksploracji i elastyczności poznawczej itp. Według neuronauki są to etapy, w których mózg potrzebuje pewnej dawki stymulacji w celu rozwoju.
5. Neurony lustrzane jako podstawa do nauki
Aby dzieci mogły lepiej i efektywniej poznawać świat, metodę nauczania Montessori wprowadza się już od ich najmłodszych lat. W przyswajaniu informacji o środowisku poprzez zmysły pomagają wówczas neurony lustrzane, które znajdują się płacie czołowym.
Zostało to odkryte przez Marię Montessori w wyniku obserwacji, a później potwierdzone odkryciem wspomnianych neuronów, specjalizujących się w naśladownictwie.
Jak widać, metoda Montessori opiera się na faktach dowiedzionych przez badania naukowe. Należy ją kontynuować w jak najszerszym stopniu, ponieważ gwarantuje stworzenie wszechświata opartego na uczuciu i poszanowaniu indywidualnych cech każdego dziecka i środowiska.