Kompleks Edypa – czy wiesz dokładnie, na czym polega?

Kompleks Edypa uważany jest za kamień węgielny psychoanalizy Freuda. Jest to jedna z podstawowych koncepcji teorii psychoanalitycznej, która służy zarówno wyjaśnieniu formowania się struktury osobowości, jak i zrozumieniu zaburzeń.

Jeśli chodzi o teorię, kompleks Edypa stanowi centralną oś teorii popędu i metapsychologii Freuda. Na jego podstawie wyjaśnia się bowiem funkcjonowanie psychiczne i kształtowanie się osobowości. W czasach Freuda, teoria kompleksu Edypa stała się kamieniem milowym i rewolucją.

To nowe podejście oparło się na zasadzie psychicznej przyczynowości, opartej na nieświadomości, w celu wyjaśnienia formowania się osobowości.

Znaczenie kompleksu Edypa dla psychologii klinicznej polega na jego przyczynowości. To znaczy, że w zależności od jego rozwoju i ustąpienia rozwinie się określona struktura osobowości. Wraz z nią pojawią się natomiast objawy w różnych modalnościach strukturalnych (psychoza, nerwica, perwersja.

Co to jest kompleks Edypa?

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że użycie tego technicznego terminu “kompleks” w psychoanalizie odnosi się do konfliktu. Tak więc jego znaczenie różni się radykalnie od użycia podanego w psychologii lub popularnym slangu.

W tamtych kontekstach “kompleks” odnosi się do „bycia zakompleksionym” lub „posiadania kompleksów”.

Tymczasem kompleks Edypa odnosi się do konfliktu opartego na zorganizowanym zestawie przyjaznych i wrogich pragnień, których dziecko doświadcza wobec swoich rodziców.

Freud definiuje to jako nieświadome pragnienie utrzymania kazirodczego związku seksualnego z rodzicem płci przeciwnej – matką. Jednocześnie towarzyszy mu chęć wyeliminowania rodzica tej samej płci poprzez ojcobójstwo.

„Po raz pierwszy dziecko musi zamienić przyjemność na godność społeczną”.

-Zygmunt Freud-

Psycholog Natalie Kennedy zapewnia, że ​​„dziecko czuje, że istnieje rodzaj konkurencji. I przez te lata będzie doświadczać intensywnego uczucia odrzucenia, zazdrości, porażki, niższości i bólu za każdym razem, gdy jego rodzice są razem i zauważa, że dobrze się dogadują”.

Kennedy twierdzi, że ​​z powodu tego poczucia współzawodnictwa ważne jest, aby dziecko dostrzegało, że ojciec, matka i ono samo pracują jako zespół.

Formalnie Freud nadaje złożony status kompleksowi Edypa w swojej pracy „Pięć wykładów o psychoanalizie” (1910). Mówimy formalnie, ponieważ powszechnie wiadomo, że używał tego terminu od 1897 roku, nawiązując do arcydzieła Sofoklesa o nazwie „Edyp Król”.

Freud wykorzystuje grecką tragedię króla Edypa, aby wyjaśnić uniwersalność ambiwalencji, jaką dziecko odczuwa wobec swoich rodziców, a także rozwój elementów hetero i homoseksualnych.

Kwestia, która ponownie pojawia się w okresie dojrzewania, kiedy następuje przemiana seksualności i odcięcie władzy rodzicielskiej.

Jakie znaczenie ma kompleks Edypa?

W swojej pracy „Trzy eseje o teorii seksualności” (1905) Freud zapewnia, że ​​u dzieci powraca kazirodcza fantazja o wykluczeniu i zastąpieniu rywalizującego rodzica. Chodziłoby więc o eliminację ojca dla chłopca i matki dla dziewczynki. Fantazja, która wywoływałaby poczucie winy i strach przed karą.

Mechanizmy obronne byłyby natomiast „naturalną” odpowiedzią na tę dynamikę, dając rozwiązanie tych pragnień. Wchodzące w grę mechanizmy obronne będą różne w zależności od typu wyłaniającej się osobowości.

W przypadku nerwicy kompleks Edypa miałaby rozwiązać represja. Natomiast w przypadku psychozy rozwiązanie kompleksu polegałoby na wykluczeniu (forkluzji), a w perwersji na zaprzeczeniu (renegacji).

„Nerwica to niezdolność do tolerowania dwuznaczności”.

-Zygmunt Freud-

Mechanizmy obronne, którymi posługuje się każda osoba w rozwiązywaniu kompleksu Edypa, będą determinować strukturę jej osobowości. A zatem będą także warunkować sposób, w jaki stawia czoła światowi zewnętrznemu, a także wewnętrznemu, i jak go postrzega. Jaques Lacan, francuski psychoanalityk bardzo przywiązany do nurtu Freuda, najlepiej wyjaśnia rolę, jaką wykluczenie i zaprzeczenie odgrywają jako mechanizmy obronne.

Spróbujmy teraz zagłębić się nieco w rolę kompleksu Edypa w odniesieniu do ambiwalentnych uczuć, jakie mogą istnieć w stosunku do rodziców. Pewna funkcja tego kompleksu z pewnością wyróżnia się spośród wszystkich innych.

Pozwala też na wprowadzenie dziecka w dziedzinę normy (prawa) i kultury. Freud nawiązuje do tego w swojej pracy „Totem i Tabu” z 1913 roku, kiedy pisze o pewnej prymitywnej hordzie.

Związek między totemem i tabu a kompleksem Edypa

W dziele “Totem i Tabu” żal i poczucie winy, które powstały w hordzie po zabiciu totemu, doprowadziły do ​​ustanowienia nowego porządku społecznego opartego na egzogamii. To znaczy na zakazie – lub tabu – posiadania kobiet z tego samego klanu. Jednocześnie powstał totemizm – tabuizacja, czyli zakaz zabijania totemu – figury symbolicznie zastępującej ojca.

Zakazy dotyczące totemizmu (kazirodztwo i zabijanie totemu) reprezentują dwa główne nieświadome pragnienia konfliktu edypalnego. Freud konkluduje w tej pracy, że kompleks Edypa jest centralnym warunkiem totemizmu. Uznaje go więc za uniwersalny i stanowiący podstawę dla kultury w każdym społeczeństwie ludzkim.

Freud łączy kompleks Edypa z kompleksem kastracyjnym, który jest reakcją na zastraszanie seksualne lub ograniczenie praktyki seksualnej we wczesnym dzieciństwie. Kompleks kastracyjny będzie konsekwencją ustalenia normy, zakazu wprowadzonego przez postać ojca.

Groźba kastracji (u chłopca) lub idea kastracji (u dziewczynki) spowoduje powstanie mechanizmu wyparcia pierwszej seksualności. Później, w okresie dojrzewania, doprowadzi do egzogamicznego wyboru lub obiektu uczuć.

Zatem po wprowadzeniu represji (mechanizmu obronnego) u neurotyków pojawi się bardzo ważna instancja psychiczna: superego. Ta instancja stworzy psychiczny porządek i zrobi to poprzez wprowadzenie normy społecznej.

Norma, która jest również przypisywana postaci ojca. Ta introjekcja prawa pozwoli dziecku zacząć porządkować swój wewnętrzny świat z uwzględnieniem zewnętrznych pragnień i wymagań.

Funkcje kompleksu Edypa

Kompleks Edypa stał się fundamentalnym filarem teorii psychoanalitycznej. Freud przypisał mu różne funkcje:

• Znalezienie obiektu miłości wynikające z rozwiązania ambiwalentnych uczuć wobec rodziców.
• Akceptacja prawa zakazu kazirodztwa.
• Świadomość narządów płciowych, już u osoby w pełni ukonstytuowanej: z własnymi atrybutami i cechami osobowości.
• Konstytucja różnych instancji psychicznych, zwłaszcza superego jako produktu asymilacji ojcowskiej władzy.
• Identyfikacja z ideałem.
• Akceptacja własnej płci.

Po tym, co powiedzieliśmy, można zauważyć, że dla Freuda kompleks Edypa jest ujęty w trójkątnej relacji, którą tworzą matka, ojciec i dziecko. Natomiast rozwiązanie tego „trójkąta” będzie warunkowało osobowość dziecka, wraz z wprowadzeniem normy, która pozwoli na asymilację porządku społecznego i kulturowego.

„Cywilizacja zaczęła się do tej chwili, gdy wkurzony mężczyzna rzucił słowo zamiast kamienia”.

-Zygmunt Freud-