Hypatia z Aleksandrii: legendarna naukowiec będąca ofiarą wojny religijnej

Hypatia z Aleksandrii była prawdziwą rewolucjonistką, która mocno wierzyła w potęgę nauki. Jednak ostatecznie została zamordowana w najbardziej brutalny sposób. Dowiedz się czegoś więcej o tej ważnej dla ludzkości postaci z naszego dzisiejszego artykułu!
Hypatia z Aleksandrii: legendarna naukowiec będąca ofiarą wojny religijnej
Laura Llorente

Napisane i zweryfikowane przez filozof Laura Llorente.

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Hypatia z Aleksandrii była pierwszą według historyków kobietą – filozofem, matematykiem i fizykiem. Urodziła się w Egipcie w drugiej połowie IV wieku naszej ery. Na początku V wieku objęła funkcję nauczycielki i dyrektorki neoplatońskiej szkoły w Aleksandrii.

Hypatia z Aleksandii była niezwykle kompetentnym znawcą wielu ważnych dziedzin nauki, ale szczególnie wyspecjalizowała się w geometrii i logice. Ale pomimo swojej wyjątkowej wiedzy, prowadziła skromne, wręcz ascetyczne życie zgodnie z zasadami głoszonymi przez filozofię neoplatońską.

Jak wspomnieliśmy już powyżej, Hypatia z Aleksandrii była nauczycielką i wychowawczynią w najwyższej pod względem prestiżu i jakości nauczania szkoły dla arystokratów, chrześcijan oraz pogan, którzy ostatecznie zajmowali po jej ukończeniu wysokie pozycje w społeczeństwie aleksandryjskim. W ten sposób stała się wpływową postacią w społeczeństwie. A ta sytuacja sprawiła, że wiele innych osób zaczęło odczuwać zazdrość w stosunku do jej osiągnięć i pozycji.

Do największych osiągnięć naukowych Hypatii z Aleksandrii należy pierwszy, prymitywny przyrząd astronomiczny do określania szerokości geograficznej i pomiaru czasu. Było to astrolabium, które służyło przede wszystkim do ustalania położenia ciał niebieskich na nocnym niebie.

Poza tym Hypatia z Aleksandrii wynalazła także areometr, czyli przyrząd służący do określania względnej gęstości cieczy bez potrzeby wykonywania skomplikowanych pomiarów i obliczeń matematycznych.

Hypatia z Aleksandrii – nauka i religia kontra chrześcijanie i poganie

Aleksandria stała się niezwykle burzliwą kwaterą główną krwawej wojny domowej, jaka rozpętała się między chrześcijanami a poganami. W tamtym okresie najważniejszym przedstawicielem chrześcijaństwa w tym rejonie był biskup Teofil. Zamierzał on położyć kres niechrześcijańskiemu kultowi religijnemu (pogaństwu) wykorzystując do tego celu wszelkie możliwe środki.

Z drugiej strony elita intelektualna Aleksandrii wspierała obrońców pogańskiej wiary i świątyń. Każdy filozof, który bronił pogaństwa, został jednak zmuszony do opuszczenia miasta Aleksandrię, aby po prostu ratować swoje życie.

Portret Hypatii

Jednak Hypatia z Aleksandrii była święcie przekonana, że filozofia, nauka i matematyka nie mają niczego wspólnego ze sporami o charakterze polityczno-religijnym. Z tego powodu nadal prowadziła swoją działalność pedagogiczną, jakby cała ta wojna domowa nie miała z nią nic wspólnego.

W rzeczywistości nawet żadna osoba bezpośrednio powiązana z działaniami wojennymi nie przeszkadzała jej w tamtym okresie. Być może głównie dlatego, że Hypatia z Aleksansrii zawsze starała się utrzymywać jak najbardziej neutralne stanowisko w tej całej sprawie.

Zmiana na stanowisku biskupa jako czynnik zapalny dla przyszłych wydarzeń

Jednak gdy biskupstwo egipskie przeszło w 412 roku n. e. w ręce nieubłaganego Cyryla, nastąpił praktycznie rzecz biorąc z miejsca znaczny wzrost poziomu prześladowań przeciwko wszystkiemu i wszystkim, którzy nie byli chrześcijanami. Tym razem Hypatia z Aleksandrii nie mogła już uniknąć konieczności opowiedzenia się po jednej lub drugiej stronie.

Zdecydowała się zatem stanąć być po stronie Orestesa, cesarskiego delegata, którego zaletami była stanowczość i skłonność do przestrzegania porządku państwowego. W końcu Hypatia z Aleksandrii czuła podświadomie, że wszystko, co tradycyjne, w jakiś sposób reprezentuje ją samą. Zwłaszcza, gdy weźmie się pod uwagę, że w greckiej filozofii i arystotelesowskiej teorii politycznej religia była tylko częścią polityki, a nie na odwrót.

Kultura Egipska

Hypatia z Aleksandii żywiła zatem przekonanie, że polityka i dobrobyt obywateli powinny zawsze mieć pierwszeństwo przed władzą religijną w dowolnej jej odmianie. Do tego czasu Hypatia z Aleksandii prowadziła swoje standardowe zajęcia dla elity aleksandryjskiej, na których tak samo spotykali się i poganie, i chrześcijanie.

Była ona żywym dowodem na to, że idee chrześcijaństwa były zgodne z innymi koncepcjami filozoficznymi i religijnymi. Istnieją nawet źródła, które mówią o ludziach ze wszystkich sektorów i klas, którzy byli pełni podziwu dla Hypatii z Aleksandrii.

Cóż, ten podziw żywili jednak prawie wszyscy. A to dlatego, że w mieście wciąż istniała nieredukowalna chrześcijańska sekta pełna religijnych fanatyków, którzy nie chcieli ani Hypatii, ani jej szkoły w swoim mieście. Ponadto należy zauważyć, że choć jej wpływ dotarł również do niższych warstw społeczeństwa, to jednak po prostu nie był on aż tak silny jak religia chrześcijańska.

Hypatia z Aleksandrii, czyli pogańska wiedźma

Chrześcijanie od samego początki określali Hypatię z Aleksandrii jako pogankę. Nie stanowiło dla nich żadnych trudności rozpowszechnianie plotek na temat jej „czarów”. Dla ludzi niepiśmiennych stosowane przez nią symbole matematyczne mogły przypominać sposoby wzywania diabłów i Szatana. Poza tym powszechną praktyką było mylenie astronomii z astrologią. Nagle okazało się, że Hypatia z Aleksandrii stała się czarownicą praktykującą czarną magię i różnego rodzaju mroczną sztukę.

Pewnego dnia, w marcu 415 roku, Hypatia z Aleksandii jak zwykle wracała do swojego domu powozem podczas Wielkiego Postu. Nagle znienacka rozwścieczony tłum zaatakował ją, wyprowadził z powozu i zabrał ją do kościoła Cezarejon w Aleksandrii. To tam Hypatia została rozebrana do naga i następnie obdarta ze skóry za pomocą kawałków ceramiki wyrwanych ze ścian. Następnie oprawcy przenieśli jej szczątki na miejsce zwane Kinaron i spalili je w ognisku.

To morderstwo miało wyraźnie podteksty religijne, polityczne i filozoficzne. Filozoficzne dlatego, że Hypatia z Aleksandrii zawsze broniła dialogu i rozumu przed fanatyczną wiarą. Polityczne dlatego, ponieważ wierzyła, że religia powinna być posłuszna polityce. I wreszcie podteksty religijne wynikające z tego, że Hypatia z Aleksandrii jest prawdopodobnie najbardziej drastycznym przedstawieniem ciemnych stron wojny kulturowej między pogaństwem a chrześcijaństwem.


Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.