Fiksacja i regresja, czyli dwa kluczowe pojęcia dla zdrowia psychicznego

W normalnym procesie dorastania występują poszczególne etapy takie jak ewolucja, fiksacja, stagnacja i regresja. W jaki sposób wpływają one na naszą psychikę?

Fiksacja i regresja to naturalne zjawiska o podłożu psychologicznym, które mogą wynikać z Twojego silnego związku z otoczeniem. W normalnych warunkach żywe istoty przechodzą naturalny proces ewolucyjny trwający tak długo, aż w pełni dojrzeją.

Ten proces dojrzewania nie przebiega jednak całkowicie liniowo. Oznacza to, że nawet w trakcie normalnego dojrzewania występują różne etapy. Można je określić kolejno jako ewolucja, fiksacja, stagnacja i regresja. Dziś zajmiemy się bliżej dwoma z nich.

Termin „fiksacja” odnosi się ogólnie rzecz biorąc do czegoś, co pozostaje stałe, niezmienne i jest przy tym odporne na wszelkiego rodzaju zmiany. Jest to w pewnym uproszczeniu zatrzymanie w miejscu procesu ewolucyjnego.

Innymi słowy, dzieje się tak, gdy dana osoba nie porusza się do przodu ani do tyłu. Nie oznacza to, że proces ewolucji jest w stagnacji (cechuje ona etap bezruchu), ale raczej to, że istnieje pewien wyraźny opór lub problem uniemożliwiający dokonanie kolejnego kroku naprzód.

Z kolei regresja ma wyraźny związek z powrotem do czegoś, z reguły do poprzedniego stanu. Na przykład masz z nią do czynienia wtedy, gdy jesteś już na bardziej zaawansowanym etapie swojej egzystencji (np. kariery zawodowej), ale w dowolnym momencie i z dowolnego powodu rezygnujesz z niego i wracasz do swojej poprzedniego życia.

Dlaczego doświadczamy zatem zjawisk takich jak fiksacja i regresja? Jak wpływają one na naszą psychikę? Tego dowiesz się już za chwilę, jeśli poświęcisz kilka minut na przeczytanie naszego dzisiejszego artykułu.

Libido jako czynnik ewolucyjny

Jak wspomnieliśmy powyżej, w normalnym procesie dorastania występują poszczególne etapy takie jak ewolucja, fiksacja, stagnacja i regresja. Ale czy wiesz, w jaki sposób wpływają one na naszą psychikę?

Fiksacja i regresja są dwoma pojęciami nieodłącznie związanymi z koncepcją libido. W psychoanalizie libido jest ogólnie rzecz biorąc energią psychiczną, która koncentruje się na uzyskiwaniu przyjemności.

W psychice każdego z nas istnieje pragnienie, które popycha nas do poszukiwania satysfakcji. Wspomniane pragnienie lub impuls mogą być przy tym wyzwalane przez wiele rzeczy i czynników. Są one przede wszystkim zależne od danego etapu procesu ewolucji każdej osoby.

Libido to w sporym uproszczeniu impuls wynikający z instynktu. Według Sigmunda Freuda libido ewoluuje w kilku etapach. Na każdym z tych etapów satysfakcja i poczucie zadowolenia są związane z określonymi obszarami ciała i związanymi z nimi poszczególnymi działaniami i stymulacją.

• Etap ustny. Przyjemność wiąże się głównie z ustami i twarzą. Warto zwrócić uwagę, że ściśle z związane z tym konkretnym aspektem jest na przykład karmienie dziecka piersią.
• Etap analny. Zaczyna się już po odstawieniu dziecka od piersi. W tym przypadku przyjemne odczucia zlokalizowane są w okolicy odbytnicy i obszarach do niej przyległych. Największym źródłem odczuwanej satysfakcji jest wstrzymywanie się oraz napinanie mięśni celem wypróżnienia. Całe to zjawisko jest paradoksalnie rzecz biorąc ściśle związane z satysfakcją związaną z dawaniem lub odmawianiem czegoś.
• Etap falliczny. Źródłem przyjemności stają się genitalia i ich okolice. Satysfakcja uzyskiwana jest głównie poprzez masturbację i stymulację zewnętrzną.
• Etap wstrzymania. W tym okresie poziom libido zmniejsza się nieco.
• Etap narządów płciowych. Poziom pożądania seksualnego podnosi się, gdy osoba będąca przedmiotem badania przechodzi od okresu dojrzewania do dorosłości. Przyjemność uzyskuje się wtedy poprzez stosunek seksualny.

Fiksacja i regresja jako nieodłączne elementy zdrowia psychicznego

Według psychoanalizy fiksacja odnosi się do dłuższego od standardowego utrzymywania się jednego z tych etapów związanych z rozwojem libido. Na przykład dana osoba może utknąć na dłużej na etapie ustnym lub analnym. W takim przypadku ujawnią się u niej tylko cechy charakterystyczne dotyczące etap, którego dotyczy fiksacja. Pozostałe aspekty zostaną pominięte lub zredukowane do minimum.

Natomiast regresja oznacza cofnięcie się o kilka etapów. Jest to na przykład bardzo powszechne zjawisko u dzieci pierworodnych, kiedy w ich życiu pojawia się nowe rodzeństwo. Prawdopodobnie dzieci takie będą chciały ponownie być karmione piersią i moczyć się, aby zwrócić na siebie uwagę rodziców lub opiekunów.

Osoby dorosłe także mogą cierpieć z powodu regresji. Na przykład nałogowy palacz lub ktoś, kto regularnie pije duże ilości alkoholu, także czerpie przyjemność z aktywności zogniskowanej wokół ust. Czyli etapu oralnego. Z punktu widzenia psychoanalizy prawidłowe będzie stwierdzenie, że takie osoby szukają przyjemności utraconej podczas etapu oralnego.

Dlaczego w ogóle występują tego typu zjawiska?

Fiksacja i regresja to ogólnie rzecz biorąc mechanizmy o cechach obronnych. Są to w uproszczeniu nieświadome strategie radzenia sobie w złych sytuacjach. Zwłaszcza takich, gdy ludzie nie mają żadnych psychologicznych narzędzi do radzenia sobie z nimi w świadomy sposób. Dlatego też fiksacja i regresja są częścią egzystencji poświęconej pokonywaniu trudności w życiu.

Innymi słowy, fiksacja pojawia się, gdy dana osoba w swoim życiu dostrzega zbyt wysoki poziom pobłażania lub frustracji. Na każdym etapie rozwoju libido osoby dorosłe (zwłaszcza rodzice) odgrywają naprawdę ważną rolę. Kiedy u dziecka występuje brak satysfakcji lub ograniczenia rozwoju libido, może on natychmiast wywołać silną fiksację.

Tymczasem regresja objawia się, gdy w życiu dziecka lub dorosłego dochodzi do traumatycznych przeżyć. Ale zarówno fiksacja, jak i regresja są dwiema formami zaprzeczenia temu doświadczeniu i wynikającym z niego wyzwaniom. Dlatego też nawet osoba dorosła może się załamać, gdy rzeczywistość nie spełnia jego oczekiwań.

Przeczytaj na Piękno umysłu

Teoria osobowości według Sigmunda Freuda

Teoria osobowości Sigmunda Freuda zmieniała się, im bardziej zagłębiał się w swoje idee i tworzył kolejne pomysły. Ludzka osobowość jest elementem ...