Fiksacja i regresja, czyli dwa kluczowe pojęcia dla zdrowia psychicznego

Fiksacja i regresja to naturalne zjawiska o podłożu psychologicznym, które mogą wynikać z Twojego silnego związku z otoczeniem. W normalnych warunkach żywe istoty przechodzą naturalny proces ewolucyjny trwający tak długo, aż w pełni dojrzeją.

Ten proces dojrzewania nie przebiega jednak całkowicie liniowo. Oznacza to, że nawet w trakcie normalnego dojrzewania występują różne etapy. Można je określić kolejno jako ewolucja, fiksacja, stagnacja i regresja. Dziś zajmiemy się bliżej dwoma z nich.

Termin „fiksacja” odnosi się ogólnie rzecz biorąc do czegoś, co pozostaje stałe, niezmienne i jest przy tym odporne na wszelkiego rodzaju zmiany. Jest to w pewnym uproszczeniu zatrzymanie w miejscu procesu ewolucyjnego.

Innymi słowy, dzieje się tak, gdy dana osoba nie porusza się do przodu ani do tyłu. Nie oznacza to, że proces ewolucji jest w stagnacji (cechuje ona etap bezruchu), ale raczej to, że istnieje pewien wyraźny opór lub problem uniemożliwiający dokonanie kolejnego kroku naprzód.

Z kolei regresja ma wyraźny związek z powrotem do czegoś, z reguły do poprzedniego stanu. Na przykład masz z nią do czynienia wtedy, gdy jesteś już na bardziej zaawansowanym etapie swojej egzystencji (np. kariery zawodowej), ale w dowolnym momencie i z dowolnego powodu rezygnujesz z niego i wracasz do swojej poprzedniego życia.

Dlaczego doświadczamy zatem zjawisk takich jak fiksacja i regresja? Jak wpływają one na naszą psychikę? Tego dowiesz się już za chwilę, jeśli poświęcisz kilka minut na przeczytanie naszego dzisiejszego artykułu.

„Nie zawsze reagujemy na wstrząsy regresją. Czasami, w obliczu kryzysu, po prostu dorastamy w niezwykle szybkim tempie. ”
-Naomi Klein-

Libido jako czynnik ewolucyjny

Jak wspomnieliśmy powyżej, w normalnym procesie dorastania występują poszczególne etapy takie jak ewolucja, fiksacja, stagnacja i regresja. Ale czy wiesz, w jaki sposób wpływają one na naszą psychikę?

Fiksacja i regresja są dwoma pojęciami nieodłącznie związanymi z koncepcją libido. W psychoanalizie libido jest ogólnie rzecz biorąc energią psychiczną, która koncentruje się na uzyskiwaniu przyjemności.

W psychice każdego z nas istnieje pragnienie, które popycha nas do poszukiwania satysfakcji. Wspomniane pragnienie lub impuls mogą być przy tym wyzwalane przez wiele rzeczy i czynników. Są one przede wszystkim zależne od danego etapu procesu ewolucji każdej osoby.

Libido to w sporym uproszczeniu impuls wynikający z instynktu. Według Sigmunda Freuda libido ewoluuje w kilku etapach. Na każdym z tych etapów satysfakcja i poczucie zadowolenia są związane z określonymi obszarami ciała i związanymi z nimi poszczególnymi działaniami i stymulacją.

• Etap ustny. Przyjemność wiąże się głównie z ustami i twarzą. Warto zwrócić uwagę, że ściśle z związane z tym konkretnym aspektem jest na przykład karmienie dziecka piersią.
• Etap analny. Zaczyna się już po odstawieniu dziecka od piersi. W tym przypadku przyjemne odczucia zlokalizowane są w okolicy odbytnicy i obszarach do niej przyległych. Największym źródłem odczuwanej satysfakcji jest wstrzymywanie się oraz napinanie mięśni celem wypróżnienia. Całe to zjawisko jest paradoksalnie rzecz biorąc ściśle związane z satysfakcją związaną z dawaniem lub odmawianiem czegoś.
• Etap falliczny. Źródłem przyjemności stają się genitalia i ich okolice. Satysfakcja uzyskiwana jest głównie poprzez masturbację i stymulację zewnętrzną.
• Etap wstrzymania. W tym okresie poziom libido zmniejsza się nieco.
• Etap narządów płciowych. Poziom pożądania seksualnego podnosi się, gdy osoba będąca przedmiotem badania przechodzi od okresu dojrzewania do dorosłości. Przyjemność uzyskuje się wtedy poprzez stosunek seksualny.

Fiksacja i regresja jako nieodłączne elementy zdrowia psychicznego

Według psychoanalizy fiksacja odnosi się do dłuższego od standardowego utrzymywania się jednego z tych etapów związanych z rozwojem libido. Na przykład dana osoba może utknąć na dłużej na etapie ustnym lub analnym. W takim przypadku ujawnią się u niej tylko cechy charakterystyczne dotyczące etap, którego dotyczy fiksacja. Pozostałe aspekty zostaną pominięte lub zredukowane do minimum.

Natomiast regresja oznacza cofnięcie się o kilka etapów. Jest to na przykład bardzo powszechne zjawisko u dzieci pierworodnych, kiedy w ich życiu pojawia się nowe rodzeństwo. Prawdopodobnie dzieci takie będą chciały ponownie być karmione piersią i moczyć się, aby zwrócić na siebie uwagę rodziców lub opiekunów.

Osoby dorosłe także mogą cierpieć z powodu regresji. Na przykład nałogowy palacz lub ktoś, kto regularnie pije duże ilości alkoholu, także czerpie przyjemność z aktywności zogniskowanej wokół ust. Czyli etapu oralnego. Z punktu widzenia psychoanalizy prawidłowe będzie stwierdzenie, że takie osoby szukają przyjemności utraconej podczas etapu oralnego.

Dlaczego w ogóle występują tego typu zjawiska?

Fiksacja i regresja to ogólnie rzecz biorąc mechanizmy o cechach obronnych. Są to w uproszczeniu nieświadome strategie radzenia sobie w złych sytuacjach. Zwłaszcza takich, gdy ludzie nie mają żadnych psychologicznych narzędzi do radzenia sobie z nimi w świadomy sposób. Dlatego też fiksacja i regresja są częścią egzystencji poświęconej pokonywaniu trudności w życiu.

Innymi słowy, fiksacja pojawia się, gdy dana osoba w swoim życiu dostrzega zbyt wysoki poziom pobłażania lub frustracji. Na każdym etapie rozwoju libido osoby dorosłe (zwłaszcza rodzice) odgrywają naprawdę ważną rolę. Kiedy u dziecka występuje brak satysfakcji lub ograniczenia rozwoju libido, może on natychmiast wywołać silną fiksację.

Tymczasem regresja objawia się, gdy w życiu dziecka lub dorosłego dochodzi do traumatycznych przeżyć. Ale zarówno fiksacja, jak i regresja są dwiema formami zaprzeczenia temu doświadczeniu i wynikającym z niego wyzwaniom. Dlatego też nawet osoba dorosła może się załamać, gdy rzeczywistość nie spełnia jego oczekiwań.