Fazy starości oraz ich zmiany fizyczne i psychologiczne

Starość uważana jest za ostatni etap życia. Jakie są jednak jej fazy? Co każda z nich oznacza fizycznie i psychicznie? Opowiemy o nich w tym artykule.

Jakie są trzy fazy starości i co charakteryzuje każdą z nich? Według Orosa (2014), cytowanego w artykule Martínez et al. (2018) starość jest pojęciem abstrakcyjnym, uważanym za etap życia. Z drugiej strony autorzy tacy jak María del Carmen Amaro (2016) uważają ją za konstrukcję społeczno-antropologiczną.

Można powiedzieć, że starość, zwana też trzecim wiekiem, to ostatni okres życia następujący po dojrzałości. Na tym etapie jesteśmy już w zaawansowanym wieku i chociaż niektóre z naszych zdolności maleją, utrwala się również pełna dojrzałość psychiczna.

Trzy fazy starości

Wyróżniamy trzy fazy starości: młodą starość, średnią starość i starą starość. Poniżej wyjaśniamy, jakie zmiany zachodzą w każdej z tych trzech faz, na poziomie fizycznym i psychologicznym.

Mówimy o ogólnych zmianach, które nie zawsze muszą zachodzić w ten sam sposób (lub dokładnie w tym samym wieku) u wszystkich ludzi.

Faza pierwsza: młoda starość

Ta pierwsza faza starości trwa w przybliżeniu od 55 do 65 roku życia. U kobiet zwykle pojawia się wraz z ostatnią miesiączką. Innymi słowy, wraz z nadejściem menopauzy.

Jest to faza poprzedzająca samą starość, w której funkcje ciała i umysłu stopniowo zanikają.

Zmiany fizyczne

Na poziomie fizycznym mogą pojawić się zaburzenia snu. Może również wystąpić skrócenie godzin snu i zatrzymywanie tłuszczu w organizmie. Trawienie staje się wolniejsze i cięższe, dochodzi do zaniku masy mięśniowej.

Zmiany psychologiczne

Na poziomie psychologicznym może pojawić się melancholia, gdy ludzie wspominają chwile z własnego życia. Powszechne jest porównywanie teraźniejszości z przeszłością. Z drugiej strony, jeśli starsze osoby mają dzieci, mogą również doświadczyć syndromu pustego gniazda (gdy dzieci opuszczają dom).

Na tym etapie mogą również pojawić się chwile samotności i znudzenia, zwłaszcza jeśli dana osoba wcześnie przechodzi na emeryturę lub jest owdowiała.

Faza druga: średni wiek

Druga faza starości waha się w przybliżeniu od 65 do 79 lat. To „właściwa” starość, w której utrwala się osłabienie funkcji biologicznych. Na tym etapie często zdarza się również, że osoba wspomina swoją przeszłość i ponownie doświadcza wspomnień.

Zmiany fizyczne

Na poziomie fizycznym pojawiają się wszelkiego rodzaju zmiany. Kości osłabiają się, pojawiają się problemy z postawą i mięśniami, które powodują ból. Co więcej, podejmowanie wielkich wysiłków zwykle nie jest już możliwe. Pojawiają się również problemy z trawieniem i wzrasta ryzyko zachorowania na niektóre rodzaje raka.

Cierpią również zmysły, zwłaszcza wzrok (np. przy zaćmie) i słuch (głuchota). To może przyczynić się do większego problemu: izolacji.

Zmiany psychologiczne

W sferze psychologicznej na tym etapie zwykle utrwala się zanik procesów psychicznych, podobnie jak w sferze cielesnej. Skrystalizowana inteligencja osiąga maksimum (wszystko, czego się nauczyliśmy). Z drugiej strony inteligencja płynna, związana ze sprawnością umysłową, jest często najniższa.

Ponadto to na tym etapie ryzyko demencji zaczyna być bardziej prawdopodobne (od 65 roku życia). Ryzyko choroby Alzheimera, jednej z najczęstszych demencji, dramatycznie wzrasta wraz z wiekiem.

Według DSM-5 (APA, 2013) w wieku 65 lat częstość występowania demencji Alzheimera wynosi 0,6 procent u mężczyzn i 0,8 procent u kobiet; w wieku 85 lat, 11 proc. wobec 14 proc., a przy wieku 90 lat, 21 proc. wobec 25 proc.

Faza trzecia: stara starość

Na tym ostatnim etapie, począwszy od 80 roku życia, ważna jest jakościowa zmiana zarówno na poziomie fizycznym, jak i psychologicznym.

Zmiany fizyczne

Dominuje kruchość kości i stawów. To, w połączeniu z innymi zmianami fizycznymi, może pomniejszyć autonomię osoby.

Osoby starsze na tym etapie mogą czasami nadal żyć samotnie, chociaż może to już powodować komplikacje. Pojawiają się również inne problemy zdrowotne, które sprawiają, że osoba na tym etapie jest bardziej wrażliwa.

Zmiany psychologiczne

Wreszcie, na poziomie psychologicznym, na tym etapie częściej pojawiają się problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak depresja spowodowana samotnością i innymi czynnikami.

Istnieje również większe ryzyko izolacji społecznej z dwóch powodów. Po pierwsze, w miarę umierania przyjaciół zmniejsza się ich liczba. Po drugie, brak autonomii utrudnia wychodzenie z domu.

Dwa typowe sposoby na starzenie się

Chociaż każda osoba starzeje się na swój sposób, w każdej z tych trzech faz starzenia istnieją dwie główne formy: fizjologiczne i patologiczne. Z czego składa się każda z nich?

Starzenie fizjologiczne

W tym przypadku procesy zwyrodnieniowe lub choroby nie przeszkadzają osobie w przystosowaniu się do środowiska. Zmiany te są częścią ich naturalnej ewolucji.

W ten sposób osoba starzeje się w „pozytywny” sposób, pomimo zmian, jakich może doświadczyć. Krótko mówiąc: stopniowo dostosowuje się do swojej sytuacji.

Patologiczne starzenie się

Natomiast starzenie się patologiczne to takie, gdy procesy zwyrodnieniowe i choroby utrudniają przystosowanie się do środowiska. Pojawiają się również poważniejsze i upośledzające choroby.

Końcowa refleksja na temat starości

Czy wiesz, że według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w latach 2000-2050 podwoi się odsetek mieszkańców naszej planety w wieku powyżej 60 lat? Tak więc w ciągu tego półwiecza z 605 milionów wzrośniemy do 2 miliardów ludzi w tym wieku lub więcej.

Jak widzimy, starość obejmuje trzy różne fazy. To ważny etap życia, a także proces fizjologiczny, w którym zachodzą zmiany fizjologiczne, społeczne i psychologiczne.

Starzenie się to stopniowy proces, który zachodzi naturalnie i dynamicznie, i którego nie możemy uniknąć. Niemniej jednak niektórzy ludzie doświadczają lepszej jakości życia na starość. Zależy to od takich czynników, jak wsparcie społeczne, osobowość, zasoby osobiste, zasoby społeczne oraz obecność lub brak zaburzeń psychicznych.