Cynizm – jego prekursorem był Diogenes z Sinope. Żył w starożytnej Grecji, w IV wieku p.n.e. Dawni zwolennicy cynizmu bardzo różnili się od współczesnych cyników. Był dla nich czystą krytyką. Nie zgadzali się z wieloma hipokryzjami społeczeństwa i chcieli żyć w znacznie bardziej autentyczny sposób.
Słowo “cyniczny” pochodzi od greckiego słowa “kinus”, które oznacza “psa”. Z tego powodu ludzie w tamtych czasach postrzegali cynizm w bardzo niekorzystny sposób i kojarzyli go z życiem psa. Sam Diogenes żył niczym pies, w absolutnej nędzy. Jednocześnie jego filozoficzne nauczanie pozostawiło po sobie ślad i uczyniło go jednym z najbardziej przenikliwych myślicieli swoich czasów. Tak więc psia analogia zobaczyła obie strony pieskiego życia.
“Cynizm działa jak narkotyk pozwalający zdystansować się od innych. To znieczulenie pomaga ci nie odczuwać niebezpieczeństwa wokół ciebie, dopóki subtelna trucizna nie wkroczy w twoje życie. Na początku z pewnością ci ulży i pomoże śmiać się ze swoich lęków. Ale w końcu cię zatruje.
-Marcela Serrano-
W dzisiejszych czasach cynizm przybrał zupełnie inne znaczenie. Współcześni cynicy nie wierzą w wartości i jest to coś, czym się otwarcie chwalą. Nie krytykują społeczeństwa z myślą o jego poprawie, ale tylko po to, by je potępić. Nie mają żadnego ważnego wkładu w jego rozwój. Słowo cynik stosujemy również w odniesieniu do tych, którzy otwarcie wykorzystują innych a co więcej, odczuwają z tego powodu dumę.
Diogenes z Sinope i prymitywny cynizm
Diogenesowi przypisuje się niesamowite rzeczy, pełne wspaniałej moralności. Nie posiadał nawet domu, jego jedynym domem była beczka. Wyglądał jak żebrak ze względu na szmaty, w które się ubierał. Mimo to był jednym z najbardziej wnikliwych ludzi swoich czasów. Platon nazwał go “Szalonym Sokratesem”.
Mówi się, że Aleksander Wielki chciał go poznać. Gdy go odnalazł przedstawił się: “Jestem Aleksandrem Wielkim”. Na co cynik odpowiedział : “A ja jestem Diogenes, pies.” Po krótkiej rozmowie Aleksander powiedział do niego: “Poproś mnie o cokolwiek chcesz”. Diogenes odpowiedział: “Przesuń się, blokujesz słońce”.
Według innej anegdoty Diogenes pewnego dnia siedział na placu, jedząc warzywa, które inni wyrzucili do kosza. Inny filozof przeszedł obok niego i powiedział: “gdybyś pracował dla arystokracji tak jak ja, nie musiałbyś jeść warzyw“. Diogenes odpowiedział: “Gdybyś jadł warzywa jak ja, nie musiałbyś pracować dla arystokracji”. Te incydenty dają nam wyobrażenie o rodzaju myśliciela, jakim był.
Nowoczesny cynizm
Władza i pieniądze zawsze były źródłem korupcji, niezależnie od miejsca i czasu. Jednak wraz z pojawieniem się kapitalizmu i upadku wielkich utopii osiągnęła ona dzisiaj najwyższy poziom w dziejach. Pieniądz i władza motywują do najbardziej nikczemnych zachowań w naszym społeczeństwie.
Można powiedzieć, że ojcem współczesnego cynizmu był Machiavelli, wielki filozof władzy. Przypisuje mu się słynne określenie “Cel uświęca środki”. Po nim pojawił się szereg filozofów, którzy wynieśli indywidualizm na najwyższe miejsce. Według nich to, czego ludzie powinni szukać za wszelką cenę, to samolubstwo. Każdy sposób działania, który przynosi ci korzyści, jest całkowicie poprawny, bez względu na to co możesz zrobić.
Na przestrzeni dziejów ludzie dysponujący wielką siłą polityczną lub ekonomiczną zawsze działali z wielkim cynizmem we współczesnym znaczeniu tego słowa. Jako figuranci, którzy kierowali lub rządzili społeczeństwami, stali się wzorem dla wielu. Wiele osób uważa to za całkowicie normalne. Tym bardziej po upadku wielkich ideologii i utopii. Moc pieniędzy została pokonana i dlatego cel uświęca środki stało się tak istotnym powiedzeniem.
Cynizm w relacjach międzyludzkich
Z wyższych szczebli władzy cynizm rozszerzył się i przeniknął do naszych codziennych relacji. Widzimy to szczególnie wyraźnie, gdy na naszych oczach rozgrywa się jakaś gra o władzę. Przykładem tego może być relacja pracodawca-pracownik. Widać to również w relacjach między kobietami i mężczyznami oraz dorosłymi a dziećmi.
Chociaż istnieje silny sprzeciw przeciwko cynizmowi, nadal zajmuje on ważne miejsce w naszym obecnym społeczeństwie. Jest jednak często wyrażany w bardzo subtelny sposób. Tak jak wtedy, gdy pracodawca, mężczyzna lub dorosły we wcześniej wspomnianych związkach narzuca reguły po prostu dla kaprysu. Gdy pracownik, kobieta lub dziecko protestują, odpowiada: “Nawet jeśli ci się nie podoba, musisz się z tym pogodzić!”
Zachowania cyniczne są przewrotne. Kiedy wchodzą w nasze relacje międzyludzkie, stają się bardzo niezdrowe. W perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej występują również negatywne konsekwencje dla tych, którzy popadają w tego typu zachowania. Fałszywe uczucia promują ukryte grzechy i budzą hipokryzję. Chociaż dają natychmiastową samolubną satysfakcję, tracisz znacznie więcej, niż zyskujesz.
Zdjęcia dzięki uprzejmości Kylli Sparre