Neurobiologia alkoholizmu: czy wiesz, jak alkohol wpływa na mózg?

W jaki sposób alkohol wpływa na nasz mózg? Na to pytanie próbuje odpowiedzieć neurobiologia. Czytając ten artykuł dowiesz się, na czym polega neurobiologia alkoholizmu i co do tej pory udało się ustalić ekspertom.

Oprócz neuroanatomii i struktur neurofunkcjonalnych tłumaczących zachowanie ludzi istnieje również neurobiologia alkoholizmu. W poniższym tekście wytłumaczymy, co dzieje się w mózgu osoby uzależnionej od alkoholu.

Alkohol to najbardziej rozpowszechniony legalny środek odurzający. Znacząco obciąża społeczeństwo pod względem socjalnymi i ekonomicznym oraz może wywoływać uzależnienie fizyczne i psychiczne. Dane zebrane przez WHO wskazują, że alkoholizm dotyka ponad 140 milionów ludzi na świecie i stanowi piątą z najczęstszych przyczyn zgonów.

Spożycie alkoholu wiąże się z wieloma chorobami i zaburzeniami, od gruźlicy po HIV i infekcje. Co w takim razie dzieje się w mózgu po wypiciu alkoholu, zwłaszcza jeśli dana osoba jest od niego uzależniona? Na to pytanie pomaga odpowiedzieć neurobiologia alkoholizmu.

Neurobiologia alkoholizmu

Przyczyna i rozwój alkoholizmu wiążą się ze złożonymi interakcjami zachodzącymi między czynnikami biologicznymi, psychologicznymi, społecznymi i środowiskowymi.

Najbardziej rzetelny czynnik prognostyczny, który pozwala przewidzieć, czy dana osoba będzie uzależniona od alkoholu, to przesłanki genetyczne lub dziedziczne. Wrodzone predyspozycje jednostki do wystąpienia choroby alkoholowej stanowią główną przyczynę alkoholizmu u 60% uzależnionych.

Z biochemicznego punktu widzenia, ryzyko uzależnienia od alkoholu wiąże się ze zmianami w genach, które kodują białka składające się zwłaszcza z dwóch enzymów: dehydrogenazy alkoholowej i dehydrogenazy aldehydowej.

Jednak naukowcy sugerują, że obok ewentualnych przyczyn pochodzenia dziedzicznego alkoholizm może mieć podstawy neurobiologiczne. Może na przykład wiązać się ze zmniejszeniem poziomu enzymu MAO-A (monoaminooksydaza typu A), które pojawia się u niektórych osób po traumatycznych przeżyciach.

Niski poziom MAO-A jest łączony ze zwiększeniem częstotliwości zachowań aspołecznych, co z kolei zwiększa ryzyko rozwoju alkoholizmu.

Oczywiście istnieje o wiele więcej czynników, które mogą wywrzeć wpływ na rozwój bardziej typowych odmian alkoholizmu behawioralnego. Wiążą się one z doświadczeniami zebranymi w wyniku procesu uczenia się i cechami osobowości.  Skutki są takie same, ale procesy zachodzą na innymi poziomie niż neurobiologiczny. Warto jednak podkreślić, że istnieje między nimi bezpośredni związek.

Hormony i neuroprzekaźniki w neurobiologii alkoholizmu

Naukowcy udowodnili, że alkohol może wchodzić w bezpośrednie i pośrednie interakcje z wieloma neuroprzekaźnikami w układzie nerwowym. Dochodzi do nich ponieważ etanol rozpuszcza się w tłuszczach, dzięki czemu jest w stanie przekroczyć barierę krew-mózg (BBB), a tym samym dotrzeć do mózgu.

Neuroprzekaźniki i hormony podatne na wchodzenie w interakcje z alkoholem etylowym to:

• GABA,
• Glutaminian,
• Endogenne opioidy,
• Dopamina,
• Adrenalina i noradrenalina,
• Acetylocholina,
• Serotonina,
• Kannabinoidy,
• Hormon uwalniający kortykotropinę (CLF),
• Neuropeptydy Y.

Uzależnienie od alkoholu prowadzi do zmniejszenia fizjologicznej zdolności regulowania naszych wewnętrznych układów nagród i motywacji. Za te układy, które wywierają wpływ na zachowanie każdego człowieka, odpowiada kilka struktur mózgowych. Zaliczamy do nich układ limbiczny, ciało migdałowate, hipokamp, jądro ogoniaste, jądro półleżące i płat czołowy mózgu.

Każde zaburzenie w pracy któregoś z wyżej wymienionych układów może mieć związek z uzależnieniem od alkoholu lub objawami odstawienia.

Skutki alkoholizmu

Spożywanie alkoholu wywołuje efekt rozhamowania i działanie tłumiące ośrodkowy układ nerwowy. Rozhamowanie cechuje blokada i zmiana struktur mózgowych oraz procesów wiążących się z myśleniem, refleksją oraz wartości etycznych. Poza tym zwiększa ono impulsywność i niekontrolowane okazywanie emocji.

Tym samym alkohol wywiera w mniejszym lub większym stopniu wpływ na niektóre z niezwykle istotnych funkcji poznawczych. Zaliczamy do nich funkcje wykonawcze (procesy poznawcze związane z zachowaniem) zachodzące w płacie czołowym, problemy z pamięcią, spadek zdolności wzrokowo-przestrzennych oraz problemy z kontrolą odruchów ruchowych i okoruchowych.

Działanie funkcji wykonawczych po spożyciu alkoholu manifestuje się poprzez różne rodzaje impulsywności, wytłumione emocje, złą ocenę sytuacji, spadek koncentracji, rozhamowanie i utratę motywacji.

Efekt rozhamowania

Efekt rozhamowania ( ang. disinhibitory effect) wytwarzany przez alkohol pozwala jednostce zachowywać się w sposób, na jaki by się nie odważyła na trzeźwo. Alkohol może dawać chwilowe uczucie wolności, empatii i zwiększać odczuwanie emocji.

Aby mózg uzależnił się od alkoholu, zazwyczaj trzeba spożywać go przez dłuższy czas w znaczących ilościach.

Ogólnie rzecz biorąc, rozwój alkoholizmu można wytłumaczyć efektem wzmocnienia pozytywnego, jaki wytwarza picie alkoholu. Spożywanie tej substancji aktywuje układ nagród w mózgu i wytwarza przyjemne wrażenia, które sprawiają, że mózg chce spożywać go w większych ilościach.

Istnieje wiele źródeł zapewniających wsparcie i pomoc osobom dotkniętym alkoholizmem. Najlepszy pierwszy krok stanowi wizyta u lekarza, która pozwoli rozpocząć proces detoksykacji.

Jak widzisz, neurobiologia alkoholizmu tłumaczy “jak” i “kiedy” zachowań odpowiadających za nadużywanie alkoholu. “Dlaczego” jest o wiele trudniejsze do wyjaśnienia. Mimo tego musimy mieć nadzieję, że dostępne terapie będą w stanie pomóc osobom dotkniętym tym okropnym uzależnieniem.