Uwaga – czym jest i jakie są jej rodzaje

Ilekroć mówimy o kimś roztargnionym lub po prostu o kimś, kto nas nie słucham mówimy, że nie zwraca na nas uwagi. Pytanie brzmi: czy możesz żyć bez uwagi?

Obecnie zaburzenia uwagi są w modzie. Nie powinno nas to dziwić. Żyjemy w społeczeństwie, które wymaga ciągłego przetwarzania niekończącej się ilości bodźców. Między innymi reklamy, środowisko wymagające wykonywania wielu rzeczy naraz i nowoczesna technologia to przykłady elementów, które cały czas przyciągają naszą uwagę.

Uwaga jest procesem poznawczym opartym na działaniu mózgu i dlatego dana osoba nie traci uwagi będąc roztargniona, po prostu skupia ją gdzie indziej.

Uwaga – funkcja wykonawcza

Jest ona jedną z najbardziej złożonych funkcji mózgu, która na dzień dzisiejszy nie ma powszechnie przyjętej definicji. Jest to funkcja, która pozwala nam filtrować bodźce, przetwarzać informacje i skupiać się na celu. W tym przypadku płat czołowy wymaga integracji informacji z całej reszty układu nerwowego.

Proces ten zachodzi na różnych poziomach, które zależą od interakcji ze środowiskiem. Charakterystyka zadania i jego wymagania określają rodzaj uwagi, którą wykorzystamy.

Rodzaje uwagi

Jak już wspomnieliśmy, uwaga występuje na różnych poziomach i mają one różne cechy. W tym celu podstawowe znaczenie ma koncepcja orientacji i świadomość samych siebie w stosunku do otoczenia. Następnie rodzaj zastosowanej uwagi będzie zależeć od poziomu świadomości i aktywacji, który wymaga odpowiedzi.

Uwaga skupiona

Ten rodzaj uwagi opiera się na zdolności reagowania na określony bodziec. Wymaga to od danej osoby zignorowania reszty otaczających ją bodźców. Wymaga to wysokiego poziomu czujności i aktywacji.

Kiedy dana osoba jest bardzo zmęczona długotrwałym stanem czujności, nie może dłużej ignorować reszty bodźców z taką samą skutecznością, będąc bardziej „podatną” na inne.

Uwaga trwała

Uwaga trwała jest wykorzystywana w zadaniach długoterminowych. Jest to zdolność do utrzymywania uwagi przez długi czas. Na przykład, jeśli zadaniem jest przeczytanie książki na egzamin, będziemy musieli czytać i przetwarzać informacje przez kilka godzin. W wielu przypadkach wynagrodzenie nie jest natychmiastowe, więc ten rodzaj uwagi ma kilka minusów:

• Motywacja.
• Zmęczenie.
• Nuda.
• Zwięzłość zadania.

Uwaga podzielna

Tak, nasz mózg jest tak niesamowity, że pozwala nam wykonywać dwa zadania jednocześnie. Choć zadania te mogą nie być tak wymagające, konieczne jest podzielenie zasobów uwagi, aby osiągnąć dobre wyniki w obu.

Zdolność ta jest ograniczona, ponieważ gdy dwa źródła informacji jednoczesne zwiększają swoje zapotrzebowanie, nasza reakcja pogarsza się. Na przykład, kiedy musimy pisać i słuchać jednocześnie, patrzeć na profesora i odpowiadać na jego pytania, używamy uwagi podzielnej.

Uwaga naprzemienna

Jest ona najważniejszym aspektem elastyczności umysłowej rozumianej jako zdolność do zmiany koncentracji i przemieszczania się pomiędzy bardzo różnymi zadaniami.

Najlepszy przykład: kiedy przygotowujemy bardzo skomplikowane danie, które wymaga obróbki składników w różnych momentach i technikach. W tym celu musimy zmienić zadanie, nie zapominając o poprzednim, ponieważ za kilka sekund do niego wrócimy.

Znaczenie kontroli uwagi

Uwaga to nie proces wyjątkowy ani wyłączny, większość zadań wymaga wspólnego działania różnych rodzajów uwagi.

Kontrola uwagi lub umiejętność zmieniania i skutecznego korzystania z rodzajów uwagi zależy od innych funkcji wykonawczych, z których najważniejsze to:

• Pierwszą z nich jest pamięć. Wiele zadań wymaga odzyskania materiału w pamięci krótko- lub długotrwałej, do czego potrzebujemy dobrego poziomu uwagi.
• Po drugie planowanie. Inne zadania wymagają wspólnego i zaplanowanego działania, które należy uporządkować i wykonać skutecznie.
• Po trzecie hamowanie. Jest to zdolność do hamowania, filtrowania i kontrolowania bodźców czuciowych, które nie odpowiadają pożądanemu działaniu.

Jakie części układu nerwowego biorą udział w koncentracji?

Te główne zaangażowane struktury to:

• Wstępujący układ siatkowy. Uwaga wymaga umiejętności odbierania bodźców. Informacje peryferyjne są przetwarzane dzięki przejściu przez pień mózgu.
• Płat ciemieniowy. Ważne w przestrzennym przetwarzaniu bodźców i przydzielaniu zasobów do danego zadania.
• Płat czołowy. Dyrygent orkiestry mózgowej. Odpowiada za wybór odpowiedzi i programów motorycznych, które pozwalają opracować plan działania.

Podsumowanie: niezbędne narzędzie

Uwaga jest złożoną funkcją mózgu, która miała szczególny udział w naszej ewolucji i rozwoju jako gatunek. Jest zarazem umiejętnością, którą należy się zająć i którą należy ćwiczyć, ponieważ jakiekolwiek uszkodzenie w wyżej wymienionych obszarach zwykle powoduje nieodwracalne straty.

Tych pięć rodzajów uwagi jest równie ważnych i używamy ich codziennie do tak automatycznych zadań, jak przygotowanie śniadania lub do tak skomplikowanych, jak jazda samochodem w godzinach szczytu.