Metody naukowe – poznaj wszystkie siedem ich typów

Różnorodne metody naukowe pozwalają specjalistom znaleźć odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Metody te dobierane są w zależności od problemu i dzielą się na dwie główne grupy – empiryczne i teoretyczne.

Empiryczne metody naukowe wykorzystuje się, aby zgromadzić dane dotyczące określonego zagadnienia. Dane te stanowią podstawę do stworzenia hipotezy i przyczynek do rozpoczęcia dyskusji na dany temat.

Z kolei metody teoretyczne pomagają usystematyzować informacje i przeanalizować dane pochodzące z metody empirycznej. Dzięki temu możemy wysnuć wnioski i ustalić kierunek dalszych badań.

Metody naukowe i rodzaje badań

Metody naukowe podzielone są na kilka kategorii, w zależności od tego, w jaki sposób stosuje się je podczas badań. Poniżej przedstawiamy krótką charakterystykę niektórych metod.

Metoda analizy i syntezy

Metoda analizy i syntezy, jak sama nazwa wskazuje, składa się z dwóch etapów. Najpierw przeprowadzamy analizę zjawiska, czyli logiczny rozkład całości na części pierwsze. Potem przyglądamy się cechom każdego z elementów oraz tego, jaki mają na siebie wpływ.

Z kolei synteza polega na zestawieniu wszystkich elementów przeanalizowanych wcześniej. Proces ten pozwala na odkrycie powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami całości. W metodzie analizy i syntezy obydwa etapy mają na siebie wpływ i każdy z nich może zyskać dominujące znaczenie, w zależności od punktu, w którym znajdują się badania.

Metoda indukcji i dedukcji

Ta metoda naukowa składa się z dwóch przeciwnych procesów: indukcji i dedukcji. W procesie indukcji przedstawiane są wszystkie zebrane dotychczas dane na określony temat. Tworzy się swego rodzaju baza danych dotyczących podobnych przypadków.

Proces dedukcji opiera się na faktach i analizie przypadków wystąpienia danego zjawiska. Angielski filozof Francis Bacon jako pierwszy zaproponował indukcję jako metodę naukową. Bacon twierdził, że aby poszerzyć swoją wiedzę, trzeba obserwować naturę. Z zebranych podczas obserwacji szczegółów możemy wydedukować ogólne prawa rządzące danym zjawiskiem.

Obecnie proces ten nazywa się rozumowaniem indukcyjnym i składa się z określonych etapów:

• Obserwacja
• Założenie
• Weryfikacja
• Teza
• Prawo
• Teoria

Indukcja i dedukcja wzajemnie się uzupełniają. Dzięki indukcji możemy stworzyć ogólne prawa rządzące danym zjawiskiem. Z kolei w oparciu o te założenia wyciągamy logiczne wnioski, a potem wzbogacamy je poprzez indukcję danych, tworząc tym samym dydaktyczną jednostkę.

Metoda hipotezy i dedukcji

Metoda hipotezy i dedukcji zaczyna się od postawienia hipotezy. Opiera się ona na znanych już prawach lub na danych pozyskanych droga empiryczną.

Hipotezę sprawdza się za pomocą dedukcji i przeprowadzanych potem doświadczeń, które mają dowieść lub zaprzeczyć jej słuszności. Tego typu metody naukowe najczęściej są stosowane w badaniach klinicznych.

Metoda historyczno-logiczna

Aby dotrzeć do sedna rzeczy, logika musi korzystać z danych historycznych. Metoda historyczno-logiczna pozwala na opisywanie faktów w oparciu o ich logiczny rozwój. Metodę tę wykorzystuje się do analizy wszystkich zebranych de tej pory danych związanych z określonym zagadnieniem naukowym.

Metoda genetyczna

Metoda genetyczna jest stosowana do badania ewolucji danego obiektu i czynników wpływających na jego ewolucję. Pozwala ona również przeprowadzić badania przekrojowe.

Analogia i metoda analogiczna

Polega na wyszukiwaniu powiązań lub wspólnych obszarów w podobnych do siebie zjawiskach. Dzięki tego typu obserwacji można na przykład dostrzec analogiczne podobieństwa pomiędzy różnymi okresami historycznymi.

Metoda modelu

Metoda modelu pomaga badać rzeczywistość. Najpierw definiujemy obiekt, jaki chcemy zbadać, a następnie oddzielamy elementy konieczne od zbędnych i możemy badać esencję danego zagadnienia

Metoda systemowo-funkcjonalna

Arystoteles twierdził, że całość jest lepsza niż suma jego elementów. To dlatego, że interakcja pomiędzy poszczególnymi elementami nadaje całości cechy, które nie występują w poszczególnych częściach funkcjonujących oddzielnie.

Właśnie na tym opiera się metoda systemowo-funkcjonalna. Analizuje ona dane zjawisko jako całość i bada relacje pomiędzy poszczególnymi częściami składowymi zjawiska.

Metoda systematyzacji

Metoda systematyzacji wykorzystywana jest do porządkowania danych zgromadzonych wokół określonego zagadnienia lub zjawiska.

Metody naukowe

Jak widać, potrzebne nam są różne metody naukowe, w zależności od zagadnienia, jakie chcemy zbadać. Z jednej strony mamy metody empiryczne, czyli metoda analizy i syntezy, historyczno-logiczna, genetyczna i metoda systematyzacji. Z drugiej korzystamy z metod teoretycznych, takich jak metoda hipotezy i dedukcji, analogiczna, indukcji i dedukcji, systemowo-funkcjonalna czy też metoda modelu.

Wszystkie metody naukowe mają swoje wady i zalety. Niektóre są szybkie, ale mało dokładne. Z kolei inne wymagają żmudnych badań, ale dają bardziej wiarygodne wyniki. Czasem dane zjawisko trzeba zbadać pod różnymi kątami i zastosować różne metody naukowe, aby wygenerować nową wiedzę na dany temat.