Kultura rywalizacji i jej wpływ na miejsce pracy

Kultura rywalizacji stanowi podstawę niemal każdego etapu życia w naszym społeczeństwie. Jest ona internalizowana od dzieciństwa, w szkole, a później nasila się, gdy wkraczamy w świat pracy. Angielski psycholog i filozof Herbert Spencer ukuł klasyczny termin „przetrwanie najsilniejszych”, aby zdefiniować tę oczywistą potrzebę rywalizacji.

W dzisiejszych czasach każda organizacja musi stawić czoła konkurencji, stale dodawać sobie wartości i utrzymywać się na rynku. Ale za jaką cenę? Czy konieczne jest rozwijanie wewnętrznej rywalizacji także wśród samych pracowników? Jaki wpływ takie zachowanie ma na miejsce pracy? Dowiedzmy się więcej na ten temat.

„Niczego nie można zrobić pięknie, jeśli towarzyszy temu rywalizacja, ani szlachetnie, jeśli motywację tanowi duma”.

-John Ruskin-

Kultura rywalizacji w miejscu pracy

Arystoteles Onassis twierdził: „Nie mam przyjaciół ani wrogów, mam tylko konkurentów”. Idea ta z powodzeniem egzemplifikuje wizję wielu dużych przedsiębiorców, którzy całkowicie zdominowali swój biznes i pracowników. Rzeczywiście, to nie przypadek, że w ostatnich dziesięcioleciach kultura rywalizacji wzrosła.

Jak wskazuje profesor Michael E. Porter (Harvard Business School) w swojej książce „Strategia konkurencyjna” (2009), rywalizacja jest koniecznością dla każdej organizacji. Strategia ta robi różnicę w warunkach ekonomicznych i rozwoju każdej firmy, biorąc pod uwagę wielką onkurencję i zmiany zachodzące w branży i ogólnie w społeczeństwie.

Kultura konkurencyjności jest zjawiskiem powszechnym. Co więcej, wzrasta ona w wyniku globalizacji i nadal będzie się nasilała wraz z ciągłym rozwojem nowych technologii. To wyjaśnia, dlaczego często obserwuje się tę samą dynamikę w wewnętrznym funkcjonowaniu wielu firm. Jest to jednak mechanizm, który w niektórych przypadkach nie przynosi oczekiwanych korzyści.

Jak kultura rywalizacji wpływa na miejsce pracy

Wszyscy czasami musimy pracować w konkurencyjnym środowisku. Musimy jednak wiedzieć, że wewnętrzna rywalizacja między pracownikami jednych motywuje, a innych zniechęca. Rzeczywiście, nie każdy przeżywa tego typu sytuacje w ten sam sposób. Na Uniwersytecie w Pekinie (Chiny) przeprowadzono badanie, z którego wynika, że to osobowość pracownika wpływa na rodzaj zachowań konkurencyjnych, które przekładają się na dobre wyniki.

Problem leży jednak w organizacjach, które, aby osiągnąć swoje cele, ustanawiają kulturę zaciekłej rywalizacji. Mają także tendencję do tworzenia środowisk pracy, w których brakuje współpracy i spójności. Są to scenariusze, które nie tylko nie zachęcają do kreatywności i produkcji, ale wręcz nie zapewniają żadnych korzyści. Przyjrzyjmy się tej dynamice.

Niektórzy pracownicy postrzegają konkurencyjność w pracy jako siłę motywującą, podczas gdy inni postrzegają takie sytuacje jako stresujące.

1. Konflikty w miejscu pracy

Narodowy Instytut Higieny Pracy w Oslo (Norwegia) opublikował w 2022 roku interesującą analizę na ten temat. Stwierdzono, że konflikt w miejscu pracy często skutkuje zwolnieniami lekarskimi. Wpływ tej wewnętrznej dynamiki na organizacje może być ogromny.

W wielu przypadkach kultura rywalizacji w firmie prowadzi do konfliktów, krytyki, a nawet nękania wśród pracowników. Potrzeba wyróżnienia się jednostki i osiągnięcia zasług poprzez prześcignięcie współpracowników powoduje sytuacje, które są zarówno niewygodne, jak i groźne.

2. Przewlekły stres dysfunkcyjny

Konkurencyjność w pracy w pewnych okolicznościach może się przekładać na produktywność. Jeśli mechanizmy są dobrze zorganizowane i stworzony jest jasny plan z konkretnymi celami, doświadczenie może być satysfakcjonujące i skuteczne. Jednak organizacje zdominowane przez środowisko pracy, w którym rywalizacja jest stała, powodują ogromny dyskomfort psychiczny u swoich pracowników.

Chociaż stres w niektórych momentach może być pozytywny, gdy presja i rywalizacja są stałym elementem miejsca pracy, negatywnie wpływa to na zdrowie psychiczne pracowników.

3. Nieetyczne zachowanie

Nieustrukturyzowana i oparta na rywalizacji kultura rywalizacji prowadzi do zachowań oszukańczych. Zdarzają się nieetyczne reakcje i działania, które mogą mieć charakter przestępczy. Wydaje się, że jeśli jedynym celem pracownika jest osiąganie więcej niż inni i bycie najlepszym w zespole, zanika spójność, empatia i wzajemny szacunek. To wtedy rywalizacja skutkuje groźną i dysfunkcyjną rzeczywistością.

4. Kultura rywalizacji powoduje zmniejszoną produktywność

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Chinach wskazują, że najbardziej konkurencyjni pracownicy to ci, którzy wnoszą do firmy innowacje i którzy wykazują najbardziej postrzegane poczucie własnej skuteczności. Twierdzą, że trzeba wiedzieć, w jakich okolicznościach i kontekście pojawiają się te zachowania.

Jeśli miejsce pracy jest dobrze zorganizowane i nie ma w nim bezwzględnej rywalizacji, rezultaty będą pozytywne. Z kolei w środowiskach zdominowanych przez ostrą rywalizację pracownicy czują się zniechęceni, co negatywnie wpływa na produktywność.

Przykładem mogą być firmy, które publikują statystyki lub tabele najlepszych osiągnięć jednych i słabych wyników innych pracowników. Publiczne eksponowanie, wskazywanie i podkreślanie uchybień pewnych osób generuje podłoże ciągłej presji i zniechęcenia.

Jeśli pracownik musi chronić swoją pozycję w firmie przed kolegami, którzy stali się jego rywalami, stanowi to poważne zagrożenie dla jego zdrowia psychicznego.

5. Wyzwania, które zamieniają się w zagrożenia

Konkurencyjność napędzana jest motywacją i chęcią osiągnięć. Pracownicy potrzebują pewności siebie, gdy muszą rzucić wyzwanie innym osobistościom w miejscu pracy. Bez wątpienia jest w tych procesach coś wzbogacającego. Dzieje się tak dlatego, że rywalizacja jest formą wyzwania, a jeśli istnieją cele i entuzjazm, można osiągnąć wielkie cele.

Problem z konkurencyjnym miejscem pracy polega na tym, że jest on bezwzględny i pracownicy czują się wręcz zagrożeni. Nagle ich koledzy nie są już członkami zespołu, ale rywalami. Stają się postaciami, które wymyślają sztuczki i mechanizmy demaskujące innych i podważające ich produktywność. Nie jest to etyczny ani skuteczny mechanizm dla żadnej organizacji.

6. Konformizm

Zanurzenie się w niekorzystnym, wysoce konkurencyjnym i wyczerpującym miejscu pracy może skutkować konformizmem. Oznacza to, że pracownik, zamiast poprawiać swoją wydajność i poczucie własnej skuteczności, może zdecydować się na minimum, aby nie poddać się stresowi i nie doświadczyć szkodliwych sytuacji.

Dlatego, zamiast dążyć do bycia najlepszym, woli być jak wszyscy i nie starać się bardziej, niż to konieczne. Mechanizm ten jest po prostu reakcją samoobrony i przetrwania.

7. Wyraźny wpływ na zdrowie psychiczne

Osoby o niektórych typach osobowości dostosowują się i dostrzegają korzyści w środowisku wysoce konkurencyjnym. Jednak inne są bardziej podatne na stres i niepokój. Chociaż prawdą jest, że skutki kultury konkurencyjnej w miejscu pracy różnią się w zależności od pracownika, w środowiskach, w których rywalizacja jest toksyczna i nieinteligentna, istnieją pewne negatywne konsekwencje. Efekty te regulowane są przez następujące elementy:

• Wartość pracownika nie jest uznawana.
• Stres jest ciągły.
• Wszyscy w miejscu pracy wydają się stanowić zagrożenie.
• Pracownicy zaczynają zabierać swoje problemy i niepokoje do domu.
• Wierzą, że w pewnym momencie stracą pracę, bo nie są wystarczająco konkurencyjni.

Zmienne te są poważnymi czynnikami wpływającymi na dobrostan psychiczny pracownika. Tak więc ciągła konkurencyjność w pracy wpływa na zdrowie psychiczne.

Jedną z największych obaw pracownika w konkurencyjnym środowisku pracy jest zwolnienie z powodu nieosiągnięcia oczekiwanych celów lub nieosiągnięcia tego samego poziomu, co pracownicy odnoszący największe sukcesy.

Potrzeba kooperacyjnej kultury pracy

Efektywność organizacji nie zawsze polega na tworzeniu konkurencyjnego środowiska pracy dla pracowników. Społeczeństwo i sfera biznesowa są już wrogimi i złożonymi miejscami. Lepiej jest tworzyć mechanizmy modelujące środowiska pracy oparte na współpracy.

Obecnie niektóre znane firmy technologiczne opierają swoją kulturę wewnętrzną na szkoleniu swoich pracowników w zakresie mentalności kooperacyjnej. Tak naprawdę tylko w ten sposób można stawić czoła ciągłym wyzwaniom i zmianom. Postrzeganie współpracowników jako źródło wsparcia i postaci, które potrafią zachęcać do kreatywności, jest niezwykle cenne. Nie jest to możliwe, jeśli są postrzegani wyłącznie jako przeciwnicy lub realne zagrożenie.

W dzisiejszych czasach każda firma konkuruje z dziesiątkami organizacji z tej samej branży. Jednak nie wszystkie tworzą tę samą dynamikę. Aby móc współpracować w oparciu o synergię i innowacje, wszyscy muszą wspólnie patrzeć w tym samym kierunku. Tylko wtedy odniosą sukces.