Erik Erikson i jego teoria rozwoju psychospołecznego

Często mogliśmy zaobserwować jak psychologia rozwoju skupiała się na badaniu bardzo konkretnych aspektów, takich jak pojawianie się zdolności symbolicznych lub stylów rodzicielskich. Jednak badanie wizji rozwoju z perspektywy globalnej dostarcza nam bardzo przydatnych informacji. Poznanie życiowych etapów jednostki, od urodzenia do śmierci, pomaga nam zrozumieć życie ludzi. I tu pojawia się teoria etapów życia, której autorem był Erik Erikson.

Erik Erikson, dzięki swojej teorii, stał się jednym z prekursorów badań nad cyklem życia. I choć jego praca jest obszerna, teoria życia Eriksona jest jednym z jego najważniejszych dzieł. Ustanawia w nim 8 etapów, które zakładają zmianę lub ewolucję tożsamości osobistej w całym cyklu życia. W tym artykule pokrótce wyjaśnimy każdy z etapów tej teorii.

Teoria rozwoju psychospołecznego Eriksona ustanawia 8 etapów, które implikują zmianę tożsamości osobistej w całym cyklu życia.

Erik Erikson i jego teoria rozwoju psychospołecznego

Główną cechą prezentowaną przez poszczególne etapy jest ich dwubiegunowość. Każda z nich dzieli się na dwa bieguny: jeden pozytywny i drugi negatywny. Jednostka będzie musiała stawić czoła tym społecznie generowanym biegunom, aby móc dostosować się do kontekstu i prawidłowo rozwinąć swoją tożsamość. Każdy etap będzie kryzysem, który jednostka musi pokonać, aby przejść przez cały życiowy cykl.

Ufność kontra Podstawowa nieufność

Jest to pierwszy etap cyklu życia, który ma miejsce w pierwszym roku życia. Na tym etapie dziecko musi rozwinąć postawę zaufania wobec swoich rodziców. Dlatego, jeśli otrzymywana opieka jest stabilna, dziecko będzie oczekiwać, że chociaż przez jakiś czas coś może pójść źle, później będzie lepiej. Zakończenie tego etapu oznacza zdolność ufania innym w obliczu “niepewności“, którą może powodować nieznane.

Autonomia kontra Wstyd i wątpliwości

Jest to drugi etap cyklu życia, pojawia się około 2-3 lat. W tym wieku dziecko jest zmuszone podjąć kroki w kierunku własnej autonomii. Musi jeść samo, ubierać się samodzielnie, wyrażać swoje zdanie, itp. Musi jednak pogodzić pragnienie autonomii z normami społecznymi, które jego rodzice reprezentują i narzucają.

Rozpoczęcie samodzielnych zajęć może spowodować pojawienie się wątpliwości dotyczących tego, czy dziecko ma zdolność do wykonywania powierzonych zadań samodzielnie. Sukces adaptacyjny polega jednak na przekształceniu tej niepewności w wyzwanie, które będzie karmić motywację dziecka do rozwoju w granicach narzuconych przez społeczeństwo.

Inicjatywa kontra Poczucie winy

Stanowi ona trzecią część etapów życia Eriksona, występującą między 3-6 rokiem życia. To wtedy dziecko podejmuje inicjatywę, aby spróbować osiągnąć osobiste cele. Jednak nie zawsze będzie w stanie je osiągnąć, ponieważ wielokrotnie zderzy się z celami innych. Musi nauczyć się stawiać sobie osiągalne cele i szukać rozwiązań, które mu w tym pomogą.

Produktywność kontra Poczucie niższości

Jest to czwarty etap cyklu życia, kryzys ten pojawia się między 7 a 12 rokiem życia. Dziecko musi nauczyć się używać narzędzi kulturalnych, zaczyna porównywać się z rówieśnikami. Istotne jest, aby zacząć pracować lub bawić się z innymi dziećmi z tej samej grupy wiekowej.

Społeczeństwo zapewnia nam metody i kulturę współpracy, którą jednostka musi zrozumieć, aby zdobyć kompetencje i być wydajnym. Jeśli jednak to się nie rozwinie, doprowadzi do poczucia niższości w stosunku do innych.

Tożsamość kontra Dyfuzja ról

Ten etap jest piąty w cyklu życia i pojawia się w okresie dojrzewania. Nastolatek przeżywa szereg fizycznych zmian wraz z pojawieniem się nowych wymagań społecznych. To spowoduje w nim uczucie zamieszania dotyczące jego roli w społeczeństwie i koncepcji samego siebie.

Dlatego jednostka musi zobowiązać się na poziomie ideologicznym, zawodowym i osobistym, aby móc dalej rozwijać swoją tożsamość. Erik Erikson stał się inspiracją dla Jamesa Marcia, który opracował swoją teorię dotyczącą tożsamości nastolatków (możesz ją znaleźć tutaj).

Intymność kontra Odizolowanie

Szósty etap według Eriksona pojawia się we wczesnej dorosłości lub młodości. Osoba musi zakorzenić swoją tożsamość, aby ustanowić relacje z innymi ludźmi. Musi znaleźć związki “między resztą jednostek”, aby osiągnąć połączenie tożsamości, nadal zachowując swoją tożsamość osobistą. Zakończenie tego etapu oznacza uzyskanie zdolności do utrzymywania różnego typu relacji, uciekając przed izolacją społeczną.

Generatywność kontra Stagnacja

Siódmy i przedostatni etap cyklu życia obejmuje dużą część dorosłości. Poza tożsamością i intymnością, osoba musi angażować się w życie innych, w swoją pracę, w życie rodzinne, osiągając w ten sposób produktywne życie. Potrzeba dorosłego, by prowadzić produktywne życie chroni go przed stagnacją i pomaga mu w realizacji celów i marzeń.

Integralność kontra Rozpacz

Ostatni z etapów rozwoju człowieka ma miejsce w późnej dorosłości lub podeszłym wieku. Aby osiągnąć zadowolenie z życia, jednostka musi spojrzeć wstecz i pogodzić się z wcześniej podjęty życiowymi decyzjami. Zatem pozytywna ocena celów i podjętych decyzji tworzy integralność jaźni, która kształtuje pełny i znaczący obraz samego siebie. Z drugiej strony, negatywny obraz życia może prowadzić do uczuć rozpaczy i niemocy.