Akatyzja: kiedy nie możesz usiedzieć w miejscu

Akatyzja jest często mylona z zespołem niespokojnych nóg. Daje podobne objawy, ale jej przyczyny są odmienne - to efekt uboczny działania leków.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Nerwowość. Niezdolność do uspokojenia się. Zawroty głowy i złe samopoczucie. Akatyzja nie ma nic wspólnego z zespołem niespokojnych nóg. To syndrom powodowany przez efekty uboczne niektórych leków.

Niejednokrotnie ignorujemy skutki uboczne leków, jakie zostają nam przepisane. Czasami wydaje nam się, że zapadliśmy na jakąś dolegliwość, podczas gdy doświadczamy działań niepożądanych tabletek na problemy z krążeniem.

Wiele osób myli te zmiany z objawami choroby. Tak dzieje się w przypadku akatyzji. To dokuczliwa dolegliwość, która bywa diagnozowana jako zespół niespokojnych nóg. Skierowanie leczenia w tę stronę na nic się tu jednak nie przyda.

Problem nie ustąpi. Dlatego trzeba mieć na uwadze czynniki, które mogą wywołać niekontrolowaną potrzebę poruszania się. Przyjrzyjmy się im.

Akatyzja: objawy, przyczyny i leczenie

Akatyzja to zaburzenie uniemożliwiające wytrwanie bez ruchu. To sytuacja o wiele bardziej intensywna i problematyczna od zespołu niespokojnych nóg. Jest tak, ponieważ nie dotyczy tylko kończyn dolnych, a całego ciała. Niemożność poruszania się doprowadza do szału.

Łączą się tu symptomy psychiczne z emocjonalnymi – strach przed pojawieniem się tego stanu w pracy, podczas prowadzenia samochodu czy układania się do snu. Co więcej, zaburzenie to dotyka osób w każdym wieku. Wszystko zależy od wpływu, jakie dany lek wywiera na organizm.

Są przypadki pacjentów, którzy przy leczeniu tak prostych dolegliwości jak nudności i wymioty, doświadczyli całkowicie surrealistycznych sytuacji. Od klasycznego stukania palcami w  stół, przez kłócenie się z rodziną, po niezdolność do koncentracji ani do usiedzenia w miejscu bez ruchu.

Objawy akatyzji

Obszar nauki, który zajmuje się badaniem tego typu przypadłości to neurologia. Dość często myli się akatyzję z zespołem niespokojnych nóg, chociaż jej objawy są szersze. Oto ich typowa charakterystyka:

• Potrzeba chodzenia i poruszania się.
• Mrowienie i swędzenie nóg.
• Bujanie się.
• Stukanie palcami.
• Swędzenie skóry.
• Stres i niepokój.
• Trudności z zasypianiem.
• W cięższych przypadkach także ataki paniki.

Jakie są jej przyczyny?

Przyczyną tego zaburzenia są działania uboczne leków, głównie tych antypsychotycznych i antydepresyjnych jak inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny.

Leki na nudności i wymioty też mogą dać takie objawy. Powszechne jest również występowanie akatyzji u pacjentów z Parkinsonem w konsekwencji leczenia dopaminergicznego. Jednak nie u wszystkich pacjentów pojawia się ten skutek uboczny.

Zasadniczo, objawy występują, gdy dawki są wysokie. Mowa szczególnie o lekach antypsychotycznych pierwszej generacji jak haloperydol i drugiej generacji, jak rysperydon.

Jak ją zdiagnozować?

Gdy pacjent otrzymuje leki antypsychotyczne, lekarz domyśla się, jakie efekty uboczne mogą wywołać podane substancje. Czasami pojawiają się negatywne reakcje na antydepresanty czy nawet tabletki przeciwko wymiotom.

Kryteria diagnostyczne są następujące:

• Przejrzenie historii klinicznej pacjenta.
• Ustalenie czasu wystąpienia objawów.
• Ocena wizualna ruchów pacjenta (akatyzja jest ewidentna, gdyż przejawia się ciągłym ruchem).
• Objawy psychiczne: stres i niepokój.

Akatyzja: jak ja leczyć?

W przeciwieństwie do zespołu niespokojnych nóg, akatyzja ma dobre rokowania. Wystarczy obniżyć dawkę leku lub zmienić go na inny. Problem w tym, że niektórzy pacjenci muszą podtrzymywać leczenie lekami antypsychotycznymi w wysokich dawkach.

Wówczas lekarze powinni poszukać innego leku o podobnym działaniu i wypróbować inne opcje, by lepiej dopasować leczenie do pacjenta.

Analiza tego typu zaburzeń prowadzi do jednego wniosku: dobre samopoczucie i zdrowie zależą często od leków. Nic nie jest tak niebezpieczne, jak wybieranie ich samemu. Zawsze warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć ewentualne skutki uboczne.