Pamięć deklaratywna – czy wiesz, jaką pełni ona rolę?

Pamięć deklaratywna to pamięć, która odpowiada za wspomnienia, do których możemy świadomie sięgnąć. Dzieli się ona na pamięć epizodyczną (odpowiedzialną za zapamiętywanie zdarzeń z życia) i semantyczną (przechowującą dane o znaczeniu słów, faktach, zasadach, wzorach itp.)

Z kolei pamięć proceduralna, zwana też ruchową, to pamięć odpowiadająca za uczenie się. To ona przechowuje informacje, które pozwalają Ci prowadzić auto, jeździć na rowerze lub wykonywać różne inne zadania w niemal automatyczny sposób.

Przyjrzyjmy się dziś bliżej temu, jakie role pełni u człowieka pamięć deklaratywna i za co są odpowiedzialne poszczególne jej rodzaje.

Pamięć epizodyczna

Jak już wspomnieliśmy, jednym z rodzajów pamięci deklaratywnej jest pamięć epizodyczna. Przechowuje ona informacje o zdarzeniach z naszego życia i pozwala wracać wspomnieniami np. do wycieczki z dzieciństwa albo popołudnia spędzonego na placu zabaw z kolegami. Dzięki tej pamięci możesz również ubrać swoje wspomnienia w słowa.

Pamięć epizodyczna lokuje przeszłe zdarzenia w konkretnym miejscu i czasie, dzięki czemu przypominamy je sobie w konkretnym kontekście. Punktem odniesienia tych wspomnień jesteśmy my sami. Dlatego też przeszłe zdarzenia łatwo do nas wracają, jeżeli pojawi się jakiś element, który był mocno z nimi związany.

Na przykład powrót do budynku, w którym miało miejsce jakieś emocjonujące zdarzenie może przywołać mnóstwo wspomnień i związanych z nimi uczuć.

Ze względu na silne osadzenie w kontekście, wspomnienia przechowywane w pamięci epizodycznej łatwiej jest utracić lub zniekształcić. Dlatego też ludzie często przekręcają fakty z własnej przeszłości i nie pamiętają dokładnych dat lub miejsc pewnych zdarzeń.

Tego typu problem pojawia się, kiedy ktoś pyta nas o jakiś konkretny moment z przeszłości. Ma to miejsce np. podczas przesłuchań świadków. Zeznający chce udzielić pełnej informacji, a słuchający przykłada ogromną wagę do każdego szczegółu. Stąd często biorą się historie, które mocno zniekształcają fakty.

Obszar mózgu odpowiadający za pamięć epizodyczną

Płat skroniowy, w którym zlokalizowany jest hipokamp, bierze udział w tworzeniu nowych wspomnień w pamięci epizodycznej. Kora przedczołowa również jest ważnym obszarem powiązanym z zapamiętywaniem informacji przestrzennych. To w tym miejscu przechowujemy dane o tym, gdzie i kiedy coś się wydarzyło. Pozwala nam to uporządkować swoje wspomnienia.

Zaburzenia pamięci epizodycznej

Najczęściej występującym zaburzeniem wpływającym na pamięć epizodyczną jest choroba Alzheimera. Początki tej choroby wiążą się z osłabieniem hipokampu. Co ciekawe, zaburzenia pamięci epizodycznej może również wystąpić na skutek zatrucia owocami morza.

Choć brzmi to nieprawdopodobnie, tego typu zatrucie może wywołać w mózgu nieodwracalne szkody. To samo dotyczy zespołu Wernickego-Korsakowa, czyli utraty pamięci świeżej na skutek niedobory witaminy B.

Innymi czynnikami wpływającymi szkodliwie na pamięć epizodyczną jest stosowanie niektórych narkotyków, w tym m.in. MDMA i extasy.

Pamięć semantyczna

Pamięć semantyczna zawiera informacje o języku i otaczającym nas świecie. Jest jak encyklopedia i słownik w jednym. Pomaga ona przywołać znaczenie słów oraz dostrzec powiązania pomiędzy różnymi konceptami.

Mimo że dane w pamięci semantycznej mogą być kształtowane przez pamięć epizodyczną, to są one zazwyczaj ogólne i nie posiadają kontekstu. Jest je zatem łatwiej przywołać. Przykładem informacji z pamięci semantycznej jest znaczenie jakiegoś francuskiego słowa, które ktoś poznał będąc na wycieczce w Paryżu.

Obszar mózgu odpowiadający za pamięć semantyczną

Niektórzy autorzy twierdzą, że pamięć epizodyczna i semantyczna są zlokalizowane w tym samym miejscu  mózgu. Nie ma jednak żadnych badań, które potwierdzałyby powiązania pomiędzy hipokampem i pamięcią semantyczną. Jest ona czasem przypisywana płatowi skroniowemu, ale zazwyczaj naukowcy twierdzą, że umiejscowienie danych zależy od rodzaju wiedzy, jaką chcemy przywołać.

Na przykład dźwięk puszki uderzającej o podłogę uaktywnia korę słuchową, natomiast kolor puszki zapamiętuje kora wzrokowa.  Z kolei integracja wszystkich informacji semantycznych to zadanie płatów skroniowych.

Zaburzenia pamięci semantycznej

Demencja semantyczna to choroba neurodegeneracyjna, która dotyka płat skroniowy. Schorzenie to ogranicza zdolność nazywania rzeczy i przypisywania im znaczenia. Osoby cierpiące na demencję semantyczną stopniowo tracą zdolność do szczegółowego kategoryzowania konceptów. Na przykład nie potrafią sobie przypomnieć jakiegoś powszechnie używanego słowa albo rozpoznać przedmiotu codziennego użytku.

Wspomniana wcześniej choroba Alzheimera również wpływa na osłabienie pamięci semantycznej, nie tylko epizodycznej. Pacjenci, u których zdiagnozowano tę chorobę mają trudności w nazywaniu prostych rzeczy.