Jak powiedział kiedyś Facundo Cabral: “powinniśmy jeść trawę, ponieważ miliony krów nie mogą się mylić”. Innymi słowy, podążanie za innymi ludźmi tylko dlatego, że są większością. Jest to zjawisko poznawcze znane jako efekt owczego pędu.
Mówiąc dokładniej, efekt owczego pędu to przekonanie, że coś jest prawdą, ponieważ większość ludzi myśli, że tak jest. Ludzie, którzy padają ofiarą tego poznawczego uprzedzenia, nie opierają swojego osądu na dowodach lub logicznym rozumowaniu, lecz na sile mas. Jeśli tak dużo osób myśli w ten sposób, to musi to być prawda.
“Co ciekawe, wyborcy nie czuli się odpowiedzialni za niepowodzenia rządu, na który głosowali”.
-Alberto Moravia–
Politycy najlepiej znają siłę efekt owczego pędu. Istnieją setki badań, które pokazują, w jaki sposób wykorzystują oni to błędne rozumowanie, aby narzucić nam własne “racje”, które wcale nie są prawdziwe. Zjawisko to występuje dość często w trakcie procesu wyborczego. Ludzie zaczynają wierzyć, że kandydat, który prowadzi w sondażach, jest najlepszy, nawet jeśli nie wiedzą nic o jego programie ani o tym, czy jego słowa są prawdziwe.
Efekt owczego pędu – geneza
Pierwszą osobą, która świadomie użyła terminu “efekt owczego pędu” był amerykański aktor Dan Rice w 1848 roku. Podczas ówczesnej kampanii prezydenckiej Rice użył określenia “wskoczcie na platformę” (angielski odpowiednik “owczego pędu”) w znaczeniu “wsiąść na pokład ze wszystkimi innymi”. W taki sposób pomógł prezydentowi Zacharowi Taylorowi w dojściu do władzy.
W tym czasie stało się jasne, że taka fraza ma ogromną moc powiększania i tak już dużych mas ludzi. Stworzyło to ogromny efekt domina, czyli innymi słowy, okazało się zaraźliwe. Ludzie chcieli być na bieżąco i stać się częścią obecnych trendów.
Stopniowo zaczęli rozumieć, że efekt owczego pędu może przynieść ogromne korzyści polityczne. Ludzie zawsze chcą znaleźć się w zwycięskiej drużynie. Dlatego mogą dołączyć do każdego, kto zyskuje więcej zwolenników, niezależnie od tego, czy jest to polityk, czy inna osoba. Stwarza to klimat, w którym osoba dążąca do roli przywódcy otrzymuje ogromne wsparcie.
Efekt owczego pędu i argumentum ad populum (argument odwołujący się do upodobań ludu)
Argument ad populum jest fałszywym stwierdzeniem, które jednak reprezentuje opinię większości. Mówiąc o tym, Carl Sagan wspomina czas, kiedy został skarcony przez taksówkarza. Kierowca zapytał go, czy wierzy w UFO, a Sagan odpowiedział, że nie. Reakcją kierowcy było odrzucenie i sceptycyzm.
Kierowca uważał, że Sagan ukrywa swoją prawdziwą opinię. Gdyby powiedział, że wierzy w kosmitów, choć byłoby to kłamstwem, uzyskałby poparcie kierowcy.
W związku z tym, tego typu argument jest ściśle związany z efektem owczego pędu.. Politycy i eksperci od marketingu prawie zawsze starają się po prostu powiedzieć ludziom to co chcą usłyszeć. Nie ma znaczenia, czy to prawda, czy nie. To, na czym im zależy, odzwierciedla popularną opinię, a przez to zdobywa sympatię większości.
Ryzyko jakie niesie z sobą efekt owczego pędu
Ale nie jest to łatwe dla ludzi będących u władzy. Nie wystarczy po prostu powiedzieć kłamstwa, które wszyscy chcą usłyszeć, aby wygrać większością głosów. Efekt owczego pędu to miecz obosieczny. Stanie się najbardziej popularnym oznacza również bycie najbardziej narażonym na wyrok mas ludzi. Każda rewelacja, która działa przeciwko nim, może mieć druzgocący wpływ na ich reputację. Wszyscy zwracają większą uwagę na kierowcę zwycięskiego pociągu.
Ponadto jeden z uczestników lub kandydatów może wyzwolić jeszcze silniejszy trend. Ponieważ ludzie nie podążają za przywódcami z przekonania, ale po prostu ze względu na nastawienie związane z efektem owczego pędu, mogą łatwo odwrócić się od osoby, która wydaje się słabsza w swojej logice. Jeśli ktoś inny będzie w stanie wskazać na siebie jako potencjalnego zwycięzcę, wiele osób może się skierować w jego stronę, rezygnując z początkowych preferencji.
Efekt owczego pędu nazywany jest również zachowaniem stadnym. Ważne jest, aby być tego świadomym i nie paść ofiarą kogoś, kto sprzedaje same kłamstwa.