Imię róży – niezwykła książka Umberto Eco

Sceneria powieści Imię róży jest wyjątkowa. Książka, opublikowana w 1980 roku, została również zekranizowana. Opowiada o opactwie benedyktynów w Apeninach w 1327 r. Tam właśnie udają się franciszkanie Wilhelm z Baskerville i jego wierny towarzysz Adso z Melku, nieświadomi niepokojącej tajemnicy, która czeka na nich w tym miejscu.

William, który ma za sobą mroczną przeszłość jako inkwizytor, wyrusza a by wziąć udział w spotkaniu mającym na celu omówienie rzekomej herezji w oddziale franciszkanów: ruchów spirytualnych

Umiejętnie ustawiając akcję, Umberto Eco tworzy powieść detektywistyczną, która daje czytelnikowi możliwość zapoznania się ze zwyczajami i tradycjami mrocznego i okrutnego średniowiecza. W tej historycznej scenerii religia dawała wybrańcom wielką moc, ale też mogła im ją w każdej chwili odebrać.

Pozwalała na realizacje zachcianek lub rujnowała życie w imię Boga. A Bóg, oprócz bycia wszechpotężnym, był przedstawiany jako istota wymierzająca karę, przeciwny wszelkiej ziemskiej rozrywce i jej najbardziej naturalnemu przejawowi: śmiechowi.

Oto historia książki pod tytułem “Imię róży“

Imię róży. Tajemnica róży

Imię głównego bohatera, Wilhelma z Baskerville, nie jest przypadkowe. Umberto Eco nazwał go tak na cześć znanego filozofa Wilhelma z Ockham, który zasłynął z reguły “Ockham’s Razor”. Zasada ta mówi, że gdy istnieją dwie hipotezy, które równie dobrze tłumaczą wydarzenie, to najprostsza z nich powinna zwyciężyć. Współczesna nauka nadal przestrzega tej zasady, chociaż obecna wersja znana jest jako Ontologiczne Skąpstwo lub Zasada Prostoty.

Zasada ta jest również obecna w zachowaniu jednego z najsłynniejszych detektywów wszech czasów: Sherlocka Holmesa. Nazwisko Wilhelma- Baskerville – jest związane z ”Psem Baskervillów”, jednym z przypadków, które przyniosły sławę i chwałę Sir Arthurowi Conanowi Doyle’owi.

Wyjaśnienie imienia mnicha byłoby zwykłą anegdotą, gdybyśmy to po prostu zostawili. Symbolizuje jednak deklarację intencji Wilhelma, który większość swojego czasu spędził w opactwie, próbując rozwiązać zbrodnie jakie zaczynają mieć w nim miejsce. Łańcuch zbrodni przypomina nam jedną z najsłynniejszych powieści kryminalnych: “I nie było już nikogo” autorstwa Agathy Christie.

Kolejny ukłon w stronę historii w powieści Imię róży związany jest z opiekunem ogromnej biblioteki opactwa. Nazywa się Jorge z Burgos, co jest odniesieniem do autora Jorge Luisa Borgesa. W słowach samego Eco, “Biblioteka i ślepiec mogą być równe Borgesowi, także dlatego, że trzeba spłacić długi”.

Ciernie róży

Burgos okazuje się postacią stojącą za następującymi po sobie jedno za drugim morderstwami w opactwie. Robi to, aby zapobiec pojawieniu się drugiej księgi poezji Arystotelesa. Książka była zabawna, ale budziła strach w mnichu. Wierzył on, że śmiech jest tylko czymś w rodzaju złego wiatru, który zniekształca twarz i sprawia, że mężczyźni wyglądają jak małpy.

Jorge, podobnie jak wielu zakonników w tym wieku, uważał, że śmiech jest charakterystyczny dla ludzi niewykształconych i dzikich. Uważali, że śmiech powinien pozostawać z dala od kościoła, aby intelektualiści otaczający ich w tych mrocznych momentach nie próbowali go przyjąć jako instrumentu prawdy. Kościół obawiał się, że komedia pozbawi ludzi strachu przed Bogiem i w ten sposób przestaną przestrzegać przykazań.

Mnich Jorge uważał, że śmiech jest antidotum na strach. Wierzył, że strach przed diabłem sprawia, że ludzie zwracają się do Boga. Wierzył, że jeśli nie będą odczuwać leku to zaczną śmiać się z Boga, tak jak śmieją się ze wszystkich innych rzeczy. Niemniej powołanie doprowadzi go do upadku.

Jako miłośnik książek opowiada się za kontrolowaniem wiedzy, a nie jej niszczeniem. Gdy zda sobie sprawę, że wpadł w pułapkę; że Wilhelm go rozszyfrował, może tylko dalej podążać tą ścieżką ponieważ nie ma innej opcji.

W powieści możemy również dostrzec klasyczny średniowieczny konflikt między rozumem a wiarą. Właśnie ten konflikt widzimy w historii między inkwizytorem Bernardo Gui i Wilhelmem. Wraz z narodzinami protestanckiej reformacji i nadejściem epoki Oświecenia wstrząśnie fundamentami kościoła.

Książka czy film – Imię Róży to rozkosz dla tych, którzy cenią dobrą literaturę i tajemnice, które opowiadają o ludzkiej naturze.