Poradnictwo: co to tak naprawdę jest? W czym pomaga?

W trudnych sytuacjach życiowych, np. gdy np. nasze dziecko jest ciężko chore lub gdy członek najbliższej rodziny właśnie zmarł, pomocne może być szeroko pojęte poradnictwo.

Jak powiedział kiedyś Viktor Frankl, „nastawienie do życia jest w pełni osobistym wyborem”. Terapeuci oferujący poradnictwo pomagają swoim pacjentom w zmianie ich nastawienia do życia zawsze wtedy, gdy borykają się oni z trudnymi momentami w ich własnym życiu.

Viktor Frankl był austriackim psychiatrą pochodzenia żydowskiego, który przeżył trzy lata w niemieckich obozach koncentracyjnych, więziony był między innymi w Oświęcimiu i w Dachau. Nabyte w tym okresie doświadczenia przelał na karty książek. Często dochodził w nich do wniosku, że mimo wszystko zawsze istnieje jakiś dobry powód do życia.

Jedną rzeczą, jaką tak naprawdę robią psycholodzy, jest zadawanie właściwych pytań. Ich celem jest dowiedzieć się, co konkretnie pacjent uważa za swoje powody do dalszego życia. Na tej podstawie starają się oni pomóc mu znaleźć światełko na końcu tego ciemnego tunelu, jaki mają przed sobą.

Poradnictwo psychologiczne: narzędzie do analizy relacji

Poradnictwo psychologiczne polega na tym, aby pacjent dobrze przemyślał zadane mu pytania. Celem specjalisty jest pokierowanie pacjenta tak, aby mógł on podjąć najlepszą decyzję dla niego i dla swojego zdrowia. Ogólnie rzecz biorąc celem, jakim kieruje się poradnictwo jest maksymalizacja poziomu kompetencji pacjenta przy najniższych możliwych kosztach emocjonalnych.

Aby to zrobić, terapeuta zacznie pracę od trzech podstawowych rodzajów nastawienia do życia. Są to: ciepło, obecność i współczucie. Oprócz tego inne podstawowe umiejętności, jakimi zajmuje się poradnictwo są następujące:

• Zarządzanie emocjonalne: emocje są zupełnie naturalnym stanem rzeczy. Ich rozpoznanie i zaakceptowanie jest pierwszym krokiem do sukcesu. Wykorzystujący poradnictwo terapeuta uczy pacjenta sposobów radzenia sobie z różnego rodzaju emocjami.
• Skuteczna komunikacja: terapeuta nie powinien być autorytarny ani paternalistyczny wobec pacjenta. Nie chodzi o wydawanie rozkazów ani o coś wręcz przeciwnego, czyli zbytnią nadopiekuńczość wobec niego. Chodzi tutaj o zapewnienie mu pełnej autonomii i narzędzi po to, aby pacjent mógł w pełni samodzielnie podejmować ważne dla niego decyzje i rozwiązywać swoje własne problemy.
• Kierowanie na właściwą ścieżkę i wsparcie emocjonalne: emocje związane z cierpieniem są silne i zróżnicowane. Nie należy ich zatrzymywać, ale raczej rozpoznawać, analizować i towarzyszyć pacjentowi w nauce radzenia sobie z nimi.
• Rozwiązywanie problemów: proces decyzyjny, za pomocą którego pacjent i terapeuta postępują wspólnie na drodze do osiągnięcia zamierzonego celu.

Poradnictwo psychologiczne: skuteczna komunikacja w czterech krokach

W celu uzyskania efektywnej komunikacji między terapeutą i pacjentem:

• Zatrzymaj się i połącz się ze sobą. Ważne jest w tym momencie to, aby Twój terapeuta skupił się na teraźniejszości, łącząc Twój umysł z oddychaniem. To da mu czas niezbędny na to, aby dobrze zareagować na działania pacjenta.
• Zatwierdź wszystkie czynności. Zatwierdzenie oznacza w tym kontekście słuchanie własnych emocji i empatii ze strony pacjenta. Oznacza to także legitymizację perspektywy pacjenta i przekonanie go, że jego zachowanie ma uzasadnioną przyczynę. Kiedy czuje się on zaakceptowany i wspierany, kanały komunikacji po jego stronie są otwarte. Terapeuta może nie zgadzać się z opiniami lub zachowaniami pacjenta, ale może je zrozumieć i zweryfikować. Powinien natomiast oprzeć się pokusie poprawiania pacjenta i wskazywaniu mu tego, co, co ma robić, zamiast starać się zrozumieć potrzeby i obawy pacjenta, słuchać go i pomagać mu w podejmowaniu odpowiednich działań.
• Zapytaj o każdy kolejny krok. Ten element jest podstawą definiującą udane poradnictwo. Chodzi tutaj o to, aby profesjonaliści zadawali otwarte, strategiczne pytania, które pomagają pacjentowi w uzyskaniu refleksji nad sobą i podejmowaniu właściwych decyzji. Niektóre pytania otwarte, które mogą ułatwić komunikację brzmią następująco: co wiesz o swojej chorobie? Co chcesz o niej się jeszcze dowiedzieć? Jak się czujesz? Jak mogę Ci pomóc?
• Omawiaj problemy. Dialog to sposób na informowanie i dzielenie się perspektywami z pacjentem. Przydatne jest stosowanie konstruktywnej krytyki i sugerowanie możliwych zmian. Terapeuta może zacząć od opisania problemu i wyrażenia uczuć spowodowanych problematycznym zachowaniem pacjenta. Następnie mogą oni wspólnie postarać się odnaleźć rozwiązania alternatywne i przeanalizować je.

Model rozwiązywania problemów

I na koniec, aby pomóc w podejmowaniu decyzji wspólnie z pacjentem, pomocny może być następujący model rozwiązywania problemów. Model ten jest podzielony na następujące etapy:

• Orientacja na problem. Ma to związek z postawą pacjenta w konfrontacji z problemem. Taka postawa może polegać na unikaniu, impulsywności, nadmiernej proaktywności itp. Po zidentyfikowaniu postawy pacjenta terapeuta zachęca do wyboru pozytywnego nastawienia, zmieniając problem w wyzwanie i zachęcając pacjenta do rozwoju osobistego.
• Zdefiniowanie problemu w precyzyjny sposób, badając perspektywy zarówno pacjenta, jak i doradcy.
• Szukanie alternatyw. Burza mózgów jest jedną z najbardziej zalecanych metod postępowania.
• Bilans. Należy zestawić ze sobą plusy i minusy każdej opcji wygenerowanej podczas burzy mózgów.
• Wybór opcji, która jest najbardziej odpowiednia zdaniem pacjenta.
• Działanie. Wykonaj plan, krok po kroku. Wszystkie etapy muszą być łatwe do zrealizowania i wykonalne tu i teraz tak, aby pacjent się nie poddawał w przypadku pierwszego niepowodzenia.
• Ponowna ocena sytuacji. Po przeprowadzeniu wybranego planu terapeuta i pacjent przeanalizują plan jego realizacji i planowany przebieg. Jeśli problem ulegnie poprawie z powodu określonego zachowania, nastawienie pacjenta zostanie w ten sposób wzmocnione. Jeśli nie, następnym krokiem jest zastanowienie się, dlaczego się nie udało i co należy z tym zrobić.

W skrócie, powyższe narzędzia mają na celu zachęcenie pacjenta do podejmowania własnych decyzji i uzyskania poczucia odpowiedzialności za własne życie. Tylko wtedy jest prawdopodobne, że zmiana nastawienia u pacjenta nastąpi i będzie trwała. Jeśli pacjent nie będzie na bieżąco analizował tego, co czuje i myśli, a profesjonalista przejmie kontrolę nad wszystkim, wtedy każde uzyskanie rozwiązanie nie będzie odpowiednio trwałe, a terapia nie zakończy się sukcesem.