Charles Taylor i budowa tożsamości w dzisiejszym świecie

Charles Taylor jest kanadyjskim filozofem, który zajmuje się ideą tożsamości we współczesnym świecie. Mówiąc dokładniej, skupia się na tym, jak w ciągu ostatniego stulecia kształtowała się moralność, ponieważ proces ten oznaczał zerwanie z poprzednimi czasami.

Dziś kwestia tożsamości jest niezwykle aktualna. W przeszłości było jednak inaczej. Dopiero w XIX wieku „ja” stało się naprawdę ważne. Wcześniej dominowała zbiorowa wizja świata i życia. „Ja” było jedynie kolejnym elementem grupy, a nie decydującą kategorią, jak ma to miejsce dzisiaj.

Najbardziej znana praca Charlesa Taylora dotyczy tego właśnie tematu. Nosi tytuł Sources of the Self: The Making of the Modern Identity. Książka ta jest już uważana za klasykę. Niektórzy klasyfikują Taylora jako komunitarianina, podczas gdy inni postrzegają go jako liberała. Najbardziej akceptowaną definicją jego poglądów jest liberalny komunitaryzm. Pod względem tożsamości i jaźni Taylor jest kimś, kto dostrzega wagę jednostki i społeczności w konstruowaniu rzeczywistości.

„Wierzę, że życia ludzkiego nie da się zrozumieć bez opowieści. Analizując sytuację duchowości i religii, widzę, że jest wielu ludzi, którzy czegoś szukają, czy to ateizmu, czy koncepcji religijnej. Jest też wielu ludzi, którzy lamentują nad erozją chrześcijaństwa i sprzeciwiają się jego upadkowi. Wyzwaniem jest zrozumienie dwóch stron, wierzących i niewierzących, i tego, że współistnieją one ze sobą”.

-Charles Taylor-

Charles Taylor i wielokulturowość

Jednym z fundamentalnych aspektów filozofii Charlesa Taylora jest koncepcja wielokulturowości. Zwraca uwagę, że w dzisiejszych społeczeństwach tożsamość jest przekreślana przez ten czynnik. Aby wyjaśnić tę ideę, bierze za przykład społeczeństwo amerykańskie, prawdziwą mieszankę kultur.

Taylor zwraca uwagę, że chociaż w Stanach Zjednoczonych i w podobnych krajach współistnieje kilka tożsamości kulturowych, prawda jest taka, że nie ma fundamentalnego przybliżenia. Innymi słowy, międzykulturowość nie istnieje. Chociaż istnieją pewne zasady współistnienia kultur i są one zwykle przestrzegane, brakuje zrozumienia dla różnych sposobów myślenia. To nieporozumienie objawia się później konfliktem społecznym i, co ważniejsze, wykluczeniem wynikającym z różnic kulturowych.

Charles Taylor porównuje to z sytuacją w Kanadzie. W kraju tym występuje integracja kultur. Zdaniem Taylora wynika to z faktu, że nacisk kładziony jest nie na normy i prawa współżycia, ale na wzajemne uznanie różnic międzykulturowych. W tym sensie mówimy o „głębokiej różnorodności”. Jest to rodzaj różnorodności, który uznaje wielką wagę i ogromną głębię różnic kulturowych, jednocześnie wyrzekając się sprawowania hegemonii przez grupę mniejszościową.

Nowoczesna tożsamość

Charles Taylor dokonał głębokiej analizy tego, w jaki sposób współczesna jaźń była konfigurowana od XVI wieku. Jako punkt odniesienia przyjął europejską i północnoamerykańską jaźń. Jego wnioski można jednak rozszerzyć na inne społeczeństwa. To nowoczesne „ja” zostało zbudowane poprzez konkretne praktyki kulturowe, takie jak sztuka, formy rodziny, religia czy wartości.

Taylor zastanawia się, jakie moralne źródła stoją za tymi praktykami kulturowymi. Odpowiadając, odwołuje się do pojęcia dobra konstytutywnego, szczególnie we współczesnym świecie. Twierdzi, że na świecie pojawiła się nowa wrażliwość, jaką jest autoafirmacja. Jest ona źródłem samokontroli, pewności siebie, autonomii i innych.

Odwrotnością powyższego jest idea bycia oddanym nie światu, a jedynie sobie. Technologia, racjonalność naukowa i sekularyzacja wyznaczają tożsamość współczesnego „ja”. Innymi słowy,  to instrumentalizacja i uprzedmiotowienie natury i rzeczywistości.

Sekularyzacja: kluczowy aspekt

Charles Taylor uważa, że jednym z aspektów wyznaczających historyczny rozłam między współczesnym człowiekiem a jego poprzednikami jest sekularyzacja. Ma na myśli fakt, że w niektórych przypadkach ludzie są coraz mniej religijni, a w innych skrajnie rozproszeni w swoich przekonaniach.

Po raz pierwszy w historii istoty ludzkie nie są ze sobą połączone wielkimi wierzeniami religijnymi podzielanymi przez grupy większościowe. Na Zachodzie nie ma już dominujących religii hegemonicznych.

Jednak jedną z konsekwencji utraty wiary jest zamęt co do sensu życia. Wcześniej łatwo było go zdefiniować na podstawie pojęcia religii, ale teraz jasne jest, że tożsamość trzeba budować samemu. Charles Taylor twierdzi, że z tego powodu jedną z istotnych cech współczesnej tożsamości jest pragnienie sensu.