Zjawisko G.I. Joe

Czy sądzisz, że dzięki posiadaniu wiedzy ludzie zmieniają lub poprawiają swoje zachowanie? G.I. Joe był najpierw bohaterem komiksu, a później animowaną postacią telewizyjną. Mówił on: „Teraz już wiesz. A wiedza to połowa sukcesu…”. Czy zgadzasz się z tą ideą?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 26 lutego, 2023

Jednym z problemów, który definiuje istoty ludzkie, jest iluzja wiedzy. Niektórzy ludzie, zdobywszy pewną wiedzę teoretyczną, wierzą, że mogą podbić świat. Jednak później rzeczywistość i jej zawiłe wyzwania dają im lekcję pokory. W końcu prawdziwą wiedzę zdobywa się przez praktykę, a nie tylko z książek. Ma to swoją nazwę – jest to zjawisko G.I. Joe.

Można powiedzieć, że żyjemy w świecie pełnym ignorantów, którzy uważają, że wiedzą wszystko (efekt Dunninga-Krugera), podczas gdy wysoce kompetentni ludzie często uważają, że nie są wystarczająco dobrzy (syndrom oszusta). Ta ogromna ironia od zawsze definiowała istoty ludzkie. Hamuje ona nasz postęp i wkład, jaki wnosimy w społeczeństwo.

Mądrość, wiedza i wszelkiego rodzaju kompetencje są widoczne w codziennych działaniach tych, którzy wiedzą, jak korzystać z tych zasobów. Nie wystarczy być dobrze oczytanym lub mieć tytuł naukowy, aby działać poprawnie, a nawet być szczęśliwym.

Zjawisko G.I. Joe

G.I. Joe był początkowo bohaterem komiksu, stworzonym przez Davida Bregera dla amerykańskich żołnierzy walczących na linii frontu podczas II wojny światowej. Później stał się przebojowym serialem animowanym w latach 80., który równocześnie uczył swoich małych widzow. Pod koniec każdego odcinka padały następujące słowa: „Teraz już to wiesz, a wiedza to połowa sukcesu…”

W efekcie trudno było temu zaprzeczyć. Słowa te stały się hasłem, które naznaczyło całe pokolenie. Doświadczeni żołnierze chcieli, aby dzieci przyswoiły sobie idee, takie jak brak zaufania w stosunku do nieznajomych lub nieprzechodzenie przez ulicę na czerwonym świetle. Dzisiaj, po latach, Laurie Santos, kognitywistka i filozof Tamar Gendler, obie z Yale University (USA), ukuły termin inspirowany tą serią.

Zjawisko G.I. Joe wskazuje, że wiedza nie zawsze jest przydatna. Innymi słowy, posiadanie wiedzy niekoniecznie oznacza, że połowa naszej bitwy jest wygrana. Czasami w ogóle nam to nie pomaga. Weźmy na przykład palaczy. Wszyscy są świadomi szkodliwych skutków tego nawyku, ale to nie znaczy, że rezygnują z tytoniu.

Czasami wiedza o czymś jest mało przydatna

Wiedza nie zawsze pozwala nam osiągnąć sukces lub podejmować właściwe decyzje. Co więcej, nie wykorzystujemy we właściwy sposób wszystkich informacji, które do nas docierają. Na przykład wiemy, że uprawianie sportu i spożywanie zbilansowanej diety wpłynie zarówno na nasze zdrowie, jak i na długość życia. Jednak wielu z nas nadal prowadzi siedzący tryb życia i odżywia się nieodpowiednio.

To całkiem możliwe, że w jednym z odcinków G.I. Joe radził dzieciom jeść warzywa. Jednak równie prawdopodobne jest, że wiele maluchów oglądało program jedząc wysokosłodzone przekąski. W ten sam sposób my wszyscy również otrzymujemy prawidłowe informacje, za którymi nie zawsze podążamy. Nie robimy tego, ponieważ tak naprawdę warunkują nas nasze nawyki.

Z badań przeprowadzonych przez Uniwersytet w Utrechcie (Holandia) wynika, że wszyscy chcemy w dłuższej perspektywie poprawić swój styl życia. Jednak niska samokontrola i siła naszych przyzwyczajeń często uniemożliwiają nam osiągnięcie tych celów. W związku z tym wiedza o tym, co jest dla nas dobre, nie gwarantuje, że w pewnym momencie podejmiemy niezbędne kroki, aby to zrealizować.

Racjonalny umysł i jego uprzedzenia

Wyraźnym przykładem tego, jak działa zjawisko G.I. Joe, są fobie. Osoba, która boi się latać, wie, że istnieje niewielka szansa, że samolot się rozbije. Jej strach jednak nie ustępuje. Co więcej, osoba ta wie, że samochody są o wiele bardziej niebezpieczne, a mimo to chętnie siada za kierownicą. Jest to dowód na to, że wiedza o czymś nie chroni przed naszymi lękami.

Inny przykład tego zjawiska można znaleźć w kampaniach marketingowych. Wszyscy wiemy, że między 11,99 a 12,00 jest tylko jeden grosz różnicy, ale liczby kończące się na 99 zawsze będą nas zachęcać do zakupu. Świadomość, że nasze racjonalne umysły są w rzeczywistości zdominowane przez nieskończone uprzedzenia, nie powstrzymuje nas przed dalszym nabieraniem się na tego rodzaju sztuczki.

Od wiedzy do praktyki: liczy się działanie

Nieważne, czy masz dziesięć stopni naukowych i dwa doktoraty – liczy się to, jak wykonujesz swój zawód. Nie ma też znaczenia, ile książek o szczęściu czytasz każdego roku. Liczy się to, co robisz z uzyskanymi informacjami. Zjawisko G.I. Joe mówi, że wiedza nie oznacza wygranej. Jest ona użyteczna tylko wtedy, gdy jest wprowadzana w życie.

Liczy się działanie. Twoja zdolność do przełamania starych nawyków pozwoli Ci wykorzystać otrzymane informacje i pośredniczyć w Twoim sukcesie lub dobrym samopoczuciu. Jednak podjęcie tego kroku nie jest łatwe. Dlatego ważne jest, aby wiedzieć, jak ustąpić miejsca nowym narzędziom i procesom, które ułatwiają tego rodzaju działania.

Upewnij się, że zapoznałeś się z poniższymi praktykami, które powinieneś promować, jeśli chcesz wygrywać „prawdziwe bitwy”.

• Naucz się kontrolować swoje impulsy.
• Dowiedz się, jak regulować stres.
• Zaplanuj swoje działania.
• Zachowaj motywację.
• Weź odpowiedzialność za swoje działania i oceń wyniki.

Wniosek

Mówią, że wiedza nie zajmuje miejsca. Jaki jest jednak pożytek z gromadzenia wiedzy lub posiadania ogromnej ilości informacji, których nie wykorzystujemy dla własnej korzyści? Podczas gdy program telewizyjny G.I. Joe wyszedł z mody, zjawisko G.I. Joe jest wciąż obecne i jest głęboko zakorzenione w nas, jako ludziach.

Powinieneś przejrzeć swoje nawyki i myśli. W końcu wiesz, że wiele z nich nie jest zdrowych i nie czyni Cię szczęśliwym. Wiedza to potęga, ale tylko wtedy, gdy używasz jej mądrze. Czas podjąć działania i promować zdrowsze zmiany.