Zaburzenia urojeniowe: objawy i leczenie

Zaburzenia urojeniowe: objawy i leczenie
Francisco Pérez

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Francisco Pérez.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Przeczytaj dzisiejszy artykuł i dowiedz się na czym polegają zaburzenia urojeniowe.

Zaburzenia urojeniowe cechuje głównie występowanie urojeń, które utrzymują się przez co najmniej miesiąc. W XVII w. pojęcie szaleństwa odnosiło się głównie do urojeń. Oznaczało to, że bycie “szalonym” równało się posiadaniu urojeń i vice-versa. Ale na czym dokładnie polegają urojenia?

Najbardziej znana i najczęściej cytowana definicja znajduje się w Psychopatologii (1975) autorstwa Karla Jaspersa. Opisywał on urojenia jako fałszywe i nieprawdopodobne wierzenia, które cechuje niezachwiane przekonanie i nie są w stanie ich zmienić ani doświadczenia, ani dowody.

Aby rozpoznać urojenia, należy wziąć pod uwagę stopień, w jakim doświadczenia wiąże się z poniższymi kryteriami:

  • Pacjent obstaje przy swoich przekonaniach z absolutną pewnością.
  • Jest pewien, że prawda jest dla każdego całkowicie oczywista.
  • Jego przekonań nie jest w stanie zmienić rozumowanie ani doświadczenia.
  • Przekonania pacjenta są często zadziwiające, a co najmniej bardzo nieprawdopodobne.
  • Inni członkowie grupy społecznej lub kulturowej nie posiadają takich przekonań.
  • Pacjent martwi się swoimi przekonaniami i trudno jest mu o nich myśleć lub o nich mówić.
  • Jego przekonania stanowią źródło subiektywnego cierpienia, co zaburza ich życie społeczne i osobiste.

Widać wyraźnie, że urojenia to złożone zagadnienie. Dlatego też trudno jest stworzyć jedną definicję. Jeśli w dzisiejszych czasach poprosisz jakąś osobę na ulicy, aby opisała “szaloną” osobę, zapewne opisze kogoś, kto uważa, że jest Napoleonem lub że chcą go pozwać kosmici.

Kobieta opierająca się o ścianę - zaburzenia urojeniowe

Na czym polegają zaburzenia urojeniowe?

Kiedy myślimy o urojeniach, często przychodzi nam na myśl schizofrenia. Jednak są to dwa różne zaburzenia.

Psycholog nie zdiagnozuje zaburzeń urojeniowych u pacjenta, jeśli spełni on kryteria diagnostyczne DSM-5 dla schizofrenii. Poza bezpośrednim wpływem urojeń może również pojawiać się pogorszenie funkcjonowania psychospołecznego, które będzie bardziej ograniczone niż w innych zaburzeniach psychotycznych.

Osoba, która cierpi na zaburzenia urojeniowe, nie zachowuje się w dziwny lub przesadzony sposób. DSM-5 wyjaśnia również, że urojenia pacjenta nie mogą zostać uznane za skutki uboczne nadużywania narkotyków (np. kokainy) lub innych schorzeń medycznych (np. Alzheimera).

Lekarze muszą również wykluczyć inne zaburzenia psychiczne, które tłumaczyłyby występowanie objawów (na przykład cielesnych zaburzeń dymorficznych lub zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych).

Kryteria diagnostyczne DSM-5 zaburzeń urojeniowych

Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych (DSM-5) przedstawia następujące kryteria diagnostyczne dla zaburzeń urojeniowych:

A. Obecność jednego lub większej liczby urojeń, które utrzymują się przez miesiąc lub dłużej.

B. Kryteria diagnostyczne schizofrenii nigdy nie zostały spełnione. Uwaga: halucynacje, jeśli są obecne, nie są wyraźne i są wyraźnie związane tematycznie z motywem urojeń (np. wrażenie bycia zarażonym insektami wiąże się z urojeniami na temat ataku zarazy).

C. Poza wpływem urojeń lub wynikających z nich konsekwencji, pacjent funkcjonuje w miarę normalnie, a jego zachowanie nie jest wyraźnie dziwne lub zaskakujące.

D. Jeśli pojawiły się epizody maniakalne lub depresyjne, to były dość krótkie w porównaniu z okresem utrzymywania się objawów urojeniowych.

E. Nietypowego postępowania nie można wytłumaczyć w lepszy sposób innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, i nie można go przypisać działaniom fizjologicznym substancji lub leków ani żadnemu innemu ogólnoustrojowemu schorzeniu.

Skulony mężczyzna

Jakie są rodzaje urojeń?

DSM-5 definiuje również istniejące typy urojeń:

  • Erotyczne. Osoby z takimi urojeniami wierzą, że ktoś jest w nich zakochany.
  • Wielkościowe. Ktoś z urojeniami tego rodzaju wierzy, że ma wyjątkowy i nierozpoznany talent lub wiedzę albo że dokonał ważnego odkrycia.
  • Zazdrości. Ten podtyp opisuje osoby, których urojenia dotyczą niewierności ich partnera lub kochanka.
  • Prześladowcze. Osoby cierpiące na takie urojenia są przekonane, że inni spiskują przeciwko nim, oszukują ich, śledzą, trują, otumaniają, oczerniają, prześladują ich lub nie pozwalają im spełniać ich długoterminowych celów.
  • Zaburzeń somatycznych. Urojenia są somatyczne, gdy wiążą się z funkcjonowaniem ciała lub zmysłów.
  • Mieszanego typu. Kiedy dana osoba ma dwa lub więcej z wymienionych wyżej rodzajów urojeń.

Leczenie zaburzeń urojeniowych

Zaburzenia urojeniowe są trudne do leczenia. Lekarze często przepisują pacjentom cierpiącym na zaburzenia urojeniowe leki przeciwpsychotyczne, antydepresanty oraz leki stabilizujące nastrój. Poza tym wielu profesjonalistów wykorzystuje do ich leczenia terapię psychologiczną. Jednak proces terapeutyczny nadal należy usprawnić.

Mężczyzna u psychologa

Do tej pory nie opracowane określonego sposobu leczenia zaburzeń urojeniowych, który przynosiłby znacząco lepsze rezultaty od innych.

Póki psycholodzy nie znajdą określonej metody, która przynosi lepsze rezultaty, leczenie zaburzeń urojeniowych będzie prawdopodobnie bazowało na sposobach uznawanych za skuteczne w celu terapii innych zaburzeń psychotycznych oraz schorzeń psychicznych.


Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.