Zespół Capgrasa: postrzeganie bliskich jako oszustów
Zespół Capgrasa. Umiejętność rozpoznawania ludzkich twarzy i odróżniania ich od siebie jest czymś, co nosimy w sobie od urodzenia a rozwija się w ciągu pierwszych kilku lat naszego życia. Ale co by się stało, gdybyś nagle uświadomił sobie, że nie potrafisz rozpoznać twarzy bliskiego krewnego? Co by się stało, gdybyś myślał, że został on zastąpiony przez oszusta?
To dziwne uczucie jest dokładnie tym, co dzieje się w przypadku osób, które charakteryzuje zespół Capgrasa. Myślą oni, że ich ukochani zostali zastąpieni przez oszustów podających się za nich.
Ale zanim zagłębimy się bardziej w ten temat, musimy prześledzić kilka koncepcji. Dwie ważne rzeczy, na które chcemy spojrzeć, to na różnice pomiędzy prozopagnozją a urojeniem.
Prozopagnozja a złudzenia
Już w 1891 roku Zygmunt Freud stworzył termin agnozja, definiując niezdolność zrozumienia wszystkich rodzajów bodźców zmysłowych. Prozopagnozja jest zatem połączeniem dwóch greckich słów: “prosopon”, co oznacza twarz i “gnoza”, co oznacza rozpoznanie.
Dlatego też prozopagnozja wiąże się z problemami rozpoznawania znajomych twarzy. Jedną z rzeczy, która ją powoduje, są udary mózgu, szczególnie w ciemieniowych lub ciemieniowo – potylicznych rejonach mózgu.
Z kolei urojenia pochodzą wyłącznie od pomysłów (“złudzeń”). Są to fantastyczne transformacje rzeczywistości, fałszywe przekonania oparte na błędnej interpretacji rzeczywistości.
Istnieje również pięć różnych rodzajów urojeniowych doświadczeń. Są to: urojeniowe postrzeganie, interpretacja urojeniowa, osąd urojeniowy, fantazja urojeniowa i inspiracja urojeniowa.
Teraz, gdy już to wyjaśniliśmy, powinniśmy wspomnieć, że urojenia związane ze złym rozpoznaniem kogoś lub czegoś do niedawna były traktowane raczej jako ciekawostka. Dopiero teraz zaczynają przyciągać więcej uwagi.
Syndrom błędnej identyfikacji
W przypadku syndromów błędnej identyfikacji dzieje się tak, że ktoś postrzega rzeczy we właściwy sposób; po prostu interpretuje je źle. Oznacza to, że to co widzi, jest prawdziwe, ale to, w jaki sposób interpretuje już takie nie jest.
Istnieją cztery różne rodzaje urojeniowego zespołu błędnej identyfikacji:
- Zespół Capgrasa: dana osoba fałszywie uważa, że ktoś zastąpił kogoś bliskiego (bliskiego krewnego lub przyjaciela). Ale to nie jest prawdą.
- Zespół Fregoli: dana osoba myśli, że jedna lub więcej osób zmieniło swój wygląd, aby wyglądać bardziej jak znajome osoby. Sądzi, że robią to po to, by ich oszukać.
- Intermetamorfoza: taka osoba myśli, że ludzie wokół niej zamienili tożsamość.
- Syndrom sobowtóra: taka osoba z całej siły wierzy w to, że istnieje jej sobowtór.
Który z tych urojeniowych zespołów błędnej identyfikacji jest najbardziej powszechny? Wygląda na to, że to zespół Capgrasa: aktualne dane mówią, że występuje u 5% wszystkich pacjentów z psychozami.
Zespół Capgrasa
Zespół Capgrasa został po raz pierwszy opisany w 1923 roku przez Jean Marie Capgrasa i J. Reboul-Lachauxa. Mieli 53-letnią pacjentkę z przewlekłą psychozą i urojeniem, że jej mąż i syn zostali zastąpieni, po to, by jej zaszkodzić.
Jak mówiliśmy wcześniej, zespół Capgrasa jest zaburzeniem psychiatrycznym, które polega na błędnym zidentyfikowaniu znajomych osób. Innymi słowy, uważają, że to sobowtór lub prawie identyczny oszust zastąpił prawdziwych ludzi w ich życiu.
Osoba z zespołem Capgrasa rozpoznaje ludzi, ale nie czuje, że są jej bliscy. Czasem jest w stanie w pewnym stopniu rozpoznać małżonka lub dziecko (“wyglądają jak…”), ale problem polega na tym, że to nigdy nie wystarczy, aby przekonać ją, że to naprawdę oni.
W oczach tej osoby, sobowtór lub oszust, posiada takie same cechy fizyczne jak “oryginalna” osoba. Ale nie ma tego samego umysłu ani osobowości, więc oznacza to, że jest oszustem.
Dodatkowo zespół Capgrasa przejawia się też złudzeniami, które każą jej myśleć, że oszust działa tak samo jak prawdziwa osoba. A to tylko jeszcze bardziej prowadzi do zamętu.
Co powoduje zespół Capgrasa?
Ludzie łączą zespół Capgras z wieloma różnymi rzeczami. Na przykład niektóre z nich to schizofrenia, niedobór witaminy B12, nadczynność tarczycy, cukrzyca, zatrucie i otępienie.
Wiele różnych teorii również próbowało wyjaśnić to zjawisko. Niektórzy wiążą to z rozłączeniem się niektórych obszarów mózgu, a inni zajmują się lateralizacją i lokalizacją dysfunkcji, która prowadzi do złudzeń. Aby dana osoba mogła uzyskać rozpoznanie zespołu Capgrasa, nie może mieć poważnej demencji ani żadnych problemów związanych ze świadomością.
Czy istnieje jakaś metoda leczenia?
Ten dziwny zespół trudno jest wyleczyć. Lekarze próbują stosować leki przeciwpsychotyczne, leki przeciwdepresyjne oraz terapię poznawczą i behawioralną. Jednak mimo, że wszystkie odniosły pewne sukcesy, nadal nie są lekarstwem. Wreszcie, jeśli chodzi o terapię psychologiczną, terapeuci często próbują kognitywnej restrukturyzacji połączonej z terapią rodzinną ze względu na emocjonalny wpływ, jaki zespół Capgrasa wywiera na wszystkich jej członków.
Bibliografia
Kaplan, H. I., Sadock, B. J. Kaplan i Sadock’s Synopsis of Psychiatry. 8 edycja. Filadelfia: Williams i Wilkins. 1998