Tetrachromatycy widzą życie w milionach kolorów

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 13 kwietnia, 2023

Concetta Antico jest nauczycielką plastyki. Pewnego dnia zdała sobie sprawę z czegoś niecodziennego i jednocześnie niesamowitego: posiada niezwykły wzrok. Kiedy poprosiła swoich uczniów o namalowanie różnych scen przyrodniczych, uchwycili oni rzeczywistość w bardziej ograniczony sposób niż ona. W rzeczywistości jej siatkówki mogą rozróżniać kolory, które są niewidoczne dla zdecydowanej większości. Zjawiska tego doświadczają tetrachromatycy.

Kiedy wspomniana australijska artystka idzie ścieżką ułożoną z małych kamyków, które większość z nas widzi w odcieniach szarości, podziwia całą symfonię kolorów. Kamienie mienią się hipnotyzującymi odcieniami, od różu po fiolet, od żółci po srebro. Rzeczywiście, świat, który ta kobieta widzi na co dzień, jest jak fascynujący chromatyczny kalejdoskop.

Posiadane przez nią umiejętności pozwoliły jej zostać znaną malarką, a także dały powód do zainteresowania się nauką. Jest tetrachromatką. Ma pojedynczą mutację genetyczną, która pozwala jej widzieć świat w ponad 100 milionach kolorów – tych samych, które uchwyciła na swoich przytłaczających pięknem płótnach. Rzeczywiście, tetrachromatycy są w stanie dostrzec znacznie więcej, niż przeciętne osoby.

Kim są tetrachromatycy?

Większość z nas cechuje trichromatyzm. Oznacza to, że w naszych siatkówkach znajdują się trzy rodzaje receptorów. Dzięki nim dostrzegamy około milion kolorów. Jednak tetrachromatycy są wyposażeni w cztery rodzaje receptorów, które pozwalają im widzieć świat w około 100 milionach odcieni. Różnica jest znaczna.

Chociaż wszyscy słyszeliśmy o ślepocie barw i prawdopodobnie nawet znasz kogoś, kto ma trudności z rozróżnianiem kolorów, tetrachromatyzm nie jest tak dobrze znanym zjawiskiem. Okazuje się jednak, że w społeczeństwie żyje sporo doświadczających go osób. Jest to również zjawisko powszechne w królestwie zwierząt.

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Princeton (USA) wykazały, że kolibry, podobnie jak wiele innych ptaków, potrafią również rozróżniać kolory niespektralne. Są to odcienie, które można zobaczyć tylko dysponując czterema rodzajami receptorów. Ta zdolność pozwala im łatwiej szukać pożywienia. Co jednak z ludźmi?

Jak postrzegamy kolor

A gdybyśmy ci powiedzieli, że kolor nie istnieje? To prawda. W przyrodzie i we wszystkim, co nas otacza, nie ma koloru. To nasz mózg generuje ten sposób postrzegania. Robi to, gdy siatkówki oczu są stymulowane przez promieniowanie świetlne i różne fale elektromagnetyczne.

Dlatego drzewa nie są zielone, twoje dżinsy nie są niebieskie, a peleryna Supermana nie jest czerwona. To, co istnieje, to światło, a to, co tworzy kolor, to twój mózg. To jedna z największych osobliwości neurologicznych.

Klucz leży w receptorach

Jako ludzie mamy dwa rodzaje fotoreceptorów w siatkówce oka: pręciki i czopki. Jak już wspomnieliśmy, główną cechą charakterystyczną, jaką wykazują tetrachromatycy jest to, że oprócz trzech rodzajów czopków, mają jeszcze jeden dodatkowy. Ta genetyczna osobliwość pojawia się częściej u osób z dwoma chromosomami X, innymi słowy u kobiet.

Czwarty rodzaj czopków sprawia, że tetrachromatycy potrafią uchwycić wszystkie istniejące tonacje zawarte między strefą czerwieni i standardowej zieleni. Większość z nas bardzo często nie potrafi odróżnić jednego odcienia żółtego od drugiego, tetrachromatycy potrafią natomiast podziwiać setki odcieni tego koloru.

Tetrachromatycy – czy do nich należysz?

Jeśli interesuje Cię ten temat, istnieje artykuł badawczy zatytułowany Human Color Vision and Tetrachromacy (2020). Obecnie nie wiemy dokładnie, ile osób z ogólnej populacji na ziemi ma tę cechę genetyczną. Szacuje się jednak, że w przypadku kobiet może on wynosić od 12 do 50 proc. Uważa się, że u mężczyzn odsetek wynosi około ośmiu procent.

W rzeczywistości tetrachromatycy często nie zdają sobie sprawy ze swojej odmienności. Często bywa, że rodzą się z tą wizualną osobliwością i sądzą, że wszyscy postrzegają świat w ten sam sposób. Rozumieją ten niuans dopiero wtedy, gdy porównają swój sposób postrzegania z kimś innym. Porównują na przykład to, jak postrzegają tonację niektórych scenerii, odcienie ubrań, kolory nieba, odblaski w wodzie, ptasie upierzenie itp.

Jest to ten typ rozmów, w których jedna osoba zwraca uwagę, że morze ma odcienie od cyjanu, przez turkus, do indygo, a druga osoba sceptycznie twierdzi, że widzi tylko klasyczny morski błękit.

Odkryj, czy jesteś tetrachromatykiem

Eksperci sugerują, że tetrachromatyzm jest bardziej powszechny, niż nam się wydaje. Jednak ktokolwiek ma tę zdolność, może nie być tego świadomy. Pomyśl tylko o Concetcie Antico. O swoich zdolnościach wzrokowych dowiedziała się podczas zajęć ze swoimi uczniami. Widziała pewne odcienie, których jej uczniowie nie byli w stanie dostrzec i w ten sposób zrozumiała, że różni się od innych.

Osoba wykonująca zawód artystyczny ma kontakt z bodźcami, wrażeniami i promieniowaniem świetlnym w każdym otoczeniu. Uczy się patrzeć na świat z szerszej perspektywy. Dlatego właśnie artyści najczęściej odkrywają swój tetrachromatyzm. Jednak wszyscy możemy osiągnąć tę samą zdolność, jeśli wyostrzymy ten szczególny zmysł, jakim jest wzrok.

Spróbuj spacerować w naturalnym środowisku o różnych porach dnia. Podziwiaj wschody i zachody słońca w górach lub nad morzem i zachwyć się ich niezwykle różnymi odcieniami. Spójrz na nocne niebo, jasność gwiazd i księżyc w pełni.

Kto wie? Możesz zacząć widzieć świat w bogatszy i bardziej niezwykły sposób.