Rozprzestrzenianie się fałszywych informacji w mediach społecznościowych

To nieco sprzeczne, że w czasach, gdy dostęp do wiedzy jest tak łatwy, często trudno jest uzyskać informacje. Spędzamy więcej czasu na sprawdzaniu, czy dane wiadomości są fałszywe, niż na szukaniu nowych danych. Jest to szczególnie spotęgowane w mediach społecznościowych, medium, z którego obecnie większość ludzi korzysta, aby być na bieżąco. Czy rozprzestrzenianie się fałszywych informacji w mediach społecznościowych jest rzeczywiście tak dużym problemem?

Kwestia fałszywych wiadomości i ogólnie dezinformacji jest szeroka i złożona. To zło, które trzeba wykorzenić. Rozpoznanie tego zjawiska wymaga jednak czasu i koncentracji, dlatego warto dowiedzieć się, jak chronić się przed fałszywymi informacjami. Przede wszystkim musimy wiedzieć, jak nie przyczyniać się do rozprzestrzeniania ich.

Poniżej wyjaśnimy główne powody, dla których ludzie świadomie i nieświadomie przesyłają fałszywe informacje w mediach społecznościowych oraz jak z nimi walczyć. Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie istnienia problemu.

Celowe rozpowszechnianie fałszywych informacji w mediach społecznościowych

Ci, którzy poświęcają się wywieraniu wpływu na ludzi, by móc manipulować ich zachowaniem, czy to w celach komercyjnych, czy kryminalnych, wiedzą, że fałszywe informacje można wykorzystać w skuteczny sposób. Oto, jak to robią:

• Celowe i selektywne ukrywanie informacji. Media to firmy z własnymi ideologiami. Dlatego też eliminują bezstronność i  przedstawiają tylko to, co chcą. Najlepszym sposobem na to jest podanie prawdziwych informacji, ale w okrojonej formie.
• Clickbait. To jedna z najczęściej spotykanych form fake newsów. Odwołują się do emocjonalności czytelników przyciągającymi wzrok nagłówkami, aby uniemożliwić im krytyczne myślenie. Jednym z przykładów jest reklama, która mówi „Ten niesamowity produkt sprawi, że w ciągu tygodnia zrzucisz dziesięć kilogramów”.
• Łańcuszki i mistyfikacje. Zarówno w mediach społecznościowych, jak i komunikatorach internetowych często można znaleźć wiadomości-łańcuszki, które ostrzegają o fałszywych niebezpieczeństwach. Celem jest zwykle zbieranie danych od użytkowników, wyłudzanie pieniędzy lub rozpowszechnianie fałszywych informacji na dużą skalę.
• Manipulowany humor. Chociaż satyra jest czasami stosowana jako broń polityczna, istnieje różnica, kiedy używa się jej w celu dezinformacji. Ludzie, którzy chcą wpływać na opinie innych, rozpowszechniają dowcipy, memy i humorystyczne publikacje, które celowo zawierają fałszywe informacje.
• Fotomontaże. Ten rodzaj cyfrowego montażu audiowizualnego wymaga programów sztucznej inteligencji. Montaże te są niesamowicie realne, co czyni je użytecznymi narzędziami dla ludzi, którzy chcą rozpowszechniać prawie nierozpoznawalne kłamstwa.

Niezamierzone rozpowszechnianie fałszywych wiadomości

Wszystko, o czym wspomniano powyżej, stawia czytelnika w jasnej sytuacji: jak uniknąć bycia narzędziem rozpowszechniania fałszywych informacji w mediach społecznościowych.

Pierwszym krokiem jest wykrycie mechanizmów mentalnych, na podstawie których działają te oszustwa.

Skróty mentalne (heurystyki)

W obliczu ogromnej ilości informacji o zdarzeniach, których nie doświadczamy w rzeczywistości, umysł posługuje się skrótami poznawczymi. Pozwalają one przetwarzać jak najwięcej bodźców bez uczucia przesycenia. Biorąc pod uwagę niekończący się strumień danych i wiadomości, który dociera do nas za pośrednictwem mediów społecznościowych, naszą zdolność przetwarzania regulują następujące mechanizmy.

• Stronniczość reprezentatywności. Zaszufladkowanie kogoś do kategorii na podstawie nowych informacji. Na przykład: „Koronawirus to wina Chińczyków, ponieważ jedzą oni nietoperze”.
• Heurystyka dostępności. Osoba ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia na podstawie własnego doświadczenia i wiedzy, nie biorąc pod uwagę pozostałych informacji. Na przykład: „Raz mężczyzna dotknął mnie w nocnym klubie, więc jeśli pójdę do gejowskiego baru , wszyscy homoseksualiści będą mnie zaczepiać”.
• Odchylenie zakotwiczenia. Formułowanie opinii i podejmowanie decyzji na podstawie wstępnych informacji. Przykładem tego są dane dotyczące nielegalnych imigracji. Często przedstawia się je jako inwazję milionów złych ludzi, podczas gdy tak naprawdę liczba tych zwyczajnych i nieszkodliwych osób przyjezdnych jest niewielka. Jednak ludzie nie przestają szukać prawdziwych faktów.

Brak uwagi

Obecny projekt platform społecznościowych opiera się na bombardowaniu użytkownika ogromnymi ilościami informacji. Możliwość natychmiastowego zareagowania na nie i udostępnienia ich jednym ruchem palca zachęca również do zautomatyzowania rozsyłania wiadomości, bez wcześniejszego sprawdzenia ich.

Iluzja wiedzy

Jeśli wiesz dużo na dany temat, prawdopodobnie zdasz sobie sprawę, że ludzie, którzy wiedzą na ten temat najmniej, to zazwyczaj ci, którzy są najbardziej pewni swojej wiedzy. Ten paradoks jest znany jako iluzja wiedzy i jest stosunkowo niebezpieczny. Wiele fałszywych informacji krążących w Internecie ma na celu przekonanie użytkowników, że to, co oferują, jest wszystkim, co jest potrzebne w danym temacie.

Rozprzestrzenianie się fałszywych informacji w mediach społecznościowych – jak tego uniknąć?

Przede wszystkim nigdy nie wyłączaj krytycznego myślenia. Upewnij się, że kwestionujesz wszelkie informacje, które do Ciebie docierają. To po prostu kwestia sprawdzenia ich autentyczności.

Co więcej, staraj się żyć wolniej. Podczas gdy system będzie próbował Ci to uniemożliwić, musisz po prostu zatrzymać się na sekundę przed każdym czytaniem wiadomości i zadać sobie pytanie „Czy ta informacja to prawda?”. Twoje poszukiwanie weryfikacji będzie wymagało wysiłku i czasu, które uchronią Cię przed dalszym przyswajaniem informacji bez filtra.

Dezinformacja, sensacja i manipulacja masami istniały od zawsze. Obecnym problemem nie jest ich istnienie (choć to jest problem), ale raczej to, że fałszywe informacje znalazły nieograniczony kanał dystrybucji w mediach społecznościowych i ogólnie w Internecie. Z tego powodu w świecie, w którym nasze filtry muszą być zarówno indywidualne, jak i różnorodne, a oficjalne regulacje to coś w rodzaju żartu, jedynym użytecznym narzędziem jest nasza własna odpowiedzialność.